Þjóðlendur og eignarlönd Flashcards
Þjóðlendulög - aðdragandi að setningu laganna - flokkun lands og eignarheimildir, forræði - óbyggðanefnd - sönnnun Staða þjóðlendumála Almennar niðurstöður Óbyggðanefndar - stofnun eignarréttar og Landnáma - Hugtökin jörð, afréttur og almenningur - nánar um afrétti - heimildarskjöl.
Eignarland
Landsvæði sem er háð einkaeignarrétti þannig að eigandi landsins fer með öll venjuleg eignarráð þess innan þeirra marka sem lög segja til um á hverjum tíma.
Þjóðlenda
Samkvæmt 1. gr. þjóðlendulaga er þjóðlenda silgreint sem landsvæði utan eignarlanda, þó að einstaklingar eða lögaðilar kunni a ðeiga þar takmörkuð eignarréttindi. Tekur hugtakið til þeirra landsvæða, sem samkvæmt eldri rétti voru ýmist nefnd afréttir, almenningar, óbyggðir eða hálendi utan byggðar.
Afréttur
Landsvæði utan byggðar sem að staðaldri hefur verið notað til sumarbeitar fyrir búfé.
Hlutverk Óbyggðanefndar
Að kanna og skera úr um hvaða land telst til þjóðlendna og hver séu mörk þeirra og eignarlanda
Að skera úr um mörk þess hluta þjóðlendu sem nýttur er sem afréttur
Að úrskurða um eignarréttindi innan þjóðlendna
Óbyggðanefnd - Málsmeðferð
Óbyggðanefnd tekur mál til meðferðar að eigin frumkvæði.
Lýsing krafna, framlagning gagna.
Rannsóknarskylda óbyggðarnefndar.
Kröfur kynntar, fyrirtaka, aðalmeðferð, vettvangsferð.
Úrskurður.
Úrskurðir óbyggðanefndar
Eru endanlegir á stjórnsýslustigi.
Birting, þinglýsing
Hægt að höfða mál innan sex mánaða frá birtingu úrskurðar.
Stefnt að því að nefndin lyki verkefni sínu 2014 en verkefnið var fryst 2012.
Óbyggðanefnd - Sönnun
Engar sérstakar sönnunarreglur í þjóðlendulögum.
Almennar sönnunarreglur.
Almennar niðurstöður Óbyggðanefndar.
Athuganir og niðurstöður óbn um ýmis atriði sem hafa almenna þýðingu við úrlausn mála.
Fjallað m.a. um gróðurfar, jökla, landnám og aðra stofnunarhætti eignarréttinda, flokkun lands í jarðir, almenninga og afrétti og eignarréttarlega þýðingu þessara hugtaka og heimildir um eignarréttindi.
Frumstofnun eignarréttar:
Landnám, hefð, lög (nýbýlatilskipun 1776, lög um nýbýli 1897, þjóðlendulög)
Heimildargildi Landnámu
Er umdeilt:
Niðurstaða Óbyggðanefndar um Landnámu:
Skýrar frásagnir hennar hafi sönnunargildi um tilvist eignarréttar en að af takmörkuðum lýsingum í Landnámu verði hins vegar engar afdráttarlausar ályktanir dregnar um það hvort í öndverðu hafi verið stofnað til eignarréttar yfir landsvæði með námi
Talið að landnámið hafi víð náð lengra inn til landsins en byggð á síðari tímum.
Hugtakið jörð.
Landsvæði sem upprunalega hefur verið ráðstafað úr einstökum landnámum, landsvæði sem stofnað hefur verið til nýbýlis samkvæmt nýbýlatilskipuninni frá 1776 eða sem eignarhefð hefur verið unnin yfir.
Líkur á að land sem samkvæmt fyrirliggjandi heimildum er eða hefur verið jörð eða hluti hennar sé beinum eignarrétti háð
Sá sem heldur öðru fram ber sönnunarbyrðina fyrir staðhæfingu sinni
Hugtakið almenningur
Heimildir bendi ekki til að hér á landi hafi verið að finna afmörkuð landsvæði inn til landsins sem lotið hafi reglum um almenninga.
Hafi svo verið einhvern tíma hafi munur á almenningum og afréttum orðið lítill eða enginn þegar fram liðu stundir
Stærstur hlut lands utan einstakra hjarða hafi fyrr og síðar verið í afréttarnotum og því hafi hugtakið almenningur ekki mikið sjálfstætt gldi við mat á grunneignarrétti á landi sem hafi verið í slíkum notum
Afréttir (þrír flokkar)
- *Samnotaafréttir**: Afréttir sem samkvæmt elstu heimildum hafa verið í sameiginlegum notum jarða í tilteknu sveitarfélagi eða á afmörkuðu svæði
- Upptaksréttur fyrir íbúa byggðarlagsins
- *Afréttir einstakra jarða eða stofnana** - Afréttir sem samkvæmt elsu heimildum tilheyrðu einstökum jörðum, lögpersónum eða stofnunum, fyrst og fremst kirkjunum.
- Upptaksréttur gegn greiðslu afréttartolls.
Land eða hluti lands einstakra jarða lagt til afréttar
Misjöfn staða afréttarlands.
Fullkomið eignarland - t.d. land jarðar lagt til afréttar
Í afréttareign - takmarkaður nýtingaréttur
Niðurstaða Óbyggðanefndar um líklega eignarréttarstöðu afrétta
Samnotaafréttir:
Líkur á því að land sem skv. fyrirliggjandi heimildum er samnotaafréttur sé þjóðlenda.
Sönnunarbyrðin hvílir á þeim sem heldur öðru fram.
Afréttir einstaka jarða og stofnana
Verður að meta í hverju tilviki fyrir sig hvort slíkir afréttir séu undirorpnir beinum eða óbeinum eignarrétti heimajarðar.
- *Land eða hluti lands einstakra jarða lagt til afréttar**
sbr. jörð - líklega beinn eignarréttur.
Heimildarskjöl.
Jarðarmöt og jarðarbækur, máldagar, vísitasíur, lögfestur, jarðabréf, landamerkjabréf, afsals- og veðmálabækur o.fl.
