Eignarhald á fasteignum. Mörk fasteigna og flokkun. Flashcards
- Hugtakið fasteign - Mörk fasteigna Merki milli fasteigna utan þéttbýlis / í þéttbýli, skrár yfir fasteignir Efnisreglur um mörk fasteigna Merki í lækjum, ám og vötnum Mörk gagnvart sjó Mörk gagnvart jöklum Eignarráð landeiganda undir yfirborði jarðar Eignarráð landeiganda í loftrýminu yfir landi hans - Flokkun fasteigna.
Hugtakið fasteign. (hin heðbundna skilgreining)
Afmarkað land ásamt eðlilegum hlutum þess, lífrænum og ólífrænum, og þeim mannvirkjum sem varanlega eru við landið skeytt.
„Afmarkað“ - Með lóðarmerkjum. Þarf að liggja fyrir lýsing sem sýnir að um sé að ræða afmarkaðan landhluta
„Lífrænir / ólífrænir hlutar“ - Lífrænir eru gróður. Ólífrænir eru t.d. jarðvegur og grjót. Um leið og búið er að aðskilja, t.d. slá tún og taka heyið í burtu, er það ekki hluti fasteignar heldur lausafé.
„Varanlega við landið skeytt“ - Þarf að huga að tveimur atriðum: I. Hvort frágangur mannvirkis sé með þeim hætti að það sé varanlega tengt við landið. II. Hvort það sé raunveruleg heimild til að láta mannvirkið standa þar sem það stendur.
Hugtakið fasteign. - Lagaskilgreiningar.
- gr. laga um skráningu og mat fasteigna nr. 6/2001.: „Fasteign samkvæmt lögum þessum er afmarkaður hluti lands, ásamt lífrænum og ólífrænum hlutum þess, réttindum sem því fylgja og þeim mannvirkjum sem varanlega eru við landið skeytt.“ - Bætt inn réttindum venga þess að lögin fjalla um skráningu og mat fasteigna og því eðlilegt að réttindi sem fylgja viðkomandi fasteign séu höfð með.
- gr. laga um fasteignakaup nr. 40/2002.: „Fasteign samkvæmt lögum þessum telst vera afmarkaður hluti lands, ásamt eðlilegum hlutum þess, lífrænum og ólífrænum, og mannvirki sem varanlega eru við landið skeytt. Með fasteign er einnig átt við eignarhluta í húsi eða öðru mannvirki sem skiptist í fleiri en einn slíkan.“ - Vegna þess að í fkpl. er oft verið að selja íbúðir og því þurfti að víkka út skilgreininguna.
Mörk fasteigna í þéttbýli
Lög um mælingu og skrásetingu lóða og landa í lösagnarumdæmi Reykjavíkur nr. 35/1914 og samskonar lög um Akureyri nr. 16/1951.- Sérlög sem kveða á um skyldu stjórnvalda til að mæla lóðir og gera nákvæman uppdrátt. Lögin eru að verða söguleg því að í dag eru skýr ákvæði um þetta í skipulagslögum.
Merki milli fasteigna utan þéttbýlis
Allt frá tíma Grágásar hefur íslensk löggjöf gert ráð fyrir að mörk jarða væru afmörkuð með landamerkjum.
Landamerkjalög nr. 5/1882 kveða á um almenna skyldu landeigenda eða umráðamanna lands til að setja glögg landamerki fyrir jörðum sínum og halda þeim við.
Landamerkjalög nr. 41/1919 kveða á um skyldu til að gera landamerkjaskrá / landamerkjabréf. Þar skal landamerkjum lýst og ítök og hlunnindi skráð. Áritun landeigenda aðliggjandi landa er krafa og eftir að sú áritun er fengin er bréfinu þinglýst.
Nokkur misbrestur varð á því að landamerkjabréf væru gerð.
Skrár yfir fasteignir
- gr. skipulagslaga- landeignaskrár.
Lög um skráningu og mat fasteigna - fasteignaskrá
Þjóðskrá Íslands varð til við sameiningu Þjóðskrár og Fasteignaskrár íslands.
Efnisreglur um mörk fasteigna.
Engar efnisreglur í landamerkjalögum um það hvernig setja skuli niður merki eða hvernig leysa skuli úr ágreiningi um þau.
Almennar reglur:
Lagareglur um mörk við tilteknar aðstæður, t.d. vatnalög
Óskráðar reglur sem mótast hafa í dómaframkvæmd.
Helstu álitaefni eru merki í lækjum, ám og vötnum og mörk við sjó. (sér spjöld)
Hugtakið ríki og fjögur grundvallaratriði sem eru óhjákvæmilegar forsendur fyrir tilvist ríkis
Hugtakið ríki hefur verið skilgreint sem mannlegt samfélag, sem hefur varanleg yfirráð yfir tilteknu landsvæði, býr við lögbundið skipulag og lýtur stjórn, er sækir vald sitt samfélagsins sjálfs, en ekki til annarra ríkja, enda fari sú stjórn með æðsta vald í landinu, óháð valdhöfum annarra ríka, enda fari sú stjórn með æðsta vald í landinu, óhálð valdhöfum annarra ríkja að öðru leyti en því sem leiðir af reglum þjóðaréttarins.
Samkvæmt þessari skilgreiningu eru fjögur grundvallaratrðið óhjákvæmilegar forsendur fyrir tilvist ríkis, þ.e. fólk, land, lögbundið skipulag og stjórnarfarslegt sjálfstæði. - Vanti einhver þessara atriða, er ekki um ríki að ræða
Af hverju er mikilvægt að afmarka íslenskt forráðasvæði gagnvart forráðasvæðum erlendra ríka og gagnvart svæðum, t.d. úthafinu, sem ekkert ríki getur slegið eing sinni á eða áunnið sér þar forréttindi umfram önnu ríki.
Þjóðaréttur og lands´rettur eru tvær sjálfstæðar réttarheildir. Réttarreglur landsréttar lúta að lögskiptum þegnanna í innbyrðis samskiptum þeirra í þjóðfélaginu og að sambandi þerira og ríkisvaldsins. Viðfangsefni alþjóðlegs einkamálaréttar er íslensk einkaréttarlögsaga, þ.e. hvers lands lögum ber að beita við úrlausn mála fyrir íslenskum dómstólum, þegar sakarefni eða málsaðila eiga til tenglsa að telja við rétt fleiri ríkja en eins. Viðfansefni alþjóðlegs refsiréttar er hins vegar íslensk íslensk refsilögsaga. REfsilögsagan felur í sér bæði vald til þess að setja refsilög og vald til þess að framfylgja þeim með rannsókn, dómi og fullnustu. Því er mikilvægt að afmarka íslenskt forráðasvæði gagnvart forráðasvæðum erlendra ríka og gagnvart svæðum, t.d. úthafinu, sem ekkert ríki getur slegið eign sinni á.
Úthafið
Úthafið er hafsvæði, sem er utan ríkislögsögu einstakra ríkja, og er það öllum frjálst til umferðar og nota. Ekkert ríki getur slegið eign sinni á hluta þess eða áunnið sér þar forréttindi umfram önnur ríki. Aldagömul þjóðréttarhefð liggur að baki grundvallarreglunni um frelsi á höfunum, og var sú þjóðarréttarregla á sínum tíma staðfest í Genfarsamningnum frá 1958 um úthafið.
Íslenskt landssvæði (almennt)
Heimild Íslendinga til landsins byggðist eins og nánar verður rakið síðar á landnámi, og síðan hefur landið óslitið verið byggt af íslensku þjóðinni. Takmörk landsins eru skýr, þar sem það er sævi gyrt á alla vegu, og eru því ekki deilur um landamæri ríkisins sjálfs. Þótt ekki séu deilur um landamæri ríkisins sjálfs, geta risið og hafa risið deilur um innbyrðis skiptingu landsins. Þannig má nefna deilur um kjördæmamörk, sýslumörk og staðarmörk sveitarfélaga annars vegar, og hins vegar deilur um eignarhald á landi, þ.e. annars vegar deilur um mörk tveggja eða fleiri fasteigna, eða deilur um mörk eignarlanda og þjóðlendna.
Flokkun íslensks landssvæðis.
Annars vegar flokkun sem styðst við opinbera hagsmuni, þ.e. flokkun landsins sem byggir á skiptingu þess í kjördæmi, sveitarfélög, stjórnsýsluumdæmi og dómstólaskipan.
Hins vera er sú flokkun sem byggir á skiptingu landsins eftir því, hvernig háttað er eignarhaldi á landsvæðum.
Áður fyrr tíðkaðist að flokka íslenskt landsvæði á þessum grundvelli í eignarlönd, afrétti og almenninga. Á þessu var gerð breyting með lögum 58/1998 um þjóðlendur og ákvörðun marka eignarlanda, þjóðlendna og afrétta.
Í þeim lögum er eignarland skilgreint í 1. gr. sem landsvæði, sem háð er einkaeignarrétti, þannig að eigandi landsins fer með öll venjuleg eignarráð þess innan þeirra marka, sem lög segja til um á hverjum tíma. Þjóðlenda er hins vegar landsvæði utan eignarlanda, þó að einstaklingar eða lögaðilar kunni að eiga þar takmörkuð eignarréttindi. Afréttur er skilgreindur sem landsvæði utan byggðar sem að staðaldri hefur verið notaður til sumarbeitar fyrir búfé.
Landhelgi Íslands
Almennt er viðurkennt að sérhvert strandriki eigi yfirráð yfir því hafsvæði, sem næst liggur ströndinni.
Um landhelgi Íslands er mælt í lögum nr. 41/1979 um landhelgi, efnahagslögsögu og landgrunn.
Samkvæmt 1. gr. skal landhelgi Íslands afmörkuð með línu sem alls staðar er 12 sjómílur frá grunnlínu, sem dregin er milli þeirra staða, sem tilgreindir eru í ákvæðinu.
Í 2. gr. segir að fullveldisréttur Íslands nái til landhelginnar, hafsbotnsins innan hennar og loftrýmis yfir henni. Framkvæmd fullveldisréttarins fer eftir íslenskum lögum og ákvæðum alþjóðalaga.
Í fullveldisrétti ríkisins í landhelginni felst, að þar fer ríkið með fullan og óskorðaðan ríkisyfirráðarétt, sambærilegan að flestu leyti við þann rétt, sem það fer með yfir íslensku landi.
Íslensk efnahags- og mengunarlögsaga.
Efnahagslögsaga Íslands er svæði utan landhelginnar, sem afmarkast af línu, sem alls staðar er 200 sjómlur frá grunnlínum, sbr. 3. gr. laga nr. 41/1979.
Er hin eiginlega efnahagslögsaga því 188 sjómílur, þar sem landhelgin er 12 sjómílur.
Þar sem skemmra er en 400 sjómílur milli grunnlína Færeyja og Grændlands annars vegar og Íslands hins vegar skal efnahagslögsagan markast af miðlínu. Innan efnahagslögsögunnar fer íslenska ríkið einkum með tvenns konar valdheimildir, þ.e. fullveldisrétt að nokkru leyti en lögsögu að öðru leyti.
Fullveldisréttur innan efnahagslögsögu.
Innan efnahagslögsögunnar hefur Ísland skv. 4. gr. laga nr. 41/1979 fullveldisrétt að því er varðar rannsóknir, hagnýtingu, verndun og stjórnun auðlinda, lífrænna og ólífrænna, á hafsbotni og í honum, í hafinu yfir honum svo og aðrar athafnir varðandi efnahagslega nýtingu og rannsóknir innan svæðisins, svo sem framleiðslu orku frá sjávarföllum, straumum og vindi.
Takmarkaðri rétt, þ.e. einungis lögsögu, fer íslenska ríkið með innan svæðisins að því er varðar byggingu mannvirkja og afnot af þeim, vísindalegar rannsóknir, verndun hafsins og önnur réttindi og skyldur samkvæmt alþjóðalögum.
Ríkið fer með mun minni réttindi í efnahagslögsögunni en í landhelginni og verður að viðurkenna þar ýmis réttindi annarra ríkja, sem þau njóta einnig á úthafinu.
Efnahagslögsagan er ´vi blandað lögsögubleit, sem hefur einkenni bæði af réttarskipan landhelginnar og úthafsins.
Landgrunn Íslands.
Landgrunnið er það neðansjávarsvæði, sem gengur út frá ströndum landsins og er eðlilegt framhald þess. Landgrunn Íslands nær til hafsbotnsins og neðansjávarsvæða utan landhelgi, sem eru framlenging landsvæðisins, allt að ytri mörkum landgrunnsvæðisins, þó að 200 sjómílna fjarlægð frá grunnlínum landhelginnar, þar sem ytri mörkum landgrunnsvæðisins ná ekki þeirri fjarlægð, sbr. 5. gr. laga nr. 41/1979.
Af þessu leiðir, að landgrunn Íslands nær ætíð að 200 sjómílum frá grunnlínum, án tillits til dýptar.
