Grundvöllur eignarréttar og helstu hugtök Flashcards
1. Grundvöllur eignarréttar - Náttúru- eða vildarréttur? (Locke og Hume) 2. Réttlæting eða rök fyrir eignarrétti - Mannréttindi, frelsi nytsemi, hagfræðileg rök. Fjölhyggja. Samfélagslegur þáttur eignarréttar 3. Hugtök og skilgreiningar - Eign, eignarréttur, neikvæð og jákvæð skilgreining 4. Inntak eignarréttar - Heimildir eignarréttarins, samhengi réttinda og skyldna 5. Andlag eignarréttar - Líkamlegir hlutir og önnur verðmæti, fjárhagsleg verðmæt
<p>Einkenni náttúrulegra réttind skv. H.L.A. Hart:</p>
<p>Réttindi sem menn hafa sem menn.
Ekki mannasetningar, þ.e. ekki reglur sem menn hafa komið sér saman um. </p>
<p>Niðurstaða Þorsteins Gylfasonar um friðhelgi eignarréttar</p>
<p>Eignarréttur er ekki réttur sem menn hafa sem menn. Þeir hafa hann aðeins sem eignamenn
Eignarréttur er ekki náttúrulegur réttur heldir byggist hann á mannasetningum</p>
<p>Grundvöllur eignarréttarkenningar John Locke</p>
<p>Að guð hafi gefið mönnum veröldina til sameignar og jafnframt gefið mönnum skynsemi til að nota hana sér til hagsbóta.
Að vinna hvers manns sé hans einkaeign
Að með því að blanda vinnu sinni saman við hluti sem eru í sameign og auka verðmæti eða notagildi þeirra þá bæti maður við þá einhverju sem tilheyrir aðeins manni sjálfum og þar með hafi maður tilkall til hlutarins umfram aðra
Ákveðinn fyrirvari innbyggður því menn mega ekki eigna sér meira en þeir þurfa.
Náttúruréttarfræði.</p>
<p>David Hume</p>
<p>Að hugtökin loforð og eign séu byggð á samkomulagi, reglum sem menn hafa sett sér vegna þess að þeim hafa þótt þær nytsamlegar.
Að yfirlýsing um það að eitthvað sé eign manns hafi enga merkingu fyrr en samfélagið hefur komið sér saman um reglur sem segja fyrir um umráð fólks yfir eignum sínum og jafnframt um þá skuldbindingu sem það hefur í för með sér fyrir aðra.</p>
<p>Réttlæting eða rök fyrir eignarrétti.</p>
<p>- Eignarréttur sem náttúrulegur réttur sbr. Locke
- Að eignarréttur skapi frelsi - efnislegt sjálfstæði sem svo aftur leiði af sér siðferðilegt eða pólitísk sjálfstæði
- Að eignarréttur auki nytsemi. - allir hafi hagsmuni af stöðugleika í eignarhaldi og eignarréttarvernd.
- Hagfræðileg rök. Það að færa verðmæti og auðlindir í einkaeign feli í sér hvata til arðskapandi nýtingar
- Eignarréttur og fjölhyggja - eignarrétturinn verði ekki skýrður nema með vísan til margra ólíkra þátta. Reglur um eignarrétt eiga sér bæði heimspekilegar og samfélagslegar rætur.</p>
<p>Neikvæð skilgreining eignarréttar (Beinn eignarréttur)</p>
<p>Eignarréttur felur í sér einkarétt eigandans til að ráða yfir hlutnum eða verðmætinu með þeim takmörkunum einum sem þeim rétti eru settar með lögum og takmörkuðum rétindum annarra yfir sama verðmæti.</p>
<p>Jákvæð skilgreining eignarréttar</p>
<p>Eignarréttur skilgreindur með því að telja upp þær heimildir sem í honum felast.
t.d. 2. gr. vatnalaga nr. 15/1923 - Landareign hverri, þ.m.t. þjóðlendu, fylgir réttur til umráða og hagnýtingar á því vatni, straumvatni og stöðuvatni, sem á henni er, á þann hátt semi lög þessi heimila</p>
<p>Skilgreining eignarréttar (almennt)</p>
<p>Af jákvæðri skilgreiningu leiðir að eigandi hefur ekki á hendi aðrar eignarheimildir en þær sem lögin áskilja honum sérstaklega.
Af neikvæðri skilgreiningu leiðir að eigandi nýtur allra eignarheimilda nema þeirra sem eru með beinum hætti undanskildar.
Í því sambandi skiptir miklu að ef nýir nýtingarmöguleikar koma til sögunnar eru þeir á hendi eigandans sem þáttur í eignarrétti hans. Í beinum eignarrétti felst einnig að heimildir eigandans víkka að sama skapi sem takmarkanir falla niður, t.d. ef ítak er leyst af jörð. </p>
<p>Takmarkanir eignarráða</p>
<p>Samkvæmt neikvæði skilgreiningunni getur eignarréttur sætt tvenns konar takmörkunum:
Samningsbundnum og lögbundnum</p>
<p>Samningsbundnar takmarkanir</p>
<p>Eigandinn sjálfur stofnar til þeirra (eða e-r sem hann leiðir rétt sinn frá)
Hvers konar óbein eignarréttindi, s.s. afnotaréttindi, t.d. húsaleigusamningur eða ítaksréttur, kaupréttur eða veðréttindi.</p>
<p>
Lögbundnar takmarkanir eignarráða</p>
<p>
Leiða af ákvæðum löggjafarinnar á hverjum tíma.</p>
<p>
Geta takmarkað <u><em>hagnýtingu</em></u> eða <u><em>meðferð</em></u> eignar með tilteknum hætti</p>
<p>
t.d. ýmis ákvæði umhverfis- og náttúruverndarlöggjafar. 1. mgr. 24. gr. auðlindalaga. nr. 57/1998. Óheimilt er að spilla jarðhitasvæðum eða grunnvatni hvort sem það er með ofaníburði, framræslu eða öðrum hætti.</p>
<p>
37. gr. náttúruverndarlaga nr. 44/1999 sbr. 57. gr. nvl. nr. 60/2013, vernd tiltekinna vistkerfa og jarðminja.</p>
<p>
Geta takmarkað heimild eiganda til <em><u>ráðstöfunar</u></em> eignar með tiltekum hætti. t.d. ákvæði ýmissa laga er varða náttúruauðlindir sem leggja bann við að skilja tiltekin réttindi frá landareign.</p>
<p>
1. mgr. 12. gr. auðlindalaga. Landeignadi má ekki undanskilja eignarlandi sínu jarðhitaréttindi nema með sérstöku leyfi ráðherra.</p>
<p>
Inntak eignarréttar (Heimildir eignarréttarins: Ólafur Lárusson)</p>
<p>
Heimilld eiganda, inn á við, að <em>ráða yfir</em> eign sinni og <em>nota</em> hana</p>
<p>
Heimild til að r<em>áðstafa henni með löggerning</em>i, t.d. selja hana, leigja eða lána</p>
<p>
Heimild til að <em>nota hana sem grundvöll lánstrausts</em></p>
<p>
Heimild til að<em> eftirláta erfingjum eignina </em>og</p>
<p>
Aðild eiganda til að leita aðstoðar dómstóla og yfirvalda til verndar rétti sínum</p>
<p>
Skyldu eiganda?</p>
<p>
Grágás - 22. kafli Landabrigðisþáttar</p>
<p>
„Enginn maður má leggja bújörð sína í eyða“</p>
<p>
Skylda til að yrkja jörðina og viðhalda henni með ábúð svo hún komist ekki í órækt. </p>
<p>
Ábúðarlög nr. 64/1976. - ábúðarskylda.</p>
<p>
Felld brott með ábúðarlögum nr. 80/2004. </p>
<p>
Neikvæð heimild eignarréttarins</p>
<p>
Heimild til að útiloka aðra frá umráðum og hagnýtingu </p>
<p>
Af heimildinni leiðir samsvarandi skylda fyrir aðra til að láta eignina í friði. </p>
<p>
Andlag eignarréttar</p>
<p>
Hlutbundin réttindi: Fasteignir og lausafé</p>
<p>
Óhlutbundin réttindi: t.d. kröfuréttur, afnotaréttur, höfundaréttindi, réttur skv. einkaleyfi, vörumerki. atvinnuréttini í sumum tilvikum.</p>
<p>
Eignarréttur varðar aðallega fjárhagsleg réttindi: Réttindi sem hafa fjárhagslegt gildi, þ.e. þau er hægt ða meta til fjár á peningalegan mælikvarða.</p>
