Dómar Flashcards
H. 562/2008 (Skálmholtshraun)
Varðaði vatnsréttindi í Þjórsá. (mikilvæg m.a. vegna virkjanaframkvæmda) Vatnsréttindin voru í eigu ríkisins, höfðu verið seld ríkinu á fyrri hluta síðustu aldar. Því var haldið fram að réttindin væru niður fallin því þeim hefði ekki verið lýst í kjölfar áskorunar í lögbirtingarblaði skv. lögum nr. 113/1952 um lausn ítaka af jörðum.
Hæstiréttur féllst ekki á þetta.
Hins vegar skoðaði Hæstiréttur ákvæði vatnalaga sem heimila að skilja vatnsréttindi jarða frá jörðu og komst að því að þau hefðu sambærilega stöðu eignaréttidna yfir jörðum, væru sjálfstæð réttindi og gætu þ.a.l. ekki talist ítök.
*- flokkar óbeinna eignarréttidna, *
H. 210/2007 (Jarðir í Ásahreppi)
Um var að ræða samningsbundinn forkaupsrétt sem áhöld voru um hvernig ætti að túlka. Í dóminum segir „forkaupsréttur er íþyngjandi fyrir eiganda þar sem hann setur ákveðnar hömlur á ráðstöfunar-rétt eignar. Við skýringu ákvæða er lúta að afmörkun og útfærslu forkaupsréttar verður jafnan að leggja til grundvallar að þau leggi ekki önnur höft á eignarráð eignada en þau sem ráða má með sæmilegri vissu af samningi með orðskýringu.“
- forkaupsréttarákvæði skýrð þröngt.
H. 33/1978 (Botn Mývatns)
Deilt var um eignarétt að botni Mývatns undan netlaga. Landeigendur í kringum Mývatn kröfðust þess að þeir ættu botninn, utan netlaga, í óskiptri sameign. Héraðsdómur tók fram að hvoki í Grágás né Jónsbók væri að finna ákvæði um eignarétt stöðuvatns og ekkert í Íslenskum rétti utan vatnalaga (netlög). Gagnályktað var út frá 17. tl. 4. mgr. 1 gr. vatnalaga (netlög) og talið að þar sem Landeigendur ættu 115 metra út þá ættu þeir ekkert fyrir utan það, þ.e. innar í vatninu. Þá taldi héraðsdómur að þar sem landeigendur ættu botninn ekki þá ætti ríkið hann.
Hæstiréttur snéri héraðsdómi og tók fram að ekkert í vatnalögum gæfi ríkinu eignarrétt yfir umræddu svæði, ríkið hefði ekki sýnt frarm á að aðrar réttarheimildir renndu stoðum undir eingarétt þeirra og féllst þar með ekki á að slíkur eignaréttur væri fyrir hendi. Þar með áttu hvorki landeigendur né ríkið botn Mývatns. Hæstiréttur tók þó fram í dóminum að ríkisvaldinu væri bært að setja reglur um meðferð og nýtingu landsvæða sem enginn gæti gert eignarétt til. (sama klausa og í Landmannaáréttudómum).
- stofnhættir eignaréttinda, réttarstaða ríkisins
H. 570/2009 (Donna)
Stefnandi sjónvarpsmiðstöðin tók húsnæði á leigu 1988, félag eignaðist húsnæðið 1989 sem var sífellt framlengdur til 2001. Forkaupsréttarákvæði hafði verið bætt inn í leigusamninginn 1990ogietthvað.
Eigandi atvinnuhúsnæðisins fór síðan í félaga-leikfimi og breytti rekstrarformi og gerðu eignartilfærslur. Sjónvarpsmiðstöðin taldi að sala hefði átt sér stað og krafðist þess að eignayfirfærslan hefði virkjað forkaupsrétt. Hæstiréttur féllst ekki á það þar sem að í raun var engin sala heldur bara breyting á rekstrarformi.
- skilyrði fyrir því að forkaupsréttur verði virkur
H. 180/2006 (Veiðifélagið Bláskógar) *
Ábúandi jarðar hafði forkaupsrétt og krafðist þess að eigendur að félagi yrðu dæmdri til að þola forkaupsrétt hans vegna yfirfærslu jarðarinnar á milli félaga (eignartilfærsla) Veiðifélagið bláskógar eignaðist jörðina 1965 en 1995 var stofnað einkahlutafélag.
Um var að ræða breytingu á félagaformi og þ.a.l. var forkaupsréttur ekki virkur.
- skilyrði fyrir því að forkaupsréttur verði virkur
H. 470/2008 (Feminin Fashion)*
(Forkaupsréttur að hlut af eign)
Aðili átti hluta í húseign og vildi fá viðurkenningu á forkaupsrétti þegar öll húseignin var seld. Hann vildi kaupa sinn hlut á sama verði og kaupendur skv. kaupsamningi. Kaupendur héldu því fram að hans hluti væri verðmætari en aðrir hlutar eignarinnar og því ekki rétt að hann fengi að kaupa sinn hluta á hlutfallslega sama verði og eignin var seld á. Og að forkaupsrétturinn ætti ekki að vera virkur vegna þess að aðeins hann ætti aðeins forkaupsrétt að hluta en verið var að selja alla eignina.
Hæstiréttur taldi forkaupsréttinn virkan.
- skilyrði fyrir því að forkaupsréttur verði virkur / hvað er sala
H. 199/1978 (Landamannaafréttardómur II)
Snérist um eignartilkall til Landamannaafréttu. Í fyrra málinu var því hafnað að aðliggjandi hreppar ættu eignartilkall. Í seinna málinu gerði ríkið eignartilkall og byggði á nokkrum málsástæðum, m.a. þeirri að við stofnun ríkis hafi ríkið eignast allan rétt yfir ladni þangað til einstaklingar hafi getað sannað eignarétt sinn.
Í héraði var fallist á að ekki væri til að dreifa öðrum aðila en ríkinu sem gæti átt eignartilkall, þ.a.l. ætti ríkið eignartilkall. Hæstiréttur hafnaði því og sagði: „Um eignartilkall ríkisins er þess fyrst að geta, að eigi hafa af þess hálfu verið settar fram fullnægjandi röksemdir fyrir því að ríkið hafi eignast landsvæði þetta þegar við stofnun allsherjaríkis hér á landi.“ Einnig var tekið fram að eignarhefð hefði ekki myndast og eignarstoð ætti sér ekki stoð í settum lögum og yrði ekki byggt á almennum reglum (norrænum rétti sem var ein af málsástæðum). „Gögn fyrir því að ríkið hafi öðlast eignarrétt að þessu landsvæði fyrir eignarhefð eru eigi haldbær“.
„Hins vegar verður að telja að handhafar ríkisvalds sem til þess eru bærir, geri í skjóli valdheimilda sinna sett reglur um meðferð og nýtingu landsvæðis þess, sem hér er um að ræða […]“
- réttarstaða ríkisins
H. 274/1996 (Laugavellir)
Deilt var um eignarrétt yfir jörð sem hefur verið í eyði í langan tíma en nýtt að einhverju marki, helst í beit. Þannig háttaði til að Eiríkur átti Laugavelli og að öllum líkindum seldi hann Einari jörðina fyrir 1920. Árið 1924 skuldbindur umboðsmaður Einar hann til að selja Þorvaldi Laugavelli. Kaupsamningur var gerður og undirritaður 4. okt. 1924. Þá kom í ljós að aldrei hafði verið gengið frá afsali á milli Eiríks og Einars og var það því gert 20. okt. 1924. Eftir það fer Þorvaldur, nýr eigandi Laugavalla, með jörðina sem sína eign og hans afkomendur á eftir honum þar til undir aldamótin 2000 þegar afkomendur Einars uppgötvuðu að hann var þinglýstur eigandi jarðarinnar því hann hafði aldrei gefið út afsal til Þorvalds.
Málið snérist því um hvort afkomendur Einars eða Þorvaldar ættu landið. Það var til kaupsamningur en engar sannanir um greiðslur og ekkert afsal. Afkomendur Þorvaldar báru fyrir sig hefðarlög og sýnt var fram á að Þorvaldur hafði farið með eignina sem sína eigin, greitt af henniskatta og sveitungar höfðu ávallt staðið í þeirri trú að hann ætti jörðina Hæstiréttur komst að þeirri niðurstöðu að ekki væri hægt að staðfesta að eignarétturinn byggðist á kaupsamningnum en hins vegar væri búið að uppfylla skilyrði hefðalaga fyrir því að hefði hefði stofnast.
- hefð getur stutt við aðrar eignarheimildir
H. 145/2007 (Kirkjubæjarskóli)
Varðaði eignarétt yfir spildu sem skólinn var reistur áþ Hafði verið partur af landi aðila og hreppurinn hafði á sínum tíma samið um kaup á spildunni en það fór ekki almennilega fram og afsal var ekki gefið út. Sýnt var fram á að hreppurinn hafði strax girt landið, ræktað lóðina og byggt mannvirki og sýnt fram á óslitið eignarhald í nægan tíma.
- skilyrði hefðalaga, hefðandi ber sönnunarbyrði fyrir því að um eignarhald hafi verið að ræða sem hafi staðið óslitið í fullan hefðartíma
H. 386/2006 (Hlíðarendi)*
H efði hlut móður sinnar, I, í jörðinni Hlíðarenda, en hún hafði átt jörðina með bræðrum sínum og taldi sig hafa keypt hana af þeim. H krafðist þess að viðurkenndur yrði með dómi eignarréttur hans og byggði á því að móðir hans hefði keypt eignirnar af sameigendum sínum. Ekki hafði verið gengið frá neinu skriflega. Hæstiréttur taldi Helga ekki hafa tekist sönnun um að móðir hans hefði keypt eignirnar (aðalkrafa) en á hinn bóginn höfðu stefndu ekki heldur leitt líkur ða því að móðir hans hefði fengið eignirnar til láns eða á leigu eða með öðrum hætti skuldbindið sig beint eða óbeint til að skila þeim afutr og hafi ekki mátt vænta þess að um tímabundin afnot væri að ræða. Því stæði 3. mgr. 2. gr. hefðarlaga því ekki í vegi að hefð geti unnist og eignarréttur H viðurkenndur.
H. 80/2001 (Vestari-Hóll)*
Bóndi krafðist þess að sér yrði dæmdur eignaréttur af hörðinni. Taldi sig hafa fengið hana afhenta við andlát móðurbróðir síns. Gengi það ekki upp krafðist hann þess að sér yrði dæmdur eignaréttur fyrir hefð.
Ættingjar mótmæltu kröfum hans og bentu á að hann hefði aldrei verið lögmætur eigandi jarðarinnar og að vera hans á eigninni myndi ekki skapa honum eingarrétt. Búskapur gengi ekki framar lögmætum eignarrétti.
Hann hafði verið þar í 20 ár eða lengrur en aðrar mótbárur frá stefndu voru m.a. að 2. mgr. 2. gr. hefðalaga stæði því í vegi að hann fengi jörðina fyrir hefð. Það var talið að þó hann hefði ekki aflað sér þinglýsingar trði það ekki metið honum til óráðvendi í merkingu 2. mgr. 2. gr. hefðalaga – Gáleysi nægir ekki ti la ðþað sé uppfyllt og því var fallist á að hann hefði eignast jörðina fyrir hefð. þ.e. hann gat sýnt fram á að 1. mgr. 2. gr. væru uppfyll og þá er það hinna (stefndu) að sanna ða svo sé ekki.
- huglæg afstaða hefðanda – ásetningu, gáleyis ekki nóg.
H. 162/2013 (Flugskýli 7)
Ríkið höfðaði mál gegn dánarbúi Helga Jónssonar og krafðist þess að viðurkenndur yrði eignaréttur ríkisins að tilteknu flugskýli á Reykjavíkurflugvelli. Þótti sannað að flugmálayfirvöld hefðu látið reisa flugskýilið og farið með eignarráð þess í upphafi og síðan heimilar F hf. endurgjaldslaus afnot af skýlinu. Hefði F hf. síðar framselt afnotarétt sinn til H. Einnig var ljóst að H, og þeir sem bærir voru til að binda hann að lögum, höfðu á árunum 1969 til 1997 byggt á því að ríkið nyti eignaréttar af flugskýlinu. Grunnrök að baki 3. mgr. 2. gr. laga nr. 46/1905 um hefð stóðu því í vegi að H hefði getað unnið hefð yfir skýlinu. Var því viðurkenndur eignaréttur ríkisins að flugskýlinu.
- hefðandi veit að hann á að skila eigninni.
H. 101/2005 (Vatnsendablettur)*
Deilt var um eignaréttindi af lóð að Vatnsendabletti 102 í Kópavogi. Upphaflega var gerður leigusamningur um 3.000 fm lóð en án afmörkunar hvar lóðin væri. Stefnendur telja að þeir og fyrri eigendur lóðarinanr hafi nýtt 2.078 fm umfram það sem samningurinn tiltekur og er skírlega afmarkað innan girðingar eða alls 5.078 fm. Gerð var krafa um viðurkenningu eignarréttar af heildareigninni (5078fm) og til vara viðurkenningar á afnotarétti og til þrautavara leiguréttur. Kröfum var hafnað með vísað til 1. mgr. 2. gr. hl. þ.e. dómurinn taldi að skilyrði um eignarhald í 20 ár hefði ekki verið uppfyllt. Hæstiréttur staðfesti héraðsdóm en bætti við að ekki væri hægt ða hefða eign sem hefðandi veit að hann á að skila sbr. 3. mgr. 2. gr.
- hefðandi veit að hann á að skila eigninni (er með hana á leigu..)
H. 401/2006 (Efsti-dalur)*
Deilt var um sumarbústaðalóð sem var hluti af stórri jörð. Aðili vildi fá viðurkenndan eingarétt sinn yfir lóðinni. Hann vildi meina að hann hefði fengið lóðina að launum fyrir vinnnu fyrir þáverandi bónda jarðarinnar á árunum 1964-1966.
Hann byggði aðallega á því að hann hefði fengið líðina að launum en til vara að hann hafi eignast lóðina fyrir hefð.
Hæstiréttur taldi ekki nægilega vel sannað að E hefði fengið lóðina fyrir vinnu sína. Aftur á móti lá fyrir að jarðaskikinn var girtur af skömmu eftir að E fékk umráð yfir lóðinni og hafði hann haft afnot af henn í fullan hefðartíma. skv. 1. mgr. 2. gr. hefðalaga.
Eigendur jarðarinnar báru fyrir sig að um hafi verið að ræða leigu í skilninig 3. mgr. 2. gr. hefðalaga um að hann hefði verið með lóðina í láni eða á leigu en Hæstiréttur tali þau ekki hafa lagt fram nægilegar sannanir fyrir því að og hafnaði því að 3. mgr. gæti staðið í vegi fyrir því að hann hefði eingast lóðina fyrir hefð.
- hefðandi veit að hann á að skila eigninni)
H. 409/1999 (Íþróttahús ÍR)
Kaþólska biskupsdæmið á Íslandi leigði íþróttafélagi Reykjavíkur líð undir íþróttahús árið 1930. Rann leiguamningurinn út árið 1964 og bar ÍR skv. samningnum að fara með hús sitt af lóðinni nema leigusamningurinn yrði framlengdur. Ekki var gerður nýr leigusamningur, en hús ÍR var áfram á lóðinni. Í málinu krafðist K heimildar til að fá ÍR borið út af lóðinni með íþróttahúsið. Talið var, með vísan til 3. mgr. 2. gr. laga nr. 46/1905 að ÍR hefði ekki unnið eignarétt á lóðinni fyrir hefð, þar sem félagið hefði viðurkennt, eftir að leigusamningur rann út, að það nyti einungis afnotaréttar af eingarlóð K. Þá var ekki heldur fallist á sjónarmið ÍR um að uppsagnarfrestur til að verða á brott með húsið hefði verið of skammur, né að brottnám hússins færi í bága við þjóðminjalög. Var staðfest niðurstaða héraðsdóms um að K væri heimilað að fá Í borið út með íþróttahús sitt af lóð K með beinni aðfarargerð.
H. 80/1963 (Sundmarðardómur)
Deilt var um lög nr. 11/1951 sem breyttu lögum nr. 112/1947 um loðdýrarrækt og lýstu minkaeldi óheimilt hér á landi eftir nánari reglum. Stefnandi í málinu hafði látið teikna og reista minkahús og hafði hann þar áfram minkabú sem hann hafði rekið allt frá árinu 1939. Vegna fyrrgreinds banns við minkaeldi lagði hann búið niður en höfðaði síðan mál gegn ríkinu til heimtu bóta, m.a. fyrir atvinnuspjöll. Í niðurstöðu Hæstaréttar var vísað til þess að loðdýrabóndinn hefði reist hús sín og aflað sér tækja til sundmarðareldis í réttmætu trausti þess, að honum yrði að lögum veitt heimild til að reka sundmarðarbú. Bann það, sem með lögum nr. 32/1951 hefði verið lagt við sundmarðareldi hér á landi, hefði leitt til þess, að húsin og tækin urðu honum ónothæf eign. Þótti af þessum ástæðum rétt að taka til greina kröfu hans um skaðabætur fyrir sundmarðarhús, bús og tæki. Hvað varðaði bótakröfu vegna atvinnuspjalla var hins vegar bent á að sundmarðareldi hefði verið bannað hér á landi sökum hættu þeirrar og spjalla sem yrðu af völdum sundmarðar sem slyppu úr haldi. Þóttu því ekki efni til að dæma bætur fyrir atvinnuspjöll vegna banns laganna við sundmarðareldi.
Í dóminum var ekki tekin skýr afstaða til þess hvort atvinnuréttindin sem slík féllu undir vernd eingaréttarákvæðisins. Í ljósi þess að vísað var tið eðlis og tilgangs bannsins má þó álykta að svo hafi verið, en jafnframt að skilyrði fyrir takmörkunum réttindanna hafi verið uppfyllt.
- atvinnuréttindi
H. 124/1993 (Leigubílstjóri) (Frami)
„Málsóknina kveður stefnandi vera á því reista, að með því að svipta sig atvinnuleyfi vegna aldurs á fyrrgreindum grundvelli sé brotinn á sér réttur, sem sér beri samkvæmt stjórnskipulegri jafnræðisreglu. Vísar hann aðallega til 67. gr. stjskr., þar sem réttur sinn skv. atvinnuleyfinu hljóti að teljast eign í skilningi ákvæðisins og njóti verndar greinarinnar. Hann telur að í ákvæðinu felist ekki síst sú vernd, að við eingarskerðingu verði að gæta jafnræðis borgaranna. Að auki hafi þessi jafnræðisregla almennt gildi sem stjórnskipunarregla, þegar skerða eigi réttindi manna. Skipti þá ekki máli, hvort réttindin teljist eign í skilningi 67. gr. eða ekki. Reglan felsit einnig í 69. gr. þar sem atvinnufrelsi sé verndað.“
- atvinnuréttindi
H. 220/2005 (Tóbaksdómur)
Héraðsdómur: Taldi að um væri að ræða hagnaðarvon sem telst ekki eign. Atvinnuréttindi sem fólust í leyfi til að selja tóbak féllu undir 72. gr. en hann mætti ennþá selja tóbak og því væri um að ræða bótalausa skerðingu eignarréttar.
Hæstiréttur: Vísaði aðeins í 75. og 73. gr. stjskr. Taldi að með algjöru banni við að sýna tóbak á sölustöðum hafi löggjafinn farið út fyrir þau mörk sem þessar greinar setja.
H. 82/2007 (Björgun) (Efnistaka af hafsbotni)
Björgun, fyrirtæki sem hafði stundað efnistöku af hafsbotni heillengi og var árið 1990 veitt leyfi til að gera það á ákveðnum stöðum á grundvelli laga nr. 73/1990. Leyfið var veitt til 30 ára en í leyfinu voru ýmis ákvæði um að ráðherra væri heimilt að setja ákveðna skilmála o.fl. Árið 2000 var lögum um eignarrétt ríkisins að auðlindum hafsbotnsins breytt m.t.t. þess að hún gæti verið háð umhverfismati o.fl. og það fólst í lögunum að þeir sem höfðu fengið leyfi skyldu halda þeim í 5 ár eftir gildistöku. (leyfi Björgunar stytt um 15 ár) Eftir þetta þurfti að sæja um nýtt leyfi sem var háð framkvæmd á umhverfismati, greiða þurfti fyrir leyfið o.s.frv. Björgun byggði á að leyfið hefði veitt atvinnuréttindi sme væru vernduð af 72. gr. stjskr. og að ekk iehfði verið gætt meðalhófs og jafnræðisregla 65. gr. stjskr. hefði verið brotin sérstaklega þar sem Björgun var með lang umfangsmestu efnistökuna og lagabreytingin kom hart niður á þeim.
Hæstiréttur sló því föstu að réttindin sem slík féllu undir 72. gr. og féllst á að lagabreytingin væri íþyngjandi og fæli í sér skerðingu á eignarréttinum (en þá þarf að komast að niðurstöðu um hvort sé að ræða almenna takmörkun eða eignarnám)
Hæstiréttur segir að löggjafinn hafi metið það svo að almannaþörf krefjist lagabreytinganna en áréttar a ðdómstólar hafi vald til að endurskoða slíkar ákvarðanir löggjafans og hvort þær rúmist innan marka stjskr. „Ríkið og augljósir almannahagsmunir eru bundnir við verndun og hagkvæma nýtingu á auðlindum hafsbotnsins. Krefjast almannahagsmunir þess að frelsi manna til að nýta þessar auðlindir í atvinnuskyni séu settar skorður. Ljóst er af því sem rakið hefur verið hér að framan að þær breytingar sem gerðar voru með lögum 101/2000 helguðust af auknum skuldbindingum íslenska ríkisins á alþjóðavettvangi og breyttum viðhorfum til verndar umhverfisins. Breytingarnar voru almennar og málefnalegar og er ekki sýnt fram á að þær hafi ekki stuðst við haldbær rök eða viðurkennd löggjafarsjónarmið. Standa ákvæði 72. gr. og 75. gr. stjskr. skv. þessu því ekki í vegi að mælt sé fyrir um stjórnun á nýtinu auðlinda á hagsbotni eins og gert var með lögum nr. 101/2000“
H. 665/2008 (Gildi lífeyrissjóður)
Reyndi á hvort G væri á grundvelli breytinga á samþykktum heimilt að skerða örorkulífeyri M (Kona sem hafði notið örorkubóta frá G í 25 ár) Ástæða breytinganna sagði G vera þá að það væri að fjölga svo örorokulífeyrisþegum að þeir þyrfti að skerða bætur þeirra til að eiga nóg fyrir ellilífeyri sem þeir væru skyldugir til að greiða. Breytingin fólst í því að bætur úr almannatryggingakerfinu voru dregnar frá bótum G. (virk lífeyriréttindi) Fyrir han afól breytingin í sér að hún fékk 37% af því sem hun var vön að fá. Hefur verið talið heimilt að skerða virk réttindi ef stuðst er við málefnalegar ástæður. Réttlætingarástæður G voru fjárskortur til að passa ellilífeyrisþegana. M hélt því fram að skerðingin yrði ekki réttlætt enda væri fjárhagsstaða sjóðsins góð. Hún taldi þetta einnig brjóta gegn 65. og 76. gr. stjskr. um jafnræði og fjárhagslega aðstoð auk þess sem hún hefði á þessum tima öðlast réttmætar væntingar til þess að halda greiðslunum. Héraðsdómur taldi að ekki hefði verið sýnt fram á réttlætingu fyrir skerðingunni en Hæstiréttur snéri því vð og taldi lifeyrissjóði hafa talsvert svigrúm til að breyta samþykktum sínum á grundvelli málefnalegra ástæðna. „Ekki verrður fallist á með stefndu að 72. gr. stjskr. girði fyrir að réttur hennar til lífeyris verði skertur á þann hátt að áfrýjandi takmarki fjárhæð hans við það að gera hana jafnsetta og ef orkutap hefði ekki orðið“ “Tilvísun hennar til langrar framkvæmdar á greiðslu óskerts lífeyris getur að þessu virtu engu skipt fyrir heimild áfrýjanda til að breyta samþykktum sínum og framkvæmd, þótt það verði til þess að takmarka greiðslur til stefndu.“
Sératkvæði VMM. „Réttur stefndu til örorkulífeyris nýtur verndar eignarréttarákvæðis 72. gr. stjskr. Verður því að áskilja að áfrýjandi sýni fram á að breytingar þær sem hann gerði á samþykktum sjóðsins og ákvörðun í framhaldi af því um skerðingu á greiðslu örorkulífeyris til stefndu hafi verið nauðsynlegar vegna fjárhags sjóðsins og að með þeim hafi hann ekki gengið lengra en nauðsyn krafði til að bæta úr fjárhagsstöðunni þannig að hann gæti staðað við skuldbindingar sínar“ – sammála um svigrúmið en leggur þyngri sönnunarbyrði á G og telur sönnun ekki hafa tekist.
H. 274/2010 (Sparisjóður Vestmannaeyja)
Varðaði kröfu SV vegna skuldabréfs sem hafði verið gefið eftir en að baki bréfiun voru sjálfskuldarábyrgðaraðilarnir B og C og deilt var um hvort ábyrgðin væri líka niður fallin vegna þess að skuldin hefði verið gefin eftir gagnvart skuldara A. 3. mgr. 19. gr. sbr. 12. gr. laga um ábyrgðarmenn hljómarði á þessum tíma „þrátt fyrir ákvæði 4. mgr. 60. gr. laga um gjaldþrotaskipti skal nauðasamningur þ.m.t. […} sem kveður á um lækkun kröfu […] hafa sömu áhrif á ábyrgðarmenn. SV hélt því fram að ákvæðið bryti gegn 72. gr. stjskr. og 1. mgr. 1. gr. 1. viðauka MSE. Hæstiréttur tók undir það og sagði að með ákvæðinu hefði verið kveðið á um brottfall ábyrgða sem hefði verið stofna til fyrir gildistöku laganna án tillits til þess hvort ábyrgðarmenn væru greiðslufærir eða ekki og taldi að kröfuréttur SV á hendur ábyrgðarmönnunum væru eignaréttindi sem nytu eignaréttarverndar sem væri ekki skert án bóta með afturvirkri íþyngjandi löggjöf.
Mál Pine Valley Developments Ltd. gegn Írlandi (1991)
Fyrirtækið PVD keypti land af manni á þeim grundvelli að til staðar væri rammaskipulag sem heimilaði að það yrði byggt á landinu en starfsemi fyrirtækisins fólks í að kaupa lönd, skipuleggja og byggja þau. Á næsta skipulagsstigi var því hafnað og þá kemur í ljós að upphaflega rammaskipulagið var samþykkt af aðila sem var ekki til þess bær og braut í bága við yfirlýstar hugmyndir um nýtingu landsins. PVD komst þ.a.l. ekki áfram með sínar áætlanir og landsvæðið lækkaði í verði. Þeir urðu fyrir tjóni og kröfðust bóta. Þá vaknaði spurning um það hvort að röngu upplýsingarnar um rammaáætlunina sem voru rangar frá upphafi hefðu stofnað rétt til handa PVD . MDE taldi PVD vera í góðri trú um að rammaskipulegið væri löglegt, það hafði verið fært inn í bætur, „the applicants had at least legitimate expectations“. Höfðu lögmætar væntingar til að fara í framkvæmdir og í skilningi 1. gr. 1. viðauka sé það partur af eingaréttinduum þeirra á svæðinu og það með njóta lögmætar væntingar þeirra verndar.
Niðurstaða málsins var hins vegar að skilyrði skerðingarinnar væru fullnægjandi og því ekki brotð gegn MSE.
- réttindi sem falla undir vernd ákvæðisins, lögmætar væntingar.
Mál Kjartans Ásmundssonar gegn Íslandi (2004)
Lagabreyting hafði það I för með sér að réttur Kjartans til örorkulífeyris féll alveg niður. Örorkumatið eftir lagabreytinguna var miðað við hæfni til almennra starfa en fyrir breyingu hafði verið miðað við hæfni til fyrri starfa. Hann hafði verið sjómaður og slasaðist í vinnunni, algjörlega óhæfur til sjóstarfa og metinn 100% öryrki á þeim grundvelli. Eftir lagabreytinguna var hann talinn 25% öryrki á grundvelli hæfni til almennra starfa. Hann fékk þ.a.l. engar bætur úr bótakerfinu en hafði notið greiðslnanna í 20 ár. Málið fór fyrir Hæstarétt sem féllst ekki á að um væri að ræða bort á friðhelgi eignaréttarins. MDE komst að annarri niðurstöðu og taldi að um væri að ræða brot gegn 1. gr. 1. viðauka MSE: MDE telur réttindin í lífeyrissjóð sem einstaklingur hefur öðlast m.a. með eigin framlögum séu réttindi sem falla undir inntak greinarinnar.
- réttindi sem falla undir vernd ákvæðisins. lífeyrisréttindi.
