Thema 1. Inleiding ouderenpsychologie. Deel 1

Question 1

Wat is oud?

Answer 1

Wordt bepaald door demografische ontwikkeling, politiek, beleid, media, bedrijven, maatschappelijke organisaties. Maar vooral door de ouderen zelf.

Question 2

Geschiedenis van de term ‘oud’

Answer 2

Pensioenleeftijd heeft lang op 65 jaar gelegen maar door prepensioen werd men ook eerder oud bestempeld. Nu ligt dit op ruim 67 jaar. Voor mensen zelf is 50 vaak een markeerpunt. Het besef dat het leven eindig is. Voor WOII grote verschuiving door minder kindersterfte.

Question 3

Dubbele vergrijzing

Answer 3

Minder kindersterfte + langere levensverwachting.

Question 4

Driedeling levensloop

Answer 4

Kinderen en jeugdigen (0-20)
Volwassenen (20-65)
Ouderen (65+)

Question 5

Verkenning levensloop

Answer 5

Vroege jeugd (0-15)
Jongvolwassenheid (15-30)
Consolidatie en spitsuur (30-60)
Actieve ouderdom (60-80)
Intensieve verzorging (80+)

Question 6

Beeldvorming over ouderen:

Answer 6

Ouderen laten het pensioen- en zorgsysteem vastlopen. Maar ook: ouderen zijn goed voor de economie, bij hen zit het grote geld.

Question 7

Loopbaanmanagement

Answer 7

Wordt ingezet om mensen langer vitaal en met plezier te laten doorwerken. Toch is dit voor werkgevers nog onvoldoende aan de orde, zij zijn vooral bezig met ontzien.

Question 8

Perspectief op zelfstandigheid

Answer 8

Voorheen: in een bejaardentehuis met enige ondersteuning zo zelfstandig mogelijk leven. Nu: thuis blijven wonen.

Question 9

Diversiteit in levensloopontwikkeling.

Answer 9

Er moet ingespeeld worden op inhoudelijke aspecten van het ouder worden als proces, i.p.v. naar de kalenderleeftijd. Hierbij moet gekeken worden naar diversiteit.
- Maatschappelijke positie.
Cohortverschillen. De nieuwe cohort ouderen wordt anders oud.
Geslacht. Levensverwachting van vrouwen is langer.
SES. Ongelijkheid: hoger opgeleiden hebben langer levensverwachting.
Migratiegeschiedenis. Culturele verwachtingspatroon.
- Individuele verschillen
Persoonlijkheid.
Omgaan met ouder worden
Levensgeschiedenis.
- Verschillen bínnen een individu. Er kan bijvoorbeeld ouderdom worden ervaren op het domein lichamelijke gezondheid maar niet op sociale relaties.

Question 10

Healthy ageing model WHO

Answer 10

Het model gaat ervan uit dat gezond ouder worden van belang is om het functioneren zoveel mogelijk te bevorderen en te behouden. Dit geldt niet alleen voor mensen die gezond zijn maar ook voor hen met verminderede gezondheid. Er moet geïnvesteerd worden in ieders capaciteit en functioneren zodat mensen zo lang mogelijk zelfstandig blijven. Er is toenemende aandacht voor veerkracht.

Question 11

Ontwikkeling volgens de ouderenpsychologie

Answer 11

Ontwikkeling wordt gezien als:
Groei
Behoud van functioneren.
Omgaan met tegenslagen en verlies.

Question 12

CALTAP

Answer 12

Bob Knight en Nancy Pachana hebben de CALTAP ontwikkelt. Contextual Lifespan Theory for Adapting Psychotherapy. Dit is een raamwerk wat inzicht biedt in op welke wijze er aanpassing nodig is in de communicatie, diagnostisch- en behandelproces van ouderen. Het geeft antwoord op de vraag: wat heeft leeftijd met het probleem van doen?
Het model kijkt naar fysieke, psychische en sociale veranderingen van zowel positieve als negatieve aard.
Daarnaast wordt gekeken naar ingrijpende veranderingen of specifieke aandoeningen die wel vaak voorkomen maar niet per sé met leeftijd te maken hebben.
De cultuur is de sociale context. Iemand met grotere sociale verbondenheid zal eenzelfde probleem mogelijk minder zwaar ervaren dan een ander.
Het cohort bepaald hoe erover ouder worden gedacht wordt. Zowel door de oudere als door de therapeut.

Question 13

Aging Perceptions Questionnaire (APQ)

Answer 13

Vragenlijst voor het meten van de attitude tegenover eigen veroudering. De vragenlijsten is op te delen in zeven dimensies.

• Chronische tijdslijn: het bewustzijn van de eigen veroudering verloopt chronisch/is altijd aanwezig.
• Cyclische tijdslijn: het bewustzijn van de eigen veroudering verloopt cyclisch: het komt en gaat in golfbewegingen.
• Positieve consequenties van het ouder worden.
• Negatieve consequenties van het ouder worden.
• Emotionele representaties: welke emotionele reactie roept veroudering op.
• Positieve controle: Het gevoel zelf controle te kunnen uitoefenen op positieve ervaringen.
• Negatieve controle: Het gevoel geen controle te kunnen uitoefenen op negatieve ervaringen.

Question 14

Factoren van beïnvloeding van het levenspad

Answer 14

Normatief leeftijdsgebonden gebeurtenissen.
Normatief historische gebeurtenissen
Niet normatieve gebeurtenissen.

Question 15

Ouderen-psychologie richt zich op: + nadeel

Answer 15

Ouderenpsychologen richten zich op het voorkomen en behandeling van psychische klachten en stoornissen. Maar als geestelijke gezondheid alleen gezien wordt als de afwezigheid van klachten en stoornissen dan ligt de nadruk op wat er misgaat. De ouder wordende persoon om wie het gaat wordt vergeten.

Question 16

Perspectieven op geestelijke gezondheid voor ouderen.

Answer 16

• Geestelijke gezondheid kan niet worden losgekoppeld van de sociale, psychische en biologische domeinen.
• Geestelijke gezondheid is meer dan afwezigheid van klachten en stoornissen. Het gaat ook om het welbevinden en ind. en maatschappelijk functioneren.
• Geestelijke gezondheid moet worden gezien in de maatschappelijke context. Het beeld over ouderen is medebepalend hoe met ouderen wordt omgegaan
• Narratieve benadering.

Question 17

Levensloopperspectief.

Answer 17

Ouderdom wordt niet gezien als een aparte levensfase en ouderen worden niet gezien als een aparte groep. Het proces van ouder worden wordt benaderd als een aspect van ontwikkeling die gedurende de gehele levensloop plaatsvindt.

Question 18

Principes van levensloopontwikkeling

Answer 18

Levensloopontwikkeling is multidimensioneel en multidirectioneel. Ontwikkeling speelt zich af op verschillende dimensies die elkaar onderling kunnen beïnvloeden
Fysieke dimensie
Sociale dimensie
Psychologische dimensie

Question 19

Processen van levensloopontwikkeling

Answer 19

Processen van levensloopontwikkeling kan onderverdeeld worden in:

• Pathologische ontwikkeling. Processen die foutlopen en resulteren in ziekte.
• Normale ontwikkeling. Statisch verschijnsel, het gemiddelde.
• Succesvolle ontwikkeling. De positieve uitzondering op de normale ontwikkeling.
• Optimale ontwikkeling. De best denkbare ontwikkeling. Het ideaalbeeld van ouder worden onder de perfecte omstandigheden.

Question 20

Disengagement versus activity

Answer 20

Disengagement theorie gaat ervan uit dat je goed ouder wordt door je langzaam terug te trekken uit de samenleving en het leven. Dit is een natuurlijke reactie op de verminderde vitaliteit en het naderende einde.
Activity theorie gaat ervan uit dat je goed ouder wordt door juist actief te blijven deelnemen aan het leven en de samenleving.

Question 21

Model voor succesvol ouder worden

Answer 21

Model van Rowe en Kahn. Een multidimensionale kijk op de levensloop-ontwikkeling. Succesvol ouder worden gaat gepaard met
Een kleine kans op ziekte.
Goed fysiek en cognitief functioneren.
Actieve betrokkenheid bij het leven.
Er is nog steeds discussie over de vraag welke factoren bepalend zijn voor iemands succes op latere leeftijd. kritiek: er moet meer gekeken worden naar de manier waarop iemand omgaat met ouder worden.

Question 22

Twee kanten van omgaan met ouder worden

Answer 22

Plasticiteit en aanpassingsvermogen.

Autonomie en sturing.

Question 23

SOC model

Answer 23

Een model ontwikkelt door Paul Baltes en Margaret Baltes. Dit model beschrijft verschillende vormen van ontwikkelingsregulatie. Een goed gebruik van deze vormen is volgens Baltes een kenmerk van succesvol ouder worden.
S = Selectie. Dit proces vindt gedurende het hele leven plaats. Je maakt constant keuzes in je leven, wat wil ik bereiken? Voor ouderen heeft het vooral te maken met de selectie van belangrijke dingen in het leven waar je je tijd aan wilt besteden.
O = Optimalisatie. Gedrag met als doel een hoger niveau van functioneren te behalen. Dit kan door vaardigheden te trainen maar ook door hulpbronnen te gebruiken.
C = Compensatie. Het proces waarbij verlies of achteruitgang wordt opgevangen om een bestaand niveau van functioneren zoveel mogelijk te handhaven.

Question 24

SEST theorie

Answer 24

De socio-emotionele-selectiviteitstheorie van Carstensen e.a. Het gaat ervan uit dat levensloopontwikkeling twee motieven kent.
1. Het motief om dingen te leren kennen.
2. Het motief om emoties te reguleren.
Welk motief op de voorgrond staat hangt af van de levensfase waarin je zit en de hoeveelheid levenstijd die je nog voor je ziet. Oudere mensen richten zich meer op het tweede motief. Men geeft de voorkeur aan zaken uit het leven die een vertrouwd en positief gevoel opleveren.

Question 25

Levenslooppsychologie biedt:

Answer 25

Biedt een kader van waaruit de ouderenpsycholoog de oudere als individu kan benaderen, kijkend naar de biologische, psychische en sociale ontwikkeling.
Biedt inzicht in de manier waarop mensen bijdragen aan hun eigen ontwikkeling.

Question 26

Definitie van geestelijke gezondheid volgens de WHO

Answer 26

Een goede geestelijke gezondheid heeft een hoog niveau van welbevinden in samenhang met een goed individueel en maatschappelijk functioneren. De standaarden die hierbij gelden zijn geluk, zelfrealisatie en maatschappelijke integratie

Question 27

Filosofische visies op het goede leven.

Answer 27

Hedonistische visie: het streven naar geluk. Aristippus en epicurus: goed leven is een leven met veel genot en weinig pijn.
Eudemonische visie van Aristoteles: de ontwikkeling van karakter en deugden stonden centraal. Het streven naar zelfrealisatie.
Tegenwoordig worden beide visies naast elkaar gebruikt.

Question 28

Criteria voor welbevinden.

Answer 28

Emotioneel welbevinden.
Psychologisch welbevinden.
Sociaal welbevinden.

Question 29

Emotioneel welbevinden

Answer 29

Dit bevat zowel de balans tussen positieve en negatieve gevoelens als emotionele subjectieve beoordeling van het eigen leven en diens domeinen. Emotioneel welbevinden is een hedonistische stroming en heeft de volgende onderdelen.

• Levenstevredenheid.
• Interesse
• Positieve gevoelens.

Question 30

Psychologisch welbevinden.

Answer 30

Zes dimensies beschrijven samen het streven naar zelfrealisatie.

• Doelgerichtheid
• Persoonlijke groei
• Autonomie
• Omgevingsbeheersing
• Zelfacceptatie. Een positief beeld van de eigen ik en de tekortkomingen.
• Positieve sociale relaties

Question 31

Sociaal welbevinden

Answer 31

Je rol in de maatschappij. Vijf dimensies geven een beeld van iemands maatschappelijk functioneren.

• Sociale acceptatie (aanvaarden van de aard van de mens)
• Sociale coherentie (het begrijpen van de sociale wereld)
• Sociale groei (het gevoel dat de maatschappij zich positief ontwikkelt)
• Sociale bijdrage.
• Sociale integratie.