Stany zapalne Flashcards
Czym jest zapalenie?
reakcja obronna organizmu na różnorodne czynniki zewnątrz- lub wewnątrzpochodne mającą na celu zwalczenie czynnika wywołującego i naprawę następstw
Cechy zakażenia chirurgicznego:
- zwykle w obrębie twarzy, szyi i JU
- wywołane zakażeniem florą bakteryjną mieszaną
- mają skłonność do ograniczania się
- możliwość leczenia wyłącznie chirurgicznego (bez stosowania antybiotyków)
- często rozwijają się wskutek zadziałania urazu z przerwaniem ciągłości tkanek
- przebycie zakażenia chirurgicznego nie pozostawia odporności swoistej → osłabia odporność organizmu
Jak dzielimy zapalenia ze względu na etiologię?
- nieswoiste - zewnętrzne i wewnętrzne
* swoiste - bezpośrednio związane z odpowiedzią immuno
Jak dzielimy zapalenia ze względu na czas trwania?
- ostre
- podostre
- przewlekłe
Jak dzielimy zapalenia ze względu na zasięg?
ograniczone i rozlane
Cechy zapalenia:
- zaczerwienienie (rubor)
- ucieplenie (calor)
- naciek (rumor)
- ból (dolor)
- upośledzenie funkcji
Jakie wyróżniamy rodzaje zapalenia bakteryjnego?
- pierwotne - wywołane przez drobnoustroje, które zapoczątkowują uszkodzenie tkanek
- wtórne - wywołane przez drobnoustroje, które wtargnęły do pierwotnego ogniska chorobowego o innym charakterze niż zapalenie, np. zropienie krwiaka
Kliniczne postaci zapaleń:
- naciek zapalny - reakcja tkanki wywołana przejściem poza naczynia osocza oraz elementów komórkowych i humoralnych krwi; zakażenie nacieku może doprowadzić do powstania ropnia
- ropień - jama wypełniona ropą ograniczona przez błonę ropotwórczą (torebka łącznotkankowa powstała z tk ziarninowej); może tworzyć się w tkankach lub przestrzeni anatomicznej
- ropniak - zakażenie ropne w naturalnej jamie ciała bez możliwości odpływu ropy (np. ropniak zatoki szczękowej)
- ropowica - ostre, rozlane, ropne zapalenie szerzące się szybko w wiotkiej tkance łącznej wzdłuż powięzi, naczyń i przestrzeni anatomicznych bez wyraźnych granic; mnogie ogniska ropne i martwica tkanek; zawsze towarzyszy temu silny odczyn ogólny
Różnice w badaniu ww chłonnych objętych ostrym i przewlekłym zapaleniem:
OSTRE: • bolesne • powiększone • miękkie • przesuwalne względem otoczenia • w przypadku zropienia → możliwy objaw chełbotania i nacieczenie otaczających tkanek + żywa bolesność dotykowa • mogą towarzyszyć objawy ogólne
PRZEWLEKŁE: różnicowanie z przerzutami nowotworowymi!!! • niebolesne • powiększone • elastyczno-twarde • przesuwalne względem otoczenia
Z czym należy różnicować stany zapalne w ukł chłonnym szyi?
- przerzuty do ww chłonnych
- pierwotne nowotwory limfatyczne
- choroby zakaźne (ziarnica, choroby ukł białokrwinkowego i chłonnego, mononukleoza, gruźlica ww chłonnych)
Powikłania ogólne ostrych ropnych zapaleń twarzy i szyi:
- niedrożność oddechowa
- zakrzepowe zapalenie żył
- zakrzep zatoki jamistej
- ropień podokostnowy oczodołu i ropowica oczodołu
- zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych
- zapalenie mózgu
- ropień przerzutowy mózgu
- zapalenie nerwów czaszkowych
- zapalenie zakrzepowe żył twarzy, zator tętniczy
- zapalenie śródpiersia
- ropnie przerzutowe
- posocznica lub posocznico-ropnica
- wstrząs septyczny
- DIC = zespół rozsianego, śródnaczyniowego wykrzepiania
Czynniki wewnątrz- i zewnątrzpochodne wywołujące reakcje zapalne:
a. wewnątrzpochodne: substancje powstające w ustroju człowieka w przebiegu różnych procesów patologicznych; endogenne źródła mogą stanowić kompleksy antygen-przeciwciało, ognisko martwicy, nowotwór złośliwy
b. zewnątrzpochodne:
• czynniki mechaniczne - ostre i przewlekłe urazy, ciała obce
• chemiczne - alkohol, kwasy, zasady, metale ciężkie
• fizyczne - promieniowanie jonizujące, nadfioletowe, wysoki i niskie temp
• czynniki biologiczne - bakterie, wirusy, grzyby
Jakie wyróżniamy rodzaje zapaleń ze względu na tło zakażenia bakteryjnego?
zębopochodne i niezębopochodne
Skąd wynika częstość bakteryjnych zapaleń okolicy GiS?
bogata flora bakteryjna JU oraz obecność zmienionych chorobowo zębów, przyzębia, zatok przynosowych, skóry twarzy i narażenia tego regionu ciała na mikro- i makrourazy
Czym są zakażenia zębopochodne?
wszystkie procesy infekcyjne, których punkt wyjścia znajduje się w obrębie tkanek zęba i przyzębia
Przyczyny zębopochodnych zakażeń:
- zgorzel miazgi
- zmiany okw
- zapalenie przyzębia
- ogniska zapalenia w otoczeniu zębów zatrzymanych
- pozostawione korzenie
Przyczyny niezębopochodnych zakażeń GiS:
- urazowe - zakażenia przyranne (np. róża), ciała obce, zropienie krwiak, zgorzelinowe zęby w szczelinie złamania, pourazowe zap kości
- jatrogenne (głównie pooperacyjne) - uraz operacyjny, uszkodzenie splotu skrzydłowego, znieczulenia przewodowe, polekowe
- śliniankopochodne - zapalenie ślinianki, kamica
- torbielopochodne - zropienie torbieli
- nowotworopochodne
- odwęzłowe
- odwłosowe - czyrak
- inne: alergiczne, ukąszenie przez owada, popromienne, rak wodny
Podział zapaleń ze względu na kryteria morfologiczne:
- uszkadzające
- rozplemowe / wytwórcze
- wysiękowe: surowicze / włóknikowe / ropne
Ewolucja obrazu klinicznego zakażeń zębopochodnych + objawy bólowe, obraz w JU i RTG:
stadium 1 - ropień okw
• silny, dobrze zlokalizowany ból
• RTG: brak zmian lub poszerzenie szpary ozębnej
stadium 2 - ograniczone zap kości
• ból
• RTG: nieostro ograniczone przejaśnienie
stadium 3 - ropień podokostnowy
• ostry ból
• RTG: przejaśnienie w okolicy wierzchołkowej
stadium 4 - zapalenie tk łącznej
• nasilony ból
• elastyczno-twardy obrzęk
• zaczerwienienie skóry i/lub błony śluzowej
• RTG: przejaśnienie w okolicy wierzchołkowej
stadium 5 - formowanie się ropni i przetok
• ból o mniejszym nasileniu
• miękkie wygórowanie
• obecność przetok z wysiękiem ropnym
• RTG: przejaśnienie w okolicy wierzchołkowej
stadium 6 - rozlany / uogólniony stan zapalny
• znaczny ból i obrzęk
• objawy ogólne
Stadium 1 - ropień okw:
- szybki początek
- silny, dobrze zlokalizowany ból przy nagryzaniu i opukiwaniu
- testy żywotności miazgi - ujemne
- zwiększona ruchomość zęba - wysadzanie zęba z zębodołu
- RTG: brak zmian lub poszerzenie szpary ozębnej
- może przejść w fazę przewlekłą (ziarniniak okw) lub postępować dalej w formie ostrej z przejściem na kość gąbczastą
Stadium 2 - ograniczone zap kości:
- silny, dobrze zlokalizowany ból przy nagryzaniu i opukiwaniu
- testy żywotności miazgi - ujemne
- zwiększona ruchomość zęba - wysadzanie zęba z zębodołu
- RTG: nieostro ograniczone przejaśnienie, poszerzenie szpary ozębnej
Stadium 3 - ropień podokostnowy:
- rozpoczyna się w momencie perforacji blaszki zbitej
- ostry ból (odwarstwienie okostnej)
- obrzęk tkanek miękkich
- RTG: przejaśnienie w okolicy wierzchołkowej
Stadium 4 - zapalenie tk łącznej:
= ropowica (jednak nie jest to ropowica wg polskiej literatury a anglosaskiej)
• nie jest stałym etapem ewolucji odzębowego procesu zapalnego
• początkowo: miękki lub ciastowaty naciek zapalny, bez towarzyszącego zaczerwienienia i ucieplenia tkanek
• rozlane, nieostro ograniczone nacieczenie podśluzowej i podskórnej tk łącznej
• nasilony ból
• elastyczno-twardy naciek bł śluz lub skóry o nieostrym odgraniczeniu od otoczenia
• zaczerwienienie i ucieplenie skóry i/lub błony śluzowej
• RTG: przejaśnienie w okolicy wierzchołkowej
• zejściem jest formowanie ropnia i przetoki albo rozprzestrzenianie się zakażenia na sąsiednie obszary anatomiczne
Stadium 5 - formowanie się ropni i przetok:
- najczęściej spotykane zejście zapalenie tk łącznej (lub bezpośrednio ropnia podokostnowego) i występuje u pacjentów, u których ukł immuno jest w stanie doprowadzić do ograniczania się stanów zap
- miękkie, dobrze ograniczone, chełboczące wygórowanie (każdy ropień ma dodatni objaw chełbotania)
- możliwa obecność przetok z wysiękiem ropnym → ból o mniejszym nasileniu
- RTG: przejaśnienie w okolicy wierzchołkowej
Stadium 6 - rozlany / uogólniony stan zapalny:
- znaczny ból i obrzęk
- gorączka
- objawy ogólne (odwodnienie, osłabienie organizmu i inne)
Stadium 6 - rozprzestrzenianie się zakażenia zębopochodnego:
- nie jest to stały etap każdego zakażenia
* często ma związek z zab odporności lub wysoką zjadliwością patogenów
W jaki sposób mogą rozprzestrzeniać się zakażenia?
- przez ciągłość
- drogą naczyń krwionośnych (sepsa)
- drogą naczyń chłonnych (zapalenie ww chłonnych)
Której kości najczęściej dotyczy zapalenie kości i dlaczego?
częściej dotyczy w żuchwie, ponieważ gorsze ukrwienie (pochodzące prawie wyłącznie z tętnicy zębodołowej dolnej) i grubsza blaszka zbita → predysponowanie do występowania zmian niedokrwiennych
Zgodnie z jakimi regułami szerzą się zapalenia zębopochodne i jakie uwarunkowania anatomiczne na nie wpływają?
- ułożenie wierzchołków korzeni w stosunku do blaszki zbitej → zapalenie szerzy się w kierunku tej blaszki, która znajduje się bliżej zakażonego wierzchołka
- stosunek pomiędzy miejscem przerwania blaszki zbitej a przyczepami mięśni → po przerwaniu ciągłości okostnej, zapalenie szerzy się w kierunku najmniejszego oporu tkanek do przyległych przestrzeni anato, ograniczonych przyczepami mm do kości szczękowych
Jakie wyróżniamy ropnie wewnątrzustne?
- ropień podokostnowy
- ropień podśluzówkowy
- ropień podniebienia
- ropień dołu nadkłowego
- ropień podjęzykowy
- ropień języka
- ropień policzka
Jakie wyróżniamy ropnie zewnątrzustne?
- ropień podbródkowy
- ropień okołożuchwowy
- ropień przestrzeni podżuchwowej
- ropień podżwaczowy
- ropień przestrzeni skrzydłowo-żuchwowej
- ropień przestrzeni skrzydłowo-podniebiennej
- ropień przygardłowy
- ropień okołomigdałkowy
- ropień przestrzeni podskroniowej
- ropień przestrzeni skroniowej
Główne drogi szerzenia się zapaleń od siekaczy i kłów szczęki:
- do przedsionka JU - najczęściej
- do podniebienia
- do dołu nadkłowego
- do okolicy około- lub śródnosowej
- do wargi górnej
Główne drogi szerzenia się zapaleń od przedtrzonowców i trzonowców szczęki:
- do przedsionka JU - najczęściej
- do podniebienia
- do policzka
- do zatoki szczękowej
Ropień przedsionka JU - punkt wyjścia:
- przyśrodkowy siekacz górny
- policzkowy korzeń pierwszego przedtrzonowca górnego
- drugi przedtrzonowiec górny
- policzkowe korzenie trzonowców górnych
- wszystkie zęby dolne; gdy blaszka korowa ulegnie przerwaniu powyżej przyczepu m bródkowego (siekacze) i m policzkowego (przedtrzonowce i trzonowce) do trzonu żuchwy
Dół nadkłowy - lokalizacja:
przestrzeń pomiędzy mm dźwigaczem kąta ust (od dołu) a mm dźwigaczem wargi górnej (od góry)
Ropień dołu nadkłowego:
- niemal wyłącznie od kła szczęki; bardzo rzadko boczny siekacz lub pierwszy przedtrzonowiec
- silne bóle, wysoka temp i odczyn ze strony regionalnych ww chłonnych
- zewn-ustnie: bolesny naciek tk miękkich pokrywających dół nadkłowy i wargę górną, wygładzenie fałdu nosowo-wargowego, obrzęk okolicy podoczodołowej, powieki dolnej i przyśrodkowego kąta oka; skóra z czasem staje się napięta, zaczerwieniona i lśniąca
- wewn-ustnie: spłycenie przedsionka JU ponad zębem przyczynowym, zaczerwieniona i obrzęknięta bł śluzowa tej okolicy
- może przypominać zapalenie woreczka łzowego
- ostry stan zapalny w obszarze drenowanym przez żyłę twarzową
- ryzyko przejścia zakażenia w obręb oczodołu i zatoki jamistej
- leczenie: zn ogólne lub miejscowe (przewodowe nerwu podoczodołowego drogą zewnątrzustną) i otwarcie ropnia drogą wewn-ustną (cięcie w sklepieniu przedsionka od dwójki do czwórki) + antybiotykoterapia; powinno odbywać się w warunkach szpitalnych (ze względu na możliwe powikłania)
Ropień przegrody / dna jamy nosa - drogi wyjścia:
- bardzo rzadko!
* siekacze przyśrodkowe szczęki
W jakim przypadku zakażenie może się szerzyć do wargi górnej?
przy niskim przyczepie mięśni wargi gónej
Ropień podniebienia:
punkt wyjścia:
• boczny siekacz
• korzeń podniebienny pierwszego przedtrzonowca
• korzenie podniebienne trzonowców
- chełboczące wygórowanie po jednej stronie podniebienia twardego (nie przekracza linii pośrodkowej)
- różnicowanie: naczyniak i guz śliniankopochodny (punkcja)
- leczenie: zn przewodowe; cięcie - równolegle do łuku zębowego lub szwu podniebiennego z uwzględnieniem przebiegu tętnicy podniebiennej
Ropień policzka:
punkt wyjścia:
• korzenie policzkowe trzonowców i czwórki oraz piątki gónych, gdy blaszka zbita kości szczęki ulegnie przerwaniu powyżej przyczepu m policzkowego
• rzadziej: przedtrzonowce i trzonowce żuchwy, gdy przerwanie blaszki korowej okolicy nastąpi poniżej przyczepu mm policzkowego do kresy skośnej zewnętrznej
• przyczyny niezębopochodne: zropienie krwiaka powstałego w wyniku zn nasiękowego lub krwiaka pourazowego, zkażenie rany bł śluz oraz ropnie ślinianki przyusznej
- może występować w postaci wewn- lub zewnątrzustnej (granicę stanowi m policzkowy)
- postać wewn-ustna (pomiędzy bł śluzową JU a m policzkowym): bolesne, chełboczące wygórowanie, zaczerwienienie i obrzęk bł śluzowej policzka; gdy zębopochodny dodatkowo naciek sklepienia/dna przedsionka przy zębie przyczynowym
- postać zewn-ustna (pomiędzy m policzkowym a skórą): twardy, bolesny obrzęk i naciek policzka; odczynowy obrzęk wargi górnej i powieki dolnej, powodujący zwężenie lub zupełne zaciśniecie szpary powiekowej; skóra napięta, zaczerwieniona i ścieńczała z miejscowo wyczuwalnym chełbotaniem
- asymetria spowodowana obrzękiem policzka
- leczenie ropnia wewn-ustnego: zn nasiękowe; poziome cięcie równoległe do przewodu Stenona, w najwyższym miejscu wygórowania
- leczenie ropnia zewn-ustnego: próba opróżnienia zawartości ropnia drogą punkcji, czasem kilkukrotnie (ze względów kosmetycznych - trudność w dokładnej lokalizacji przebiegu linii cięcia); jeśli niepowodzenie → najlepiej zn ogólne; cięcie zewn-ustne, musi uwzględniać przebieg n VII i naczyń krwionośnych twarzy
- antybiotykoterapia
Przestrzeń policzkowa - ograniczenia:
od zewn: skóra i mm szeroki szyi
od wewn: m policzkowy
Ropne zapalenie zatoki szczękowej:
drogi wyjścia:
• przedtrzonowce i trzonowce
• bardzo rzadko - siekacze przyśrodkowe → jama nosowa → zatoki
- ostre zapalenie zatok: ból i tkliwość okolicy zatoki szczękowej; ból nasila się przy ruchach głową i palpacji okolicy dołu nadkłowego; możliwy wypływ cuchnącej wydzieliny z nosa po stronie objętej zapaleniem; obrzęk i zaczerwienienie skóry w rzucie zatoki; gorączka, ogólne rozbicie i nudności
- przewlekłe zapalenie zatok: podobne objawy o znacznie mniejszym nasileniu z okresami zaostrzeń i remisji
- nieleczone może szerzyć się na pozostałe zatoki przynosowe, do oczodołu, podstawy czaszki → zakażenie narządu wzroku, zakrzepowe zapalenie zatoki jamistej, zapalenie opon m-r, zapalenie mózgu
Obraz RTG ropniaka zatoki szczękowej w zależności od lokalizacji wydzieliny ropnej:
- obraz zachodzącego słońca → wysięk ropny pomiędzy podłożem kostnym a bł śluz zatoki
- pozioma linia płyn-powietrze → wysięk penetruje do światła zatoki
Główne drogi szerzenia się zapaleń od siekaczy, kłów i przedtrzonowców żuchwy:
- do przedsionka JU - najczęściej
- do przestrzeni podjęzykowej
- do przestrzeni bródkowej i podbródkowej
Główne drogi szerzenia się zapaleń od trzonowców żuchwy:
- do przedsionka JU
- do policzka
- do przestrzeni podżuchwowej
Ropień bródki:
- punkt wyjścia: siekacze dolne, gdy blaszka korowa ulegnie przerwaniu poniżej przyczepu m bródkowego
- chełboczące wygórowanie okolicy bródki, czasem również w przedsionku JU + zaczerwienienie skóry okolicy bródkowej
- treść ropna zbiera się pomiędzy m bródkowym a przednią pow trzonu żuchwy
- leczenie: jeśli chełbotanie w przedsionku → otwarcie wewn-ust; jeśli nie → cięcie poziome równolegle do dolnego brzegu trzonu żuchwy
Ropień podbródkowy:
- punkt wyjścia: siekacze, czasem kły dolne, gdy blaszka korowa ulegnie przerwaniu poniżej przyczepu m bródkowego (po stronie wargowej) lub m żuchwowo-gnykowego (po stronie językowej) i szerzy się poza dolny brzeg trzonu żuchwy; zejście procesów zapalnych przestrzeni podjęzykowej oraz zapalenie ww chłonnych podżuchwowych
- chełboczące wygórowanie w okolicy podbródkowej; napięta, zaczerwieniona skóra
- wewn-ust: obrzęk, zaczerwienienie i uniesienie bł śluz JU i fałdów podjęzykowych; język zazwyczaj ruchomy, a połykanie nieutrudnione
- treść ropna zbiera się pomiędzy brzuścami mm dwubrzuścowych, poniżej m żuchwowo-gnykowego i trzonu żuchwy
- może propagować do przestrzeni podżuchwowej (często odczynowy obrzęk obu okolic podżuchwowych) lub do przestrzeni podjęzykowej
- leczenie: zn ogólne, cięcie poziome w fałdzie podbródkowym; rozwarstwienie mm dwubrzuścowych na tępo
Ropień podjęzykowy:
- punkt wyjścia: dolne zz sieczne, kły, przedtrzonowce i szóstka, gdy blaszka zbita ulegnie przerwaniu od strony językowej powyżej przyczepu m żuchwowo-gnykowego
- przyczyny niezębopoch: zapalenie ślinianek podjęzykowej lub podżuchwowej; zakażone rany pourazowe, pooperacyjne; złamania żuchwy
- silny ból dna JU; podwyższona temp zaburzenia funkcji mowy, połykania, niekiedy również oddychania
- wygórowanie w dnie JU po stronie ropnia; uniesienie języka (ku górze i do boku - zbaczanie języka na stronę zdrową) i trudności z połykaniem; bł śluz nacieczona, obrzęknięta i zaczerwieniona; wyraźny objaw chełbotaniaz powodu niekompletnego rozdzielenia obu części przestrzeni podjęzykowej; ograniczone ruchy języka;
- może być zajęta również przeciwna strona (symetryczne uniesienie języka ku górze, niekiedy tak bardzo, że nie pozwala to na zamknięcie ust)
- może szerzyć się do przestrzeni podbródkowej i podżuchwowej
- leczenie: zn przewodowe; cięcie w dnie JU pomiędzy fałdem podjęzykowym a częścią zębodołową żuchwy, musi uwzględniać przebieg przewodu Whartona, nerwu językowego, naczyń podjęzykowych oraz obecność ślinianki podjęzykowej
Ropień podżuchwowy:
- punkt wyjścia: dolna siódemka i ósemka, gdy blaszka zbita ulegnie przerwaniu od strony językowej poniżej przyczepu m żuchwowo-gnykowego
- przyczyny niezębopochodne: ostre zapalenie trzonu żuchwy na tle urazowym (złamanie trzonu żuchwy), zropienie ślinianki podżuchwowej lub ropne zapalenie ww chłonnych podżuchwowych
- obrzęk okolicy podżuchwowej po stronie zapalenia, rozciągający się do k gnykowej
- obrzęk nie obejmuje okolicy policzka
- wyczuwalny dolny brzeg trzonu żuchwy
- ze względu na bliskie sąsiedztwo zapalenie szerzy się do przestrzeni międzypowięziowych szyi
- możliwość szerzenia się na okolicę podjęzykową, podbródkową, przygardłową, skrzydłowo-żuchwową, a nawet ku górze
- leczenie: zn. ogólne; cięcie “na dwa palce” poniżej dolnego brzegu trzonu żuchwy + ekstrakcja zęba przyczynowego
Przestrzeń podjęzykowa - ograniczenia:
od góry: bł śluzowa dna JU
od dołu: m żuchwowo-gnykowy
od przodu i boku: wewnętrzna pow trzonu żuchwy
od tyłu: mm bródkowo-gnykowy i bródkowo-językowy
przyśrodkowo: mm wewnętrzne języka i m bródkowo-językowy (dzielą przestrzeń podjęzykową na dwie połowy)
Przestrzeń bródkowa - ograniczenia:
od przodu: m bródkowy
od tyłu: spojenie żuchwy
od boku: m obniżacz wargi dolnej
od dołu: skóra bródki
Przestrzeń podbródkowa - ogranczenia:
od góry: m żuchwowo-gnykowy
od dołu: m szeroki szyi
od przodu: dolny brzeg trzonu żuchwy
od tyłu: k gnykowa
bocznie: brzuśce przednie mm dwubrzuścowych
Przestrzeń podżuchwowa - ograniczenia:
od góry: m żuchwowo-gnykowy
od dołu i boku: skóra, blaszka powierzchowna powięzi szyjnej oraz m szeroki szyi
od boku i przodu: językowa powierzchnia trzonu żuchwy
od tyłu: k gnykowa i brzusiec tylny m dwubrzuścowego
przyśrodkowo: przedni brzusiec m dwubrzuścowego
W jakich przypadkach zapalenie szerzy się z okolicy pierwotnej?
- zwiększona wirulencja bakterii
- brak właściwego leczenia
- zaburzenia odporności
Drogi szerzenia się zakażenia:
- przez ciągłość, drogą najmniejszego oporu - wzdłuż przebiegu blaszek powięzi szyjnej oraz mięśni
- drogą naczyń krwionośnych lub limfatycznych - rzadziej, ale największe ryzyko ciężkich powikłań
Przestrzeń podżwaczowa - ograniczenia:
od boku: m żwacz
przyśrodkowo: zewnętrzna pow gałęzi żuchwy
Co składa się na przestrzeń mm żujących?
- przestrzeń podżwaczowa
- przestrzeń skrzydłowo-żuchwowa
- przestrzeń skroniowa powierzchowna
- przestrzeń skroniowa głęboka
Przestrzeń podżwaczowa - komunikacja:
do przodu: przestrzeń policzkowa
do tyłu: przestrzeń przyusznicza
do góry: przestrzeń skroniowa powierzchowna
przyśrodkowo: przestrzeń skrzydłowo-żuchwowa
Ropień przestrzeni podżwaczowej:
- punkt wyjścia: zejście ropnia policzka / pierwotnie od dolnego zęba trzonowego (zwłaszcza ósmego)
- niezębopochodne: zropienie krwiaka, zakażenie ran pourazwych i pooperacyjnych, powikłania złamań żuchwy, zapalenie kości
- ostry ból nasilający się przy próbie rozwarcia szczęk; obrzęk okolicy kąta żuchwy, przyuszniczo-żwaczowej i podżuchwowej; tkliwość m żwacza; silny szczękościsk
- nie obserwuje się zaczerwienienia skóry i objawu chełbotania
- powiększenie okolicznych ww chłonnych
- punkcja zwiadowcza celem rozpoznania
- leczenie: zn ogólne lub miejscowe z premedykacją; cięcie łukowate poniżej kąta żuchwy, odcinkowe przecięcie końcowego przyczepu m żwacza; usunięcie zęba przyczynowego odroczone ze względu na szczękościsk + antybiotyk + fizykoterapia
Przestrzeń skrzydłowo-żuchwowa - ograniczenia:
od boku: przyśrodkowa powierzchnia gałęzi żuchwy
przyśrodkowo: m skrzydłowy przyśrodkowy
Przestrzeń skrzydłowo-żuchwowa - komunikacja:
do góry: przestrzeń podskroniowa
do przodu: przestrzeń podjęzykowa i podżuchwowa
Ropień przestrzeni skrzydłowo-żuchowej:
- punkt wyjścia: powikłanie utrudnionego wyrzynania z. mądrości / szerzenie się zakażenia z przestrzeni podjęzykowej lub podżuchwowej, rzadziej podżwaczowej
- często niezębopochodny: jatrogenny (powikłanie po zn przewodowym w okolicy otworu żuchwy lub zropienie krwiaka powstałego po tym zn)
- silny ból okolicy zatrzonowcowej i podjęzykowej nasilający się przy palpacji m skrzydłowego przyśrodkowego i próbie rozwarcia szczęk; silny szczękościsk; mierny lub nieobecny obrzęk zewnątrzustny; obrzęk i zaczerwienienie w okolicy fałdu skrzydłowo-żuchwowego, obejmujący podniebienie miękkie oraz łuki podniebienno-językowy i podniebienno-gardłowy → zwężenie cieśni gardzieli → utrudnione połykanie
- może szerzyć się do przestrzeni przygardłowej, podżuchwowej lub podskroniowej
- zalecana punkcja aspiracyjna
- leczenie: zn ogólne; cięcie wzdłuż fałdu skrzydłowo-żuchwowego (jeśli brak szczękościsku) lub zwn-ust poniżej kąta żuchwy, usunięcie zęba przyczynowego odroczone ze względu na szczękościsk + antybiotyk + fizykoterapia
Przestrzeń skroniowa powierzchowna - ograniczenia:
bocznie: powięź skroniowa
przyśrodkowo: m skroniowy
Przestrzeń skroniowa powierzchowna - komunikacja:
do dołu: przestrzeń podżwaczowa
Przestrzeń skroniowa głęboka - ograniczenia:
od boku: m skroniowy
przyśrodkowo: łuska k skroniowej i pow skroniowa skrzydła większego k klinowej
Przestrzeń skroniowa głęboka - komunikacja:
przyśrodkowo: przestrzeń podskroniowa
do dołu: przestrzeń skrzydłowo-żuchwowa
Ropień przestrzeni skroniowej:
- rzadko jako proces zębopochodny
- punkt wyjścia: z przestrzeni podżwaczowej, skrzydłowo-żuchwowej, podskroniowej, policzkowej lub przyuszniczo-żwaczowej; zropienie krwiaka pourazowego; rzadziej zapalenia k skroniowej
- ropień położony powierzchownie: bolesny obrzęk okolicy skroniowej (powyżej łuku jarzmowego); ból nasilający się przy rozwieraniu ust (z powodu rozciągania powięzi skroniowej); naciek skóry, napięcie i zaczerwienienie
- ropień położony głębiej: rozlany, bolesny i twardy naciek bez objawu chełbotania
- szczękościsk, obrzęk odczynowy okolicy ciemieniowej, czołowej, przyuszniczo-żwaczowej, jarzmowej lub powiek
- leczenie: zn ogólne; cięcie powyżej łuku jarzmowego lub przedniego brzegu m skroniowego (ropnie powierzchowne) / cięcie powyżej łuku jarzmowego i przeciwcięcie wzdłuż górnego przyczepu m skroniowego + fizykoterapia z kinezyterapia
Przestrzeń przyusznicza - ograniczenia:
od boku: blaszka pow powięzi przyuszniczej
od tyłu: kanał słuchowy zewn, brzusiec tylny m dwubrzuścowego, górna część MOS
od przodu: tylny brzeg gałęzi żuchwy, mm żwacz i skrzydłowy przyśrodkowy
od góry: łuk jarzmowy
Przestrzeń przyusznicza - komunikacja:
do przodu: przestrzeń podżwaczowa i skrzydłowo-żuchwowa
przyśrodkowo: przestrzeń przygardłowa
do dołu: przestrzeń podżuchwowa
Ropień przestrzeni przyuszniczej:
- punkt wyjścia: z przestrzeni podżwaczowej, szkrzydłowo-żuchwowej i przygardłowej
- silny ból i obrzęk okolicy przedusznej mogący sięgać do gałęzi żuchwy i łuku jarzmowego; szczękościsk (wynikający z objęcia stanem zapalnym jednej z przestrzeni zawierającej mięśnie żucia)
Ropień przestrzeni okołogardłowej:
- rzadko jako zejście zakażeń zębopochodnych
- przypadki bardzo ciężkie, przebiegające w sposób gwałtowny oraz stwarzające potencjalne zagrożenie dla życia (obecność t szyjnej wewn, ż szyjnej wewn, nn czaszkowych, możliwość obturacji dróg oddechowych, przejście zakażenia do śródpiersia)
Jakie przestrzenie wchodzą w skład przestrzeni okołogardłowej?
- przestrzeń przygardłowa
- przestrzeń zagardłowa
- przestrzeń przedkręgowa
Przestrzeń przygardłowa - ograniczenia:
od boku: m skrzydłowy przyśrodkowy i część głęboka ślinianki przyusznej
przyśrodkowo: m zwieracz górny gardła
od góry: podstawa czaszki
od dołu: k gnykowa
od przodu: szew skrzydłowo-żuchwowy
od tyłu: powięź przedkręgowa
Przestrzeń przygardłowa - podział:
wyrostek rylcowaty i przyczepione do niego mm dzielą przestrzeń przygardłową na dwa przedziały: przedni i tylny
Jakie ważne struktury przebiegają przez przestrzeń przygardłową? W której części się znajdują?
w przedziale tylnym
- t szyjna wewn
- żyła szyjna wewn
- n językowo-gardłowy
- n błędny
- n dodatkowy
- n podjęzykowy
Ropień przygardłowy:
- punkt wyjścia: z przestrzeni skrzydłowo-żuchwowej, skrzydłowo-podniebiennej lub podżuchwowej; siódemka i ósemka dolna; zapalenie ślinianki podżuchwowej lub migdałków
- silny ból gardła, promieniujący do ucha; obrzęk po tej stronie szyi; szczękościsk (spowodowany objęciem przez stan zapalny m skrzydłowego przyśrodkowego); trudności w połykaniu, a niekiedy również oddychaniu (wygórowanie ściany gardła, obrzęk podniebienia i łuków podniebienno-językowego oraz podniebienno-gardłowego); szczękościsk (jeśli zębopochodny); obrzęk okolicy pod- i zażuchwowej; odchylenia w parametrach życiowych chorego
- brak natychmiastowego leczenia → objęcie stanem zapalnym naczyń i nerwów w tej przestrzeni (zakrzepica żyły szyjnej, uszkodzenie ściany t szyjnej wewn z następowym śmiertelnym krwotokiem, uszkodzenia nn czaszkowych IX-XII) lub zejście zakażenia do przestrzeni zagardłowej, a następnie do śródpiersia
- leczenie: zn ogólne; szerokie cięcie poniżej kąta żuchwy + antybiotyk
Przestrzeń zagardłowa - ograniczenia:
od góry: podstawa czaszki
od dołu: śródpiersie w miejscu połączenia powięzi policzkowo-gardłowej z powięzią skrzydłową
od przodu: m zwieracz górny gardła i powięź policzkowo-gardłowa
od tyłu: powięź skrzydłowa
Przestrzeń przedkręgowa - ograniczenia:
od przodu: powięź skrzydłowa
od tyłu: blaszka przedkręgowa powięzi szyjnej
Jaka struktura i na jakie części dzieli przestrzeń zagardłową?
powięź skrzydłowa → przestrzeń zagardłowa właściwa i przestrzeń przedkręgowa = przestrzeń śmierci (ze względu na połączenie ze śródpiersiem tylnym (na wysokości przepony)
Ropień zagardłowy:
- punkt wyjścia: z przestrzeni przygardłowej
- silny ból gardła, promieniujący do ucha; obrzęk po tej stronie szyi; szczękościsk; trudności w połykaniu; odchylenia w parametrach życiowych chorego + duszność (ograniczenie drożności dróg oddechowych wskutek doprzedniego przemieszcznia tylnej ściany gardła); możliwa perforacja ściany gardła i aspiracja treści ropnej do płuc
Ropień w przestrzeni przedkręgowej:
- punkt wyjścia: z przestrzeni zagardłowej
* może dynamicznie szerzyć się ku dołowi, nawet poniżej poziomu przepony → zapalenie śródpiersia
Angina Ludwiga:
- rozlane zapalenie tk łącznej obejmujące obustronnie przestrzenie podżuchwową i podjęzykową oraz nieparzystą przestrzeń podbródkową
- występuje rzadko
- rokowanie niepomyślne → konieczne niezwłoczne skierowanie pacjenta do oddziału szpitalnego
- punkt wyjścia: siódemki i ósemki dolne
- obraz kliniczny: twardy, palpacyjnie bolesny obrzęk okolicy podżuchwowej i nadgnykowej; uniesienie dna JU z wymuszoną doprzednią pozycją języka; wysoka gorączka z towarzyszącym odwodnieniem; szczękościk; dysfagia; dysfonia; duszność
- burzliwy przebieg
- możliwość szerzenia do przestrzeni okołogardłowej i śródpiersia → ryzyko obrzęku krtani z następową niedrożnością górnych dróg oddechowych; zajęcie przestrzeni przedkręgowej czy rozsiew drogą krwionośną
Martwicze zapalenie powięzi okolicy szyjno-twarzowej:
- rzadko
- ostre zapalenie tk łącznej
- rozprzestrzenia się w tkance podskórnej oraz wzdłuż przestrzeni mięśniowo-powięziowych szyi
- obraz kliniczny: obrzęk szyi z towarzyszącymi objawami zapalenia tk łącznej / ropowicy rozprzestrzeniającej się na tk położone powierzchownie powodując martwicę skóry
Zapalenie śródpiersia jako powikłanie ropnia:
- rzadko jako zejście zakażeń zębopochodnych; głównie pacjenci immunoniekompetentni
- punkt wyjścia: rozsiew zakażeń zębopochodnych drogą przestrzeni międzypowięziowych
- groźne powikłania i wysoki odsetek zgonów
- duszność, ostry ból zamostkowy
- poważne odchylenia w parametrach życiowych: gorączka powyżej 38°C z możliwym odwodnieniem, tachykardia, tachypnoe (= przyspieszenie częstości oddechów), wzrost ciśnienia tętniczego, wysokie ryzyko rozwoju sepsy (jako rezultat rozsiewu bakteryjnego drogą krwionośną i limfatyczną)
- RTG: poszerzenie śródpiersia z obecnością w nim wolnego powietrza
Jaka cecha naczyń żylnych twarzoczaszki predysponuje do szerzenia się zakażenia drogą naczyń krwionośnych?
brak zastawek
Rozsiew zakażenia drogą krwionośną - jak przebiega i możliwe powikłania:
- zakrzepowe zapalenie żył → uwolnienie zakażonych przyściennych zakrzepów do krwiobiegu
- zajęcie zatoki jamistej → trudności terapeutyczne i możliwe komplikacje, np. ropień mózgu
- rozsiew bakterii drogą krwionośną → sepsa → wstrząs septyczny
Jakimi drogami może się szerzyć zapalenie drogą krwionośną?
przednia → żyła oczna górna lub dolna
tylna → splot żylny skrzydłowy
Rozsiew zakażenia drogą naczyń chłonnych - jak przebiega i możliwe powikłania:
- obejmuje ww chłonne drenujące obszar objęty zakażeniem
- pierwszy etap = odczynowe zapalenie ww chłonnych → obrzęknięte, twarde, tkliwe i przesuwalne względem podłoża
- brak odpowiedniego leczenia → zropienie ww chłonnych → silniej obrzęknięte, samoistny ból, nieprzesuwalne względem podłoża i słabiej odgraniczone od otaczających tkanek
- najcięższe stadium - ropowica ww chłonnych = objecie stanem zapalnym ww chłonnych i okolicznej tk łącznej
Jakie dane z wywiadu pozwalają ustalić czy zapalenie ma charakter ostry czy przewlekły?
- czas pojawienia się objawów (godziny / dni / tygodnie przed badaniem)
- nasilanie się i dynamika rozwoju stanu zapalnego
- występowanie gorączki
Jakie objawy mogą sugerować rozprzestrzenianie się zakażenia w obręb głębokich przestrzeni GiS?
- duszność czy trudności w połykaniu
- odchylenia w parametrach życiowych (gorączka, tachykardia, tachypnoe, zwiększone ciśnienie krwi)
- w przypadku rozlanych infekcji pacjent jest asteniczny, odwodniony i bardzo osłabiony
Czym różni się zakażenie u pacjentów immunoniekompetentnych?
przebieg zakażenia i jego rozprzestrzenianie są szybsze
Badanie palpacyjne objawu chłebotania - różnicowanie przyczyny:
- treść płynna → ropień
- ciastowaty obrzęk → naciek zapalny
- twardy obrzęk → zap tk łącznej/ropowicy
Jakie objawy może zgłaszać pacjent z ropniem?
- ból
- obrzęk
- podwyższona temp
- złe samopoczucie
- osłabienie
- niekiedy szczękościsk, trudności w połykaniu, bóle gardła czy duszność
Jakie badanie obrazowe należy zlecić w przypadku podejrzenia ciężkiej infekcji rozprzestrzeniającej się do głębokich przestrzeni międzypowięziowych?
MR lub TK
Badanie obrazowe z wyboru w diagnostyce zatok szczękowych:
TK