Psihoanalitička teorija Flashcards
potreba uspostavljanja partnerskih odnosa je…
regresivna potreba za iznalaženjem objekta koji je u djetinjstvu pružao ili uskraćivao ljubav
odakle potiče naklonost prema partneru (po Frojdu)?
iz najranijih godina djetinjstva, i izgrađena je na temeljima koje obezbjeđuju interesi instinkta za samoodržanjem
značaj razvojnih faza?
svaka faza je važna za psihodinamiku izbora partnera i za sve aspekte partnerskog nesvjesno determinisanog ponašanja
kako se ličnost razvija?
kroz interakciju bioloških, psiholoških i društvenih faktora (naglasak na značaju porodice i roditeljskih figura)
faze psihseksualnog razvoja su…
- oralna
- analna
- uretralna
- falusna
- period latencije
- genitalna
oralna faza?
- prva godina života djeteta
- usta i sisanje su ključni izvor zadovoljstva
- oralni erotizam - povezan sa zadovoljstvom koje izaziva akt sisanja
- oralni sadizam - povezan sa frustracijama
- oralna faza je povezana sa funkcijama kao što su: psihološko prihvatanje, odbijanje, protestvovanje
uticaj oralne faze na partnerski odnos?
- frustracije doživljene u oralnoj fazi su povezane sa obrascem zadovoljenja potreba na infantilan način
- u partnerskim odnosima se to odražava kroz pasivno receptivne crte oralno fiksiranog obrasca ili kroz stalnu potrebu za dokazivanjem ljubavi od strane partnera - “glad za ljubavlju”
- u ovoj fazi može da se uspostavi obrazac cijepanja (splitting), koji kasnije postaje glavni mehanizam odbrane i utiče na izbor partnera tako da osoba očekuje isključivo gratifikacije, dok svako nezadovoljavanje potreba dovodi do odbacivanja partnera kao lošeg objekta (“sve ili ništa”)
- ovakve osobe imaju teškoće u uspostavljanju trajnih bliskih partnerskih relacija, nemaju sposobnost za zaljubljivanje i ljubav, često ispoljavaju sklonost ka promiskuitetnom ponašanju kojim negiraju osjećanje zavisnosti u odnosu prema partneru
- strah od gubitka ljubavi u oralnoj fazi može da postane jedan od značajnih izvora konflikta u kasnijim partnerskim odnosima, i da se manifestuje kroz strah od odvajanja od partnera i u svakodnevnim životnim situacijama
analna faza?
- od prve do treće godine života djeteta
- zadovoljenje pulzija se postiže zadržavanjem ili pražnjenjem fecesa
- iskustvo odlaganja zadovoljenja pulzija i prvih zabrana i pravila
- povezuje se sa razvojem “retentivnog” karaktera koji se ogleda u škrtosti, tvrdoglavosti, sklonosti ka perfekcionizmu
analna faza i partnerski odnos?
- frustracije u analnoj fazi se mogu manifestovati kroz:
a) tendenciju ka posjedovanju partnera uz uskraćivanje autentične ljubavi
b) brobu za vlast i dominaciju nad partnerom koja se manifestuje analognim buntom prema roditeljskim figurama - ličnosti sa analnim karakteristikama mogu da u partnerskim odnosima ispoljavaju neodgovornost i površnost u realizovanju obaveza, ili da, sa druge strane, zahtijevaju da se obavezama odgovara na rigidan način
- problemi iz ove faze mogu biti povezani i sa problemima u seksualnom funkcionisanju - intimni odnos može da se doživljava kao prinuda ili da izazove gađenje ili odvratnost
falusna faza?
- period od treće do pete godine
- ključni izvor zadovoljstva su polni organi
- Edipalna situacija, Edipov kompleks, Elektrin kompleks - osnovni psihološki sadržaj ovog perioda
- kastracioni stah i “zavist prema penisu”
- sadržaj ove faze bitno utiče na stav prema osobama suprotnog pola i prema ljudima koji reprezentuju autoritet
falusna faza i partnerski odnos?
- nerješavanje edipalne situacije vodi čitavom nizu partnerskih problema
- izbor partnera je najznačajnije mjesto gdje se izražavaju edipalne težnje i želje
- pojavljuju se seksualne disfunkcije ukoliko se partner doživljava kao roditelj suprotnog pola
frustracije iz ove faze su povezane sa:
- sadomazohističkim izborom partnera
- mazohističkom potčinjenošću kod žena
- pseudozaljubljenošću (naglo zaljubljivanje i prekid odnosa)
- invertiranim izborom partnera (na osnovu obrnute edipalne situacije kada se bira upadljivo slabiji ili homoseksualni partner)
genitalna faza?
- period od pojave puberteta do kasne adolescencije
- budljenje “uspavanih” seksualnih nagona i pojava sekundarnih seksualnih karakteristika, hormonskih promjena i fiziološkog sazrijevanja
- intenzivna psihološka preživljavanja, moguće razbuktavanje Edipalne težnje i konflikta iz ranijih faza
genitalna faza i partnerski odnos?
- reaktivira se edipalna situacija i ambivalencija (usljed istovremene potrebe za osamostaljivanjem i zavisnošću)
- svjesno prihvatanje ili ne prihvatanje partnerskog obrasca roditelja koji postaje model za kasnije relacije
sa problemima iz ove faze se povezuju (incestuozni izbori):
- neurotična egzogamija (prinudno nesvjesno traženje partnera druge nacionalnosti, vjere, rase u potrebi da izbor bude što dalji od figure oca ili majke)
- neurotična endgamija (traženje upadljivo starijeg partnera ili partnera koga treba “spasavati”)
- neurotična poligamija (tip “Don Žuana”)
izbor partnera i narcizam (Frojd)?
- Frojd je implicitno govorio o ljubavnom životu polova i izboru partnera, u pokušaju razumijevanja narcizma
- zaključuje da snažan egoizam štiti od oboljenja, ali, na kraju, mora se početi voljeti da se ne bi oboljelo i mora se oboljeti, ako se usljed uskraćivanja ne može voljeti
tipovi izbora partnera (Frojd)?
- tip naslanjanja - izbor po uzoru na roditelja (naslanjanje pokazuje u činjenici da prvi seksualni objekti postaju osobe koje imaju posla sa ishranom, njegom i zaštitom djeteta; osoba voli ili “ženu koja hrani” ili “muškarca koji štiti”)
- narcistički tip - traženje samog sebe u ljubavnom objektu (partneru)
*oba tipa mogu biti normalna i patološka
*izbor po tipu naslanjanja u normalnim uslovima nije incestuozan, a u patološkim jeste
narcistički izbor?
može biti po ugledu:
- na samog sebe (ovaj izbor često prave lijepe žene i homoseksualci)
- na ono što se bilo u djetinjstvu
- na ono što se želi da bude (traženje ego-ideala u partneru)
tipovi izbora partnera i pol (Frojd)?
- postoji jasna razlika između polova u odnosu na predominantne tipove izbora
- potpuna objekta ljubav po tipu naslanjanja je karakteristična za muškarce
- za većinu žena je karakterističan narcistički tip izbora partnera
zaljubljenost?
- stanje romantične zaljubljenosti je povezano sa labilnošću samopouzdanja (kaže Frojd, ali novi psihoanalitičari se ne slažu)
- seksualna privlačnost predstavlja “narcistički input” koji potvrdjuje nečije seksualno biće (Benedek)
- seksualna strast, čak i u slučajevima kad je neuzvraćena, pojačava normalni narcizam uporedo sa kapacitetom za objektnu ljubav (Kernberg)
- stanje zaljubljenosti obogaćuje self (David)
nivoi uspostavljanja partnerske relacije?
- pregenitalna ljubav
- genitalna ljubav
šta kaže Balint o zaljubljenosti i ljubavi?
- spoj nespojivih elemenata, genitalnog zadovoljenja i pregenitalne nježnosti
- nagrada za uloženi napor je mogućnost da se povremeno, u srećnim trenucima, regredira na infantilni stadijum na kojem nema testiranja realnosti i kada dolazi do kratkotrajnog sjedinjavanja mikro i makrokosmosa
razvijanje sposobnosti za zrelu ljubav (Kernberg)?
- uspješno rješavanje edipalnog konflikta omogućava razvijanje sposobnosti za uspostavljanje duboke, trajne, strastvene partnerske relacije i genitalnog zadovljstva
u kontekstu različitih teškoća, nastalih u različitim fazama, moguće posljedice su:
- određene konfiguracije na kontinuumu od potpunog nedostatka sposobnosti za zaljubljivanje i ljubav (najteži oblici narcističkog poremećaja ličnosti)
- oskudno razvijene sposobnosti (umjereno teški oblici narcističkog poremećaja ličnosti i granična organizacija ličnosti)
- djelimično razvijene sposobnosti za ljubav (neurotične strukture i manje teški oblici karakterne patologije)
- razvijene sposobnosti za zrelu ljubav koju ispoljavaju “relativno normalni ljudi”
šta uključuje pravu, zrelu ljubav (Balint)?
- genitalnu satisfakciju
- idealizaciju
- nježnost
- posebnu formu identifikacije - “genitalna identifikacija” (stanje u kom interesovanje, želje, senzitivnost i mane partnera postaju jednako, ili približno jednako važne kao naše sopstvene)
važnost idealizacije (Kernberg)?
- idealizacija je značajna komponenta ljubavnog odnosa
- postoje različiti nivoi idealizacije u zavisnosti od dostignutog nivoa razvoja ličnosti
- normalan kapacitet za idealizaciju se razvija krajem adolescencije i bazira se na stabilnom seksualnom identitetu i realnoj svjesnosti o ljubavnom objektu, pri čemu uključuje, pored ličnih i seksualnih, i socijalne i kulturološke ideale
zrela ljubav (Kernberg)?
- zrela ljubav nije lišena ambivalencije, ona ostaje ambivalentna, ali u njoj preovlađuje ljubav u odnosu na negativna osjećanja
- zrela ljubav uvijek ostaje dvosmislena, spajajući bliskost i tajnu, oslobađajući oba partnera za pun doživljaj slobode u zajedničkom iskustvu ljubavi
priroda zaljubljenosti?
- proces projekcije nesvjesnih sadržaja (sadržaja anime/animusa) na stvarnu ženu/muškarca putem koje oni prepoznaju i privlače jedno drugo
- budući da je slika koju predstavlja animus/anima nesvjesna, ona se uvijek nesvjesno projektuje u voljenu osobu i biva razlog strasne privlačnosti, ali i njene suprotnosti
- zaljubljenost podrazumijeva da kroz takav odnos muškarac i žena ne otkrivaju jedno drugo, već jedno u drugom vide samo djelove sopstvene psihe koji još uvijek nisu postali svjesni
- romantična zaljubeljnost i strast su usmjereni na naše spostvene projekcije i fantazije, te se postavlja pitanje da li kroz doživljaj zaljubljenosti zapravo volimo sami sebe ili drugu osobu
brak (Jung)?
- brak kao psihološka veza - izraz regresivnih stremljenja partnera ka stanju “harmonije” i “vraćanju u krilo majke” koje je jasno vidljivo u često regresivnom ponašanju zaljubljenih
- ukoliko je brak motivisan zaljubljenošću, utoliko je izbor partnera manje svjestan
- što je veći opseg nesvjesnog, tim se manje pri sklapanju braka radi o slobodnom izboru, što se subjektivno primjećuje kroz prisilu sudbine, jasno uočljive u zaljubljenosti
- slično procesu individuacije pojedinca, može se govoriti o “individuaciji u paru” - osvješćivanje prirode nesvjesnih motivacija odnosa; do ovoga dolazi početkom druge polovine života, i koja, kao i svi značajni uvidi ne prolazi bez jakih potresa; partneri ovaj uvid stiču u zavisnosti od “opsega duhovne ličnosti” i individualne “razlike u tempu”
- problematični obrasci ponašanja u odnosu se razriješavaju kad oba partnera uvide da rješenja moraju da traže u sebi samima, a ne da očekuju od partnera da zadovolji njihovu potrebu
- izborom partnera ljudi teže da izaberu onoga ko će aktivirati u njima neostvarene potencijale (privlače nas osobe koje su drugačije od nas samih)
- brak je putovanje koje se, kao i individualno putovanje, može zaustaviti već na prvim stanicama određenim “biološkom destinacijom”
- uspostavljanje individualne veze u braku koja podrazumijeva potpunu svjesnost odnosa između dvije ličnosti predstavlja zrelu ljubav
- sposobnost i spremnost da drugoga vidimo i odnosimo se prema njemu kao jedinstvenoj ličnosti, da ga volimo, vrijednujemo i poštuje, predstavlja provjeru prave individuacije (za nju su spremni samo hrabriji pojedinci koji time ostvaruju mogućnost razvoja svog unutrašnjeg svijeta kao i zajedničkog svijeta kog dijele sa partnerom)
šta je ljubav?
- ljubav je slična procesu individuacije (sazrijevanja, dostizanja jastva, integracije)
