Individualna psihopatologija i partnerski odnos - psihotični poremećaji

Question 1

mentalno zdravlje i partnerstvo?

Answer 1

indimne relacije, kao što je partnerska, mogu imati snažnu ljekovitu moć za pojedinca koji je u stabilnoj, zadovoljavajućoj vezi, podižući nivo subjektivnog zadovoljstva i kvaliteta mentalnog zdravlja

Question 2

longitudalna studija Whisman i Uebelacker?

Answer 2

longitudalna studija, dvije godine nakon razvoda
- u grupi razvedenih osoba je značajno viša stopa novih slučajeva depresije, alkoholizma i socijalne fobije, u poređenju sa grupom osoba koje su bile u braku
- u periodu od jedne godine nakon razvoda, broj psihijatrijskih konsultacija je bio 4.1 puta veći u grupi razvedenih muškaraca i 2.5 puta veći u grupi razvedenih žena

Question 3

bračni distres?

Answer 3

• ima direktan uticaj na zdravlje pojedinca
• endokrini, imuni, kardiovaskularni i ostali fiziološki sistemi
• indirektno dejstvo ispoljava preko zdravstvenih navika i depresije

Question 4

individualna psihopatologija i relaciona disfunkcionalnost?

Answer 4

• uzajamno zavisna povezanost individualnih i bračnih problema
• osobe u zadovoljavajućem braku imaju manje psihijatrijskih poremećaja
• neuspjeh terapijskih intervencija kao posljedica intrapsihičkih faktora
• mentalni poremećaji (shizofrenija, poremećaji ličnosti, alkoholizam, paranodina stanja) dovode do češćih razvoda
• DSM5 - “relacioni poremećaji” kao nova dijagnoza

Question 5

faktori rizika - disfunkcionalnost partnerskih odnosa?

Answer 5

• intrapsihička perspektiva - neuroticizam partnera, insuficijentna kontrola ponašanja, psihopatija
• relaciona perspektiva - negiranje konflikta, odustajanje od rješavanja problema, česta razmjena negativnih afekata, seksualno nezadovoljstvo, oskudna verbalna komunikacija, nasilje

Question 6

etiološki model?

Answer 6

disfunkcinalno partnerstvo/porodica uslovljava pojavu individualne psihopatologije

Question 7

reaktivni model?

Answer 7

• individualna psihopatologija podstiče disfunkcionalne obrasce u dijadi/porodici

Question 8

model podijeljene vulnerabilnosti?

Answer 8

povezanost se zasniva na nekoj trećoj varijabli (npr. genetska predispozicija za psihopatologiju)

Question 9

razvoj koncepta shvatanja povezanosti poremećaja i porodice/dijade?

Answer 9

• porodica/dijada kao etiološki faktor u nastanku bolesti (1950-1970)
• porodica/dijada kao kontekst u kojem živi oboljeli član - ispitivanje uticaja porodice na pojavu poremećaja (1970-1980)
• pitanje faktora koji utiču na tok bolesti - emocionalna ekspresija (EE) (1980-…)

Question 10

shizofrenija?

Answer 10

• jedan od najtežih, hroničnih psihičkih poremećaja
• u većini slučajeva početak bolesti je postepen, “sporošunjajući”, uglavnom prije 25. godine
• nasljeđe - rizik oboljevanja u opštoj populaciji je oko 1%, u porodicama shizofrenih bolesnika 10-15% za srodnike prve linije
• biološka disfunkcija
• psihološki činioci

Question 11

klinička slika shizofrenije?

Answer 11

• deficit pažnje
• megalomanske ideje
• ozvučenost misli
• kontrola osjećanja
• halucinacije
• anhedonija
• kontrola osjećanja
• agitacija
• cenestetičke sumanutosti
• alogija
• ukočenost
• siromašan govor
• neologizmi
• socijalno povlačenje
• nametanje misli
• glasovi
• sumanute ideje
• abulija
• religiozne sumanutosti

Question 12

etiopatogeneza shizofrenije?

Answer 12

porodični faktori:
a) poremećena porodična komunikacija
- forme patogene zajednice: rascijepljena, izvitoperena
b) shizofrenogena majka i ličnost oca (istorija)
c) emocionalna ekspresija (EE)

Question 13

klinička slika bipolarnog poremećaja i izazov za partnerstvo?

Answer 13

• manija i depresija
• epizodično javljanje - različiti zahtjevi za partnere u različitim fazama bolesti - promjena hijerarhije, parentifikacija djece, problem brzociklirajućih formi
• kontagioznost afekta
• dvosmislenost - strah od relapsa, pretjerana opservacija oboljelog…

Question 14

kontagioznost afekta?

Answer 14

• izazov za raspoloženje, granice i uvjerenja partnera (patologizacija normalnog)
• poremećaj se ispoljava prevashodno u domenu afekta koji je “zarazan”
• teškoća da zdravi partner održi distancu i izbjegne pretjerivanja u ponašanju oboljelog
• česta promjena uloga i hijerarhije autoriteta u dijadi

Question 15

karakteristike disfunkcionalnih dijada/porodica sa psihotičnim članom?

Answer 15

• disfunkcionalne granice - difuzne (ekstremna bliskost članova porodice, zapletenost, teškoće u ostvarivanju autonomije i nezavisnosti) i rigidne (visok nivo emocionalne disfunkcionalnosti, isključenost, ne postoji osjećanje pripadanja porodici)
• haotična struktura moći i postojanje koalicija
• komunikacija - nejasna, konfuzna, kontradiktorna, indirektne poruke, ne postoji vještina dogovaranja, poruke se ili ne slušaju ili ne prihvataju
• preovlađujuća osjećanja - nedostatak podrške, solidarnosti i saradnje, preovladavaju negativna osjećanja
• niski potencijali adaptacije (odrastanje i osamostavljivanje djece, promjene uloga, gubici)
• nedostatak zajedništva - saglasnosti po bitnim pitanjima, emocionalna nepovezanost (zajedničko vrijeme, interesovanja, aktivnost, hobi, novac, prijatelji…)
• pravila - naprilagodljiva, kruta, stroga, teško ili nikada se ne mijenjaju
• psihijatrijski hereditet, članovi porodice često i sami oboljeli (psihoze, PL, alkoholizam, samoubistvo)
• emocionalni razvod između roditelja, uglavnom tokom cijelog zajedničkog života
• disfunkcionalnost na svim nivoima - uloge, ponašanje, komunikacija, pravila

Question 16

partnerska dijada i psihoza - reakcije?

Answer 16

• odbijanje dijagnoze (“to ne može nama da se desi”)
• neprihvatanje da je bolest hronična (“on/ona samo prolazi kroz krizu”)
• povlačenje od uobičajenih socijalnih relacija
• doživljaj usamljenosti (“niko ne zna kroz šta prolazimo”)
• ogorčenost (“zašto baš mi”)
• ekscesivno traženje mogućih objašnjenja
• nesposobnost da se razgovara o bilo čemu osim o bolesti
• ekstremna ambivalencija u odnosu na oboljelog člana
• bračni problemi, razvod
• depresija, anksioznost, alkoholizam, nesanica
• stepen opterećenja bolešću najveći u dijadama i porodicama sa članom oboljelim od shizofrenije - 30-60% partnera/članova porodice trpi distres
• pozitivni simptomi su dramatičniji, ali se negativni teže podnose jer su stalno prisutni i progrediraju
• značaj strategija za prevladavanja stresa - prihvatanje/ignorisanje bolesti/manje emocionalan način reagovanja vs. dezorganizovani način prevladavanja/emocionalna fokusiranost
• samooptuživanje - prediktor distresa

Question 17

ekspresija emocija?

Answer 17

• EE - konstruk koji reprezentuje ključne aspekte bliske interpersonalne relacije
• kriticizam, hostilnost, emocionalna upletenost (kroz dugačke monologe, bez uključivanja sagovornika i bez gledanja sagovornika) i toplina/pozitivni komentari

Question 18

karakteristike partnerskog odnosa sa visokom EE?

Answer 18

• visoki broj kritičkih komentara, hostilnost i emocionalna upletenost - visoka EE
• relacija sa visokim EE karakteriše atmosfera kritike, nevjerovanja, neslaganja, odustajanja od traženja rješenja
• proces komunikacije karakteriše eskalacija negativnih, destruktivnih stavova, “napad-odbrana”

Question 19

emocionalna ekspresija i tok bolesti?

Answer 19

• EE je značajan prediktor “relapsa”
• 23 studije - 21% relapsa u relacijama sa niskom EE, a 48% u relacijama sa visokom EE
• intervencije koje redukuju EE smanjuju stopu relapsa

Question 20

karakteristike partnera u dijadi sa visokom EE?

Answer 20

• stav prema oboljelom partneru - insisitiraju na kontaktu, skloni su narušavanju njegove privatnosti, tjeraju ga na aktivnosti, daju netražene savjete
• stav prema bolesti - problem vide kao defekt ličnosti bolesnika, smatraju da može da kontroliše simptome, nekritično prihvataju pacijentovu realnost kao svoju
• očekivanja u odnosu na funkcionalnost oboljelog - ne mijenjaju svoja visoka očekivanja od pacijenta i u tom smislu vrše stalni pritisak na njega
• emocionalna reakcija na bolest - reaguju pretjerano, sa anksioznošću, dramatizacijom, pretjeranom identifikacijom i burnim emocionalnim reakcijama

Question 21

ishod korelacije psihotičnih mentalnih poremećaja i kvaliteta partnerskog odnosa?

Answer 21

• balans protektivnih faktora, snaga partnerske dijade i faktora rizika - cirkularnost
• svaki par ima sopstvene snage i kompetencije
• značaj uvažavanja konteksta u procjeni korelacije - tzv. funkcionalno-kontekstualna procjena
• oprez pri generalizacijama - uticaj dominantne kulturološko-socijalne ideologije o partnerstvu, “idealnom braku”, mentalnim poremećajima…