Individualna psihopatologija i partnerski odnos - psihotični poremećaji Flashcards
mentalno zdravlje i partnerstvo?
indimne relacije, kao što je partnerska, mogu imati snažnu ljekovitu moć za pojedinca koji je u stabilnoj, zadovoljavajućoj vezi, podižući nivo subjektivnog zadovoljstva i kvaliteta mentalnog zdravlja
longitudalna studija Whisman i Uebelacker?
longitudalna studija, dvije godine nakon razvoda
- u grupi razvedenih osoba je značajno viša stopa novih slučajeva depresije, alkoholizma i socijalne fobije, u poređenju sa grupom osoba koje su bile u braku
- u periodu od jedne godine nakon razvoda, broj psihijatrijskih konsultacija je bio 4.1 puta veći u grupi razvedenih muškaraca i 2.5 puta veći u grupi razvedenih žena
bračni distres?
- ima direktan uticaj na zdravlje pojedinca
- endokrini, imuni, kardiovaskularni i ostali fiziološki sistemi
- indirektno dejstvo ispoljava preko zdravstvenih navika i depresije
individualna psihopatologija i relaciona disfunkcionalnost?
- uzajamno zavisna povezanost individualnih i bračnih problema
- osobe u zadovoljavajućem braku imaju manje psihijatrijskih poremećaja
- neuspjeh terapijskih intervencija kao posljedica intrapsihičkih faktora
- mentalni poremećaji (shizofrenija, poremećaji ličnosti, alkoholizam, paranodina stanja) dovode do češćih razvoda
- DSM5 - “relacioni poremećaji” kao nova dijagnoza
faktori rizika - disfunkcionalnost partnerskih odnosa?
- intrapsihička perspektiva - neuroticizam partnera, insuficijentna kontrola ponašanja, psihopatija
- relaciona perspektiva - negiranje konflikta, odustajanje od rješavanja problema, česta razmjena negativnih afekata, seksualno nezadovoljstvo, oskudna verbalna komunikacija, nasilje
etiološki model?
disfunkcinalno partnerstvo/porodica uslovljava pojavu individualne psihopatologije
reaktivni model?
- individualna psihopatologija podstiče disfunkcionalne obrasce u dijadi/porodici
model podijeljene vulnerabilnosti?
povezanost se zasniva na nekoj trećoj varijabli (npr. genetska predispozicija za psihopatologiju)
razvoj koncepta shvatanja povezanosti poremećaja i porodice/dijade?
- porodica/dijada kao etiološki faktor u nastanku bolesti (1950-1970)
- porodica/dijada kao kontekst u kojem živi oboljeli član - ispitivanje uticaja porodice na pojavu poremećaja (1970-1980)
- pitanje faktora koji utiču na tok bolesti - emocionalna ekspresija (EE) (1980-…)
shizofrenija?
- jedan od najtežih, hroničnih psihičkih poremećaja
- u većini slučajeva početak bolesti je postepen, “sporošunjajući”, uglavnom prije 25. godine
- nasljeđe - rizik oboljevanja u opštoj populaciji je oko 1%, u porodicama shizofrenih bolesnika 10-15% za srodnike prve linije
- biološka disfunkcija
- psihološki činioci
klinička slika shizofrenije?
- deficit pažnje
- megalomanske ideje
- ozvučenost misli
- kontrola osjećanja
- halucinacije
- anhedonija
- kontrola osjećanja
- agitacija
- cenestetičke sumanutosti
- alogija
- ukočenost
- siromašan govor
- neologizmi
- socijalno povlačenje
- nametanje misli
- glasovi
- sumanute ideje
- abulija
- religiozne sumanutosti
etiopatogeneza shizofrenije?
porodični faktori:
a) poremećena porodična komunikacija
- forme patogene zajednice: rascijepljena, izvitoperena
b) shizofrenogena majka i ličnost oca (istorija)
c) emocionalna ekspresija (EE)
klinička slika bipolarnog poremećaja i izazov za partnerstvo?
- manija i depresija
- epizodično javljanje - različiti zahtjevi za partnere u različitim fazama bolesti - promjena hijerarhije, parentifikacija djece, problem brzociklirajućih formi
- kontagioznost afekta
- dvosmislenost - strah od relapsa, pretjerana opservacija oboljelog…
kontagioznost afekta?
- izazov za raspoloženje, granice i uvjerenja partnera (patologizacija normalnog)
- poremećaj se ispoljava prevashodno u domenu afekta koji je “zarazan”
- teškoća da zdravi partner održi distancu i izbjegne pretjerivanja u ponašanju oboljelog
- česta promjena uloga i hijerarhije autoriteta u dijadi
karakteristike disfunkcionalnih dijada/porodica sa psihotičnim članom?
- disfunkcionalne granice - difuzne (ekstremna bliskost članova porodice, zapletenost, teškoće u ostvarivanju autonomije i nezavisnosti) i rigidne (visok nivo emocionalne disfunkcionalnosti, isključenost, ne postoji osjećanje pripadanja porodici)
- haotična struktura moći i postojanje koalicija
- komunikacija - nejasna, konfuzna, kontradiktorna, indirektne poruke, ne postoji vještina dogovaranja, poruke se ili ne slušaju ili ne prihvataju
- preovlađujuća osjećanja - nedostatak podrške, solidarnosti i saradnje, preovladavaju negativna osjećanja
- niski potencijali adaptacije (odrastanje i osamostavljivanje djece, promjene uloga, gubici)
- nedostatak zajedništva - saglasnosti po bitnim pitanjima, emocionalna nepovezanost (zajedničko vrijeme, interesovanja, aktivnost, hobi, novac, prijatelji…)
- pravila - naprilagodljiva, kruta, stroga, teško ili nikada se ne mijenjaju
- psihijatrijski hereditet, članovi porodice često i sami oboljeli (psihoze, PL, alkoholizam, samoubistvo)
- emocionalni razvod između roditelja, uglavnom tokom cijelog zajedničkog života
- disfunkcionalnost na svim nivoima - uloge, ponašanje, komunikacija, pravila
partnerska dijada i psihoza - reakcije?
- odbijanje dijagnoze (“to ne može nama da se desi”)
- neprihvatanje da je bolest hronična (“on/ona samo prolazi kroz krizu”)
- povlačenje od uobičajenih socijalnih relacija
- doživljaj usamljenosti (“niko ne zna kroz šta prolazimo”)
- ogorčenost (“zašto baš mi”)
- ekscesivno traženje mogućih objašnjenja
- nesposobnost da se razgovara o bilo čemu osim o bolesti
- ekstremna ambivalencija u odnosu na oboljelog člana
- bračni problemi, razvod
- depresija, anksioznost, alkoholizam, nesanica
- stepen opterećenja bolešću najveći u dijadama i porodicama sa članom oboljelim od shizofrenije - 30-60% partnera/članova porodice trpi distres
- pozitivni simptomi su dramatičniji, ali se negativni teže podnose jer su stalno prisutni i progrediraju
- značaj strategija za prevladavanja stresa - prihvatanje/ignorisanje bolesti/manje emocionalan način reagovanja vs. dezorganizovani način prevladavanja/emocionalna fokusiranost
- samooptuživanje - prediktor distresa
ekspresija emocija?
- EE - konstruk koji reprezentuje ključne aspekte bliske interpersonalne relacije
- kriticizam, hostilnost, emocionalna upletenost (kroz dugačke monologe, bez uključivanja sagovornika i bez gledanja sagovornika) i toplina/pozitivni komentari
karakteristike partnerskog odnosa sa visokom EE?
- visoki broj kritičkih komentara, hostilnost i emocionalna upletenost - visoka EE
- relacija sa visokim EE karakteriše atmosfera kritike, nevjerovanja, neslaganja, odustajanja od traženja rješenja
- proces komunikacije karakteriše eskalacija negativnih, destruktivnih stavova, “napad-odbrana”
emocionalna ekspresija i tok bolesti?
- EE je značajan prediktor “relapsa”
- 23 studije - 21% relapsa u relacijama sa niskom EE, a 48% u relacijama sa visokom EE
- intervencije koje redukuju EE smanjuju stopu relapsa
karakteristike partnera u dijadi sa visokom EE?
- stav prema oboljelom partneru - insisitiraju na kontaktu, skloni su narušavanju njegove privatnosti, tjeraju ga na aktivnosti, daju netražene savjete
- stav prema bolesti - problem vide kao defekt ličnosti bolesnika, smatraju da može da kontroliše simptome, nekritično prihvataju pacijentovu realnost kao svoju
- očekivanja u odnosu na funkcionalnost oboljelog - ne mijenjaju svoja visoka očekivanja od pacijenta i u tom smislu vrše stalni pritisak na njega
- emocionalna reakcija na bolest - reaguju pretjerano, sa anksioznošću, dramatizacijom, pretjeranom identifikacijom i burnim emocionalnim reakcijama
ishod korelacije psihotičnih mentalnih poremećaja i kvaliteta partnerskog odnosa?
- balans protektivnih faktora, snaga partnerske dijade i faktora rizika - cirkularnost
- svaki par ima sopstvene snage i kompetencije
- značaj uvažavanja konteksta u procjeni korelacije - tzv. funkcionalno-kontekstualna procjena
- oprez pri generalizacijama - uticaj dominantne kulturološko-socijalne ideologije o partnerstvu, “idealnom braku”, mentalnim poremećajima…
