Munnhirða, næring og mötun Flashcards
Blóðsykur fyrir máltíðir (fastandi)
4-7
Blóðsykur eftir máltíðir
minna en 10
Blóðsykur við háttatíma
8
Einkenni of hás blóðsykurs
Þorsti
Hungur
Tíð þvaglát
Slen
Sjóntruflanir
Einkenni of lágs blóðsykurs
Klaufska
Málörðugleikar
Rugl
Missa meðvitund
Yfirlið eða dauði
Hungurtilfinning
Sviti
Skjálfti
Slappleiki
Einkenni koma skyndilega
Hversu oft á að mæla blóðsykurinn?
Sjúklingar með sykursýki af tegund 1 eiga að mæla blóðsykurinn
1 sinni á dag annað hvort á morgnana, fastandi eða á háttatíma
Auk þess á að mæla 1-2 sinnum í viku sólarhringsmælingu þ.e. blóðsykur fyrir máltíðir og blóðsykur við háttatíma, blóðsykur á háttatíma
Lægri blóðsykur á háttatíma
aukin hætta á blóðsykur lækki of mikið (hypoglykemi) seinna um nóttina - Þarf að borða aukalegan málsverð
Ef hár blóðsykur á háttatíma
Getur verið ráðlegt að taka svolítið af sérlega hraðvirkandi insúlínið
Insúlínháð (týpa 1) - Einkenni
tíð þvaglát
þorsti
óhófleg löngun í mat
þyngdartap
titrandi pirringur
sýking í húð, munni eða kynfærum
stöðnun á þroska barna/unglinga
sjúklingur fellur í dá
sykur (glúkósi) mælist í þvagi og magn sykur í blóði of hátt
í blóði verður gjarnan mikið af ketonsýrum
Insúlínóháð (týpa 2) - Einkenni
slappleiki
þreyta
tíð þvaglát um nætur
stöðugur þorsti
lystarleysi og þyngdartap
kláði umhverfis kynfæri
sýking í húð, munni eða leggöngum
starfsemi betafruma briskirtils skert sem og næmi líkamsvefja gagnvart insúlíni
Próteinþörf eykst við veikindi, sérstaklega við sáragræðslu og í veikindum þar sem niðurbrot á sér stað t.d. eftir skurðaðgerðir, áverka, brisbólgu, bruna, sýklasótt -
mikilvægt að þá gefa glútamín og prótein í æð hjá þessum sjúklingum og sonda
Of lítil inntaka næringar - Niðurbrot
Hormónar - adrenalín, cortisol, glucagon
Of mikil inntaka næringar - Uppbygging
Hormónar - insúlín, IGF, growth hormonem testosterone
Einkenni vannæringar
-Þreytulegt útlit, slappleiki og síþreyta
Offþyngd/léttast
-Þurr húð, flögnuð, bjúgur, litabreyting, húðblæðingar (C og K vítamín skortur, Niacin og A-vítamín skortur)
-Borthættar neglur, fölar, rákóttar, skeiðlaga
-Þurrt hár, litlaust, grisjótt, viðkvæmt
-Fölvi í slímhúð í augum, roði í táragöngum, þurrkur, mjúk/dauf, hornhimna, næturblinda (A-vítamín skortur)
-Bólgnar varir, rauð, fölbleik með skellum
-Viðkvæmt tannhold og getur blætt
-Lítill tonus í vöðvum, veikir og slappir (próteins skortur - D vítamín skortur)
-Megrun, niðurgangur, hægðatregða, stækkun á lifur, framstæður kviður (prótein skortur)
-Daufir reflexar, skyntruflun, brunatilfinning eða dofi í höndum, pirringur, athyglisbrestur (Thiamin, B12 skortur)
-Stækkun á skjaldkirtli, stækkun á munnvatnskirtli (joð og prótein skortur)
Viðbrögð við vannæringu eftir stigun:
Ef stigar 3-4 stig og getur nærst um munn
almenn fæði-rokubætt fæði + næringardrykki
Viðbrögð við vannæringu eftir stigun:
Ef stigar meira en 5 stig (rauður)
næringaráðgjafi
Viðbrögð við vannæringu eftir stigun:
Ef stigar meira en 5 stig og getur ekki nærst um munn
gefa enteral eða parenteral næringu og fá ráðgjöf næringaráðgjafa
Járnskortur - Einkenni
Sífelldur slappleiki, þreyta
Járnskortur - Unglingsstúlkur þurfa
18 mg af járn á dag
Ef nær ekki að ná næringarmarkmiði á 3-5 dögum
þarf að íhuga næring í æð
Ef þarf að hafa sondu í minni en 4-6 klst
þá er mælt með að setja í nef niður í maga
PEG tube
fer í maga
Notað yfir lengri tíma
hafa 45° í hálfan tíma eftir sondugjöf
NG tube
í gegnum nef
fyrir styttri tíma
Næringargjöf gegnum sondu
Passa ekki gefa of hratt = getur komið niðurgangur eða einhver viðbrögð
Hækka höfðalag = koma í veg fyrir bakflæði
Þeir sem eru í hættu á að fá vandamál í munni
þeir sem eiga erfitt eða geta ekki sinnt tannhirðu:
-mjög veikir einstaklingar
-þeir sem eru ekki áttaðir
-einstaklingar með skerta meðvitund eða meðvitundarlausir
-sem eiga við andleg veikindi að stríða ss þunglyndi
Bursta tennur með
flúorbættu tannkremi 2x á dag
Gervitennur á að láta liggja í
köldu vatni yfir nótt
Meðhöndlun á munnþurrk
tyggjó, sprey, gel, munnsogstöflum
Ef munnholsbólga
nota milt munnskol eða NaCl
Tannburstun
Áhöld: handklæði, hanskar, nýrnabakki, tannbursti, glas af vatni, tannkrem, munnskol, tannþráður
Sveppa sýking í munni - Einkenni
hvít skán aftarlega á tungu, blæðir úr tungu sé hún hreinsuð, kyngingarerfiðleikar
Fyrirbyggjandi meðferð við sveppasýkingu í munni
hirða vel um munn, halda munnholi röku, skola munn 2 sinnum á dag með chlorhexidine, sofa ekki með laus tanngervi, sótthreinsa tanngervi og geyma í chlorhexidine lausn eina nótt í viku
Hreinsa tannstein af heilgómum
láta liggja í bleyti í ediklaus yfir nótt
Hætta á ásvelgjun
Tannhirða amk 1x á sólarhring
Hækka vel undir höfði hjá sj. með meðvitund
Búnaður: handklæði, vaselín, nýrnabakkam mjúkur tannbursti með þéttum hárum, tunguspaði, gervigrisjur, bitkubbur, tannþráður með stífum enda, millitannbursti klórhexidingel
Hreinsa gervitennur, brýr og lausa tannparta
Væta slímhúð á 4 klst fresti með vatni eða nota gervimunnvatni
