Lungnalyf Flashcards
hvernig er lungnaháþrýstingur skilgreindur?
Skilgreindur sem meðalþrýstingur (mPAP = 0.61•sPAP + 2) í lungnaslagæð hærri en 25 mmHg (systólískur þá oft i kringum 40 mmHg)
lýstu meingerð lungnaháþrýstings
Lungnaháþrýstingur er æðafrumuaukandi sjúkdómur frekar en æðaþrengjandi sjúkdómur.
Óeðlileg fjölgun á æðaþelsfrumum sem og sléttum vöðvafrumum.
Leiðir til þrenginga og lokana á æðum
Minnkuð framleiðsla á NO (nitric oxide) frá æðaþelsfrumum.
Minnkuð framleiðsla á prostacyclini frá æðaþelsfrumum.
Aukning á endothelini sem er mjög kröftugt æðaherpandi efni og hvetur til frumuskiptinga.
lýstu 4 flokkunum (class) fyrir lungnaháþrýsting (english please)
Class I:
No limitation of usual physical activity; ordinary physical activity
does not cause dyspnea, fatigue, chest pain, or presyncope
Class II
Mild limitation of physical activity; no discomfort at rest; but normal activity
causes increased dyspnea, fatigue, chest pain, or presyncope
Class III
Marked limitation of activity; no discomfort at rest but less than normal
physical activity causes increased dyspnea, fatigue, chest pain, or
presyncope
Class IV
Unable to perform physical activity at rest; may have signs of RV failure;
symptoms increased by almost any physical activity
Hvaða meðferðir eru við lungnaháþrýstingi?
hægri hjartaþræðing
æðavíkkandi lyf
lýstu epoprostenol
Notað við lungnaháþrýstingi
Mjög kröftugt æðavíkkandi prostaglandín
Eykur cAMP í frumum og dregur úr samloðun blóðflagna og skiptingu sléttra vöðvafruma
Þarf stöðuga inngjöf í æð
Myndast þol og þarf því að auka skammta
Eykur áreynslugetu, bætir blóðföll og lifun
Ekki skráð á Íslandi
lýstu trepostinil
notað við lungnaháþrýstingi
Epoprotenol analog Remodulin er skráð á Íslandi Gefið með dælu undir húð eða í æð Innrennslislausn í 4 styrkleikum: 1 mg/ml, 2.5 mg/ml, 5 mg/ml og 10 mg/ml Eykur sex mínútna gönguþol Bætir mæði og blóðföll myndast oft þol
lýstu Iloprost
notað við lungnaháþrýstingi
Prostacyclin analog
Gefið í loftúða til innöndunar: 6-9 sinnum á dag
lýstu Sildenafil
Notað við lungnaháþrýstingi = Revatio (og við getuleysi = viagra)
Cyclic GMP fosfódíesterasa hemill
Hamlar 5. og 6. gerð af fosfódíesterasa og getur því aukið á æðavíkkandi verkun prostacyclins
Rannsóknir sýna aukna lifun, betri lífsgæði
Gefið þrisvar á dag
Aukaverkanir: ischemiskar retinal breytingar
Revatio 20 mg
lýstu tadalafil
lyf við lungnaháþrýstingi
Cyclic GMP fosfódíesterasa hemill
Hamlar 5. og 6. gerð af fosfódíesterasa og getur því aukið á æðavíkkandi verkun prostacyclins
Rannsóknir sýna aukna lifun, betri lífsgæði
Gefið einu sinni á dag
Cialis 20 mg
lýstu Bosentan
lyf við lungnaháþrýstingi
Ósértækur endothelín viðtækjahamli
Sérlyfjaheiti: Tracleer
Aukaverkun: Brenglun á lifrarprófum
rándýrt
(Endothelin er mjög kröftugt æðaherpandi efni. Endothelin converting enzyme
Viðtæki: ET-A og ET-B á endoþel frumum og á sléttum vöðvafrumum æða)
lýstu Ambrisentan
Notað við lungnaháþrýstingi
Sértækur endothelín viðtækjahamli A
Sérlyfjaheiti: Volibris
Aukaverkun: Brenglun á lifrarprófum, bjúgur
(Endothelin er mjög kröftugt æðaherpandi efni. Endothelin converting enzyme
Viðtæki: ET-A og ET-B á endoþel frumum og á sléttum vöðvafrumum æða)
lýstu macitentan
notað við lungnaháþrýstingi
Ósértækur endothelín viðtækjahamli
Sérlyfjaheiti: Opsumit
Aukaverkanir: bjúgur og brenglun á lifrarprófum
lýstu Soluble guanylate cyclase stimulant lyfjum
notuð við lungnaháþrýstingi
They increase the sensitivity of sGC to nitric oxide (NO), and they also directly stimulate the receptor to mimic the action of NO.
Riociguat
Sérlyfjaheiti: Adempas
Fannst eftir skimun á 1000 efnasamböndum
hvaða kalsíum blokkar eru notaðir við lungnaháþrýstingi og hvernig?
Nifedipin: 30-240 mg á dag
Diltiazem: 120-900 mg á dag
Notaðir háir skammtar
Bætir lifun ef sjúklingur þolir háa skammta
Einungis notað ef jákvæð svörun á æðasvörunarprófi
Aukaverkanir: bjúgur og lækkaður blóðþrýstingur
hvernig var meðferðin áður við lungnatrefjun?
sterar og bólgueyðandi lyf, en lítil bólga í lungnatrefjun og gátu þau jafnvel aukið dánartíðnina
Hvaða tvö lyf eru notuð við lungnatrefjun núna (ný)?
Pirfenidone og Nintedanib
segðu frá Pirfenidonei
Anti-fibrotic og anti-inflammatory lyf
Meðferð við idiopathic pulmonary fibrosis (lungnatrefjun)
Minnkar lungna fibrosu gegnum downregulation á myndum vaxtarþátta og prokollagens I og II
Sérlyfjaheiti: Esbriet, Pirespa og Etuary
Töfluform
Lyfjahvörf
- Brotið niður í lifur
- Útskilið með þvagi
- Helmingunartími: 2,4 klst
ATH eituráhrif á lifur!!!
- þarf að kanna lifrarstarfsemi áður en meðferð með lyfinu er hafin
- Endurtekið mánaðarlega fyrstu 6 mán
- Síðan á 3 mán fresti
Aukaverkanir:
- Meltingarveg- uppköst, ógleði, niðurgangur
- Húð- ljósnæmi, þurrkur, útbrot og pruritus
- Lifrarbilanir- hækkanir á AST, ALT og gamma-glutamyl transpeptidase
- Svimi
- Slen
- Þyngdartap
Margar milliverkanir
- cytochrome P450.
- Pregnancy category C- meðganga er frábending.
Segðu frá Nintedanibi
Notað við IPF (lungnatrefjun)
Blokkar margar tegundir tyrosin kinasa, t.d.:
- platelet-derived growth factor
- fibroblast growth factor receptor
- vascular endothelial growth factor
- Fms-like tyrosine kinase-3
Nintedanib binds competitively to the adenosine triphosphate (ATP) binding pocket of these receptors and blocks the intracellular signaling which is crucial for the proliferation, migration, and transformation of fibroblasts
Töfluformi (100/150 mg)
Frásog: Frekað lítið frásog. Tekið með mat, en matur minnkar frásog.
Útskilun: 93% í hægðum.
Frábendingar: nánast engar, ólétta og soya í Kanada. Þarf ekki aðlögun að nýrnastarfsemi, mikil lifrarbilun er frábending.
Milliverkanir: blóðþynningarlyf geta aukið toxic áhrif nintedanib, Pirfenidone getur dregið úr serum þéttni á nintedanib.
Aukaverkanir:
Mjög algengar >10%:
- Meltingarkerfi: niðurgangur (62%), ógleði (24%), kviðverkir, uppköst, minnkuð matarlyst
- Lifrar: aukin lifrarensím (14%)
Algengrar (1-10%):
- Hjarta- og æða: hækkaður blóðþrýstingur, blóðsegamyndun í slagæðum, MI.
- CNS: höfuðverkur
- Innkirtla: þyngdartap, vanstarfsemi á skjaldkirtli.
- Blóð: aukin blæðingatíðni.
- Öndunar: bronkítis.
hvernig er lyfjameðferð við astma?
Innöndunarlyfjameðferð
- lyf kemst beint á verkunarstað
- minni system aukaverkanir
- Röng notkun getur leitt til þess að lyfið nýtist ekki
- Mikilvægt að kenna vel notkun lyfja
Einkennameðferð
Bólgueyðandi meðferð
hvert er markmið meðferðar við astma?
Minnka
- bólgusvörun
- berkjuauðreitni
Koma í veg fyrir
- breytingar á loftvegum
- minnkaðan lungnaþroska
- tap á lungnastarfsemi
Lýstu Stuttverkandi ß-adrenvirkum lyfjum
Verka örvandi á b-adrenvirk viðtæki á sléttum vöðvafrumum sem eru af b-2 gerð
Valda slökun á sléttum vöðvum í berkjuvegg og þar með berkjuvíkkun
Slá á einkenni, ekki bólgusvörun
- verka fljótt, innan mínútna
- verka stutt í 4-6 klst
- eru til að nota eftir þörfum og fyrir áreynslu
- notuð ein og sér í vægum astma
- fyrsta lyf í bráðu astmakasti
- vinna á margvíslegum áreitum (kuldi, kettir…)
- vinna ekki á bólguferli
nefndu tvö Stuttverkandi ß-adrenvirk lyf
Salbútamól
- Ventolin innúðalyf
- Ventolin Diskus
- Ventolin - innúðalyf fyrir loftúða
Terbútalín
- Bricanyl Turbuhaler er meira notað
__ - 0.5 mg og 0.25 mg
lýstu Langverkandi ß-adrenvirkum lyfjum
Langverkandi (12-24 klst) heldur lengur að virka (upp í 20-30 mín) næturastmi fyrirbyggjandi við áreynsluastma bætt við ef sterameðferð er ekki fullnægjandi áhrif á bólguferli með sterum
nefndu 5 ß-adrenvirk lyf og smá um þau
Salmeteról
- Serevent 25 mcg innúðalyf
- Serevent Diskus 50 mcg innöndunarduft
- áhrif koma fram á 20-30 mínútum
- vara í 12 klst.
- gefin tvisvar á dag
Formóteról
- áhrif koma fram strax,
- hámark eftir 2 klst,
- varir í 12 klst
- Oxis Turbuhaler 4.5 eða 9 mcg í úða
- 1 sog tvisvar á dag
Gefin einu sinni á dag
- Vilanterol
__ - Samsett lyf
- Olodaterol
__ - Striverdi respimat - Indaseterol
__ - Onbrez Breezhaler
hvað gera innúðasterar (glúkócorticoidar)
Draga úr bólgusvörun Vinna á mörgum stigum bólguferlisins Hafa áhrif á margar frumugerðir Eru til að fyrirbyggja sjúkdóminn Hafa ekki bráð áhrif Tekur 2-4 vikur að hafa áhrif
Hversu hátt hlutfall innúðastera fer til lungna og hve háu hlutfalli kyngjum við bara? (almennt)
20% til lungna
80% sem við kyngjum
hverjar eru aukaverkanir innúðastera?
Þruska (candida) í munni (5-10%) Hæsi (30%) Hósti Ertingur í hálsi Munnskolun eftir lyfjagjöf dregur úr aukaverkunum Háir skammtar: almennar aukaverkanir
nefnið 3 innúðastera og sma um hvern
Búdesóníð: - Pulmicort \_\_ - innúðalyf 50 eða 200 mikrógrömm \_\_ - innúðalyf fyrir loftúða 125, 250, 500 mcg - Pulmicort Turbuhaler \_\_- 100, 200 eða 400 mcg
Flútíkasón: - Flixotide innúðalyf \_\_ - 50, 125, 250 microgrömm - Flixotide Diskus \_\_ - 100, 250, 500 microgrömm
Fluticasone furoate
- Langvirkt
- Gefið einu sinni á dag
- Eingöngu til í samsettu lyfi
- Styrkleikar 92 og 184 mcg
- er t.d. í Relvar ellipta
Nefndu 8 blöndur af innöndunarsterum og langverkandi ß-virkum lyfjum
Flutiform úði
- formoterol 5 og fluticasone 50/125/250
Seretide:
- fluticasone 100, 250, 500 mcg
- og salmeterol 50 mcg
Symbicort:
- budesonide og formoterol:
- Mite 80/4.5, 160/4.5, Forte 320/9
Relvar ellipta
- fluticasone furoate og vilanterol
- 92/22 og 184/22
Relanio
- Salmeterol 50 og fluticason 25
Bufomix easyhaler
Budesonid
Formoterol
hvenær nýtist viðbót langverkandi b-adrenvirkra lyfja best?
í meðalslæmum astma
hver er langalgengasti sterinn á töfluformi? Lýsið honum aðeins
Prednisólón
- 5 mg töflur
- Notað í slæmum astma sem viðhaldsmeðferð
- Notað í miðlungs og slæmum astma við bráðar versnanir
- Hafa almenn áhrif
Lyfhrif:
- Frásogast vel
- Verkunartími 12-36 klst
- Brotnar niður í lifur
- Útskilst yfir 90% í þvagi
- Milliverkanir við önnur lyf geta dregið úr verkun
Aukaverkanir:
- Bjúgsöfnun
- Háþrýstingur
- Beinþynning
- Vöðvarýrnun
- Minnkuð mótstaða gegn sýkingum
- Geðtruflanir
- Aukin matarlyst
lýstu leukotrien blokkum
LTC4, LTD4, LTE4
- Cysteinýlleukotrienviðtakar CysLT
- Binst með mikilli sértækni og sækni við CysLT1 viðtaka
- Bólguhemjandi
- Samverkandi með innúðasterum
- Hafa ekki reynst vel nema hjá litlum hluta astmasjúklinga (minna en 10%)
Notaðir
- gegn áreynsluastma
- þegar innúðalyf nýtast illa
- Ef allergiskur rhinitis
- Viðhaldsmeðferð
- Sterasparandi
nefndu 1 leukotrien blokker og smá um hann
Montelúkast Singulair
- töflur 10 mg
- tuggutöflur 4 og 5 mg
- frásogast hratt og vel, óháð máltíðum
- umbrotnar í lifur
- útskilið í galli
Aukaverkanir
- fátíðar
- höfuðverkur
- meltingaróþægindi
- ofnæmi
nefndu 1 mótefni gegn IgE
Omalizumab
- Sérlyfjaheiti: Xolair
- Notað við ofnæmisastma með hækkun á IgE
- Stungulyf: gefið undir húð á 2 vikna fresti
- Skammtastærð er eftir IgE gildum
nefndu 1 mótefni gegn IL-5
Mepolizumab-Nucala
- Einstofna mótefni gefið á 4 vikna fresti
- Notað í svæsnum eosinofil astma
hvernig er stigun GOLD á LLT?
I: Hlutfall < 70%, FEV1 >80%
II: FEV1 <80% en hlutfall >50%
III: FEV1 <50% en hlutfall >30%
IV: FEV1 <30% eða öndunarbilun eða hægri hjartabilun
hvernig er meðferðin við LLT (eftir stigun GOLDs)
Vægur (I): Stuttverkandi berkjuvíkkandi lyf eftir þörfum
Meðal (II): Regluleg meðferð: 1 eða fleiri berkjuvíkkandi lyf,
langvirk betaadrenvirk lyf, andkólínvirk lyf og Lungnaendurhæfing
Meðalslæmur (III): Innúðasterar ef tíðar versnanir
Slæmur (IV): súrefnisgjöf
Hvaða þrjár lyfjategundir notum við við LLT til að draga úr tíðni versnana?
andkolinvirk lyf
betaadrenvirk lyf
innúðastera
nefndu fimm langvirk ß-adrenvirk lyf sem notuð eru við LLT
Gefin einu sinni á dag: - Umeclidinium bromide \_\_ - Incruse ellipta - Olodaterol \_\_ - Striverdi respimat - Indaseterol \_\_ - Onbrez Breezhaler
Gefin tvisvar á dag: - salmeteról \_\_ - Serevent úði og Diskus - formóteról \_\_ - Oxis turbuhaler
lýstu virkni andkólínvirkra lyfja almennt
- berkjuvíkkandi
- draga úr vöðvavirkni í berkjum
- virkni eykst eftir því sem teppan eykst
- keppir við acetylcholine um að bindast viðtækjum á sléttum vöðvafrumum
lýstu Tiotropium (Spiriva)
er andkólínvirkt lyf (notað við LLT) Mjög langvirkt Gefið einu sinni á dag Hamlar M3 viðtækjum = Handihaler = Respimat
lýstu Incruse ellipta
er andkólínvirkt lyf (notað við LLT)(ath skv. einni glæru er það langvirkt ß-adrenvirkt lyf)
umeclidinium bromide
Langvirkt
Gefið einu sinni á dag
lýstu Eklira Genuair
andkólínvirkt lyf (við LLT)
Aclidinium bromide
Gefið tvisvar á dag
Hamlar M3 viðtækjum
lýstu Ipatropium (Atrovent)
andkólínvirkt lyf:
innúðalyf 20 mcg í úða
2 úðar fjórum sinnum á dag
lausn fyrir loftúða 0.25 mg/ml
2 ml 2-4 sinnum á dag
nefndu fjögur andkólínvirk lyf og aukaverkanir þeirra
Tiotropium (Spiriva)
Incruse ellipta (kannski langvirkt ß-adrenvirkt)
Eklira Genuair
Ipatropium (Atrovent)
Aukaverkanir
- Munnþurrkur
- Erting í hálsi
- Hósti
- Höfuðverkur
nefndu tvö samsett adrenvirk og langvirk ß-adrenvirk lyf
Umeclidium og vilanterol: Anoro ellipta
Tiotropium og olodaterol: Spiolto respimat
lýstu roflumilast
a selective, long-actinginhibitor of the enzyme PDE-4
Daxas 500 mcg einu sinni á dag
Aukaverkanir: niðurgangur og þyngdartap
Ábending: langvinn berkjubólga
hvenær bætum við við innúðasterum við LLT?
- ef FEV1 er undir 50% af spáðu gildi og tíðar versnanir vegna td. sýkinga
- Með tíðum versnunum er átt við 1-2svar sinnum á ári
- Með versnun er átt við að einkenni aukast verulega frá grunnástandi og leitað er aðstoðar heilbrigðisstarfsmanns
nefndu 4 slímlosandi lyf
N-acetylcystein
Acetylcystein Mylan töflur 200 mg
Mucomyst lausn fyrir loftúða
Brómhexín
Bisolvon töflur
hvenær á að gefa O2?
ef PO2 mælist 55 mmHg eða lægra
