Fyrirlestrar Krístínar og Bjarna Flashcards
í hvaða 2 hluta skiptist lyfjaform?
- Lyf (virk efni).
- Hjálparefni.
- Hafa enga líffræðilega verkun, en geta breytt eiginleikum lyfsins, s.s. frásogi, verkunarlengd o.fl.
nefndu nokkrar ástæður fyrir takmörkuðu geymsluþoli lyfja
- Lyfið hverfur (gufar upp) úr lyfjaforminu.
- Vatnsrof
- Oxun
- Ísómerísering
- Áverkun ljóss.
- Breytingar í tæknilegum eiginleikum, t.d. seigju eða mýkt smyrsla, sundrunartíma taflna, útlitsbreytingar o.fl.
Lýsið töflum
A: Töflur ætlaðar til inntöku og kyngingar - Venjulegar töflur (óhúðaðar) - Húðaðar töflur: \_\_- Venjuleg húð, sem leysist í maga \_\_- Filmhúðaðar töflur \_\_- Sýruheld húð - Forðatöflur - Lausnartöflur - Tuggutöflur - (Pillur)
B: Töflur, sem ekki er kyngt
- Munnsogstöflur
- Tungurótartöflur
hver er tilgangurinn með húðun taflna?
Verja lyf Vernda sjúkling - Fela bragð - Vernd fyrir staðbundnum áhrifum Bæta útlit taflna Auðvelda kyngingu.
smá um forðatöflur:
Ætlað að losa lyfið hægt og rólega í meltingarvegi. Oftast notað fyrir lyf með stuttan helmingunartíma
Kostir: Jafnara frásog Minni sveiflur í styrk lyfsins í blóði Getur dregið úr aukaverkunum Getur bætt meðferðarheldni
Gallar:
Lyfjaverkun hverfur ekki fyrr en nokkuð löngu eftir að töku lyfsins var hætt
Gerir eitranir erfiðari í meðferð
Dýrar í framleiðslu
hvað eru og hvað gera Perphenazíndekanóat og zúklópentixóldekanóat?
Dekanóat fitusýra myndar sölt eða ester með lyfinu, eykur fituleysanleika þeirra og sækni í fituvef. Dreifing úr fituvef er venjulega hæg.
Hvað notum við plöntueitur í (matvæli)
meltingarhindrar
klóbindiefni
ýmis eiturefni
- Solanin - glycoalkalóíð, myndast t.d. í kartöflum, hindrar cholinesterasa, veldur mögulega fósturskaða
3-6 mg/kg dauði
- Lakkrís (glycyrrhizinic acid), truflar cortisol efnaskipti í nýrum (bjúgur, hypokalemía, blóðþr.)
- Koffein, mest notað örvandi efni í heimi
smá um sveppaeitur í matvælum
Efni frá: Aspergillus, Penicillium, and Fusarium, valda bæði bráðum (lifur, nýru, taugar) og krónískum sjúkdómum
- Aflatoxin, krabbameinsvaldur, ónæmisbælandi. Berst með mengun frá Aspergillus flavus, finnst oft á kornvörum, hnetum og fóðri.
- IARC: aflatoxin B1: Group 1 human carcinogen. Aðalumbrotsefnið er epoxíð sem veldur mispörun á DNA
Ochratoxín, veldur nýrnabilun og líklegur krabbameinsvaldur (Group 2B), fósturskaði og ónæmisbælandi.
- Finnst í mat sem er mengaður Aspergillus og Penicillin sveppum, oft á kornvörum, kaffi, þurrkuðum ávöxtum, í kjöti og rauðvíni.
dæmi um bakteríueitur í matvælum (C. botulinum)
t. d. botulinium toxin, banvænt í mjög litlum skömmtum (ng/kg), Clostridium botulinum, algeng í jarðvegi og vatni
- Lömun, með hindrun á losun ACH (descending paralysis)
- Illa niðursoðinn matur
- Nýbura bótúlismi (m.a. hunang)
- Sára bótúlismi
þörungaeitur í matvælum
t. d. Paralytic shellfish poisoning,
- saxitoxin, taugaeitur sem þörungar í skelfiskinum mynda (polyetrar)
- 80 µg/100 g krækling veldur dauða
- Þörungablómi, oft í mánuðum með ekkert „r“
- Saxitoxin hefur greinst nokkrum sinnum í skelfiski við Ísland, DSP (diarrhetic shellfish poisoning) hefur oft greinst í skelfiski hér
Efni sem myndast við bruna, t.d. eftir grillun, bökun eða reykingu
PAH efni (polyaromatic hydrocarbons)
Benzoapyrene
(mörg þeirra krabbameinsvaldar)
hvað er svona sérstakt við þravirk efni?
stöðug í náttúrunni
fituleysin
stöðug í lífverum
Afleiðingar:
þrávirk – safnast fyrir í lífverum – lífmagnast – berast langar leiðir
segðu frá Díóxíni í matvælum
Díoxín efni eru meðal eitruðustu
þekktra efna, ca 1µg drepur lítið
Nagdýr (bráð áhrif). Líka sterkur krabbameinsvaldur.
Finnast alls staðar í umhverfi, en í afar litlu magni, og safnast upp í fæðukeðjunni.
Hugsanleg langtímaáhrif: krabbamein, þroski ungviðis, áhrif á frjósemi og ónæmiskerfi
hver er helsti munurinn á lyfseðilsskyldum lyfjum og náttúruefnum?
Lyf: sýnt hefur verið fram á með vönduðum rannsóknum að lyfið verki
Náttúruefni: sjaldnast hefur verið sýnt fram á gagnsemi með óyggjandi hætti
Lyf og náttúrulyf: gæði framleiðslunnar eru tryggð
Fæðubótarefni og náttúruvörur: gæði ekki tryggð - flokkaðar sem matvæli og eiga að uppfylla staðla þar um
nefndu 7 gerðir náttúrulyfja sem hafa verið á Íslandi
Jóhannesarjurt - (St.Johns wort) - Modigen Trönuber - (cranberry) - Vitabutin Ginkgó - Ginkgo Biloba Max - Futura Ginkgo Bioloba Valeriana (Garðabrúða) - Drogens Baldrian Passiflora - Phytocalm Psyllium fræ - Husk Mjólkursýrugerlar - Vivag
