Gigtar og ónæmisbælandi lyf Flashcards
hvað stendur DMARD fyrir?
DMARD: disease modifying anti rheumatic drugs (stundum kölluð síðvirk bólgueyðandi lyf, getur tekið margar vikur/mánuði fyrir lyfin að virka)
Við hverju notum við ónæmisbælandi lyf?
Sjálfsofnæmissjúkdómar:
- liðagigt, psóríasis gigt og margir fleiri sjúkdómar
Bólgusjúkdómar í meltingarvegi:
- colitis ulcerosa, Crohns sjúkdómur
Líffæraígræðslur: nýru, lifur, hjarta, lungu, bris
hverjar eru algengustu aukaverkanirnar af ónæmisbælandi lyfjum?
Aukaverkanir:
- Meltingarvegur og lifur
- Beinmergur
- Sýkingar
- Krabbamein
líffæraígræðslur: almenn atriði
- Mest hætta á bráðri höfnun fyrst eftir ígræðslu
- Gefin þrjú lyf saman í byrjun og þarmeð má gefa minni skammta af hverju lyfi og minni aukaverkanir
- Gefnir barksterar í byrjun en reynt að hætta gjöf þeirra eftir 6-12 mánuði
nefndu 5 lyf sem hamla IL-2
Ciclosporin Sirolimus Tacrolimus Everolimus Basiliximab
Lýstu Ciclosporini, lyfhrifum, hvenær við notum það og auka-/milliverkunum
lyf sem hamlar IL-2
Sandimmun, Sandimmun Neoral, Ciqorin
- Til Iv, mixtúra, hylki. Ikervis augndropar
- Fjölþætt áhrif á ónæmiskerfið í gegnum hömlun á IL-2 myndun
- Dregur úr virkni og skiptingu T-fruma
- Hamlar calcineurin (fosfatasi) með því að bindast cyclophilin
Notkun:
- Eftir líffæraígræðslur
- Bólgusjúkdómar í húð: psoriasis, atopic dermatitis
- Bólgusjúkdómar í meltingarvegi: colitis ulcerosa, Crohns sjúkdómur
- Sjálfsofnæmissjúkdómar: liðagigt
Aukaverkanir:
- Nýrnabilun (proximal renal tubular changes)
- Lifrarskemmdir
- Ofholdgun á tannholdi
- Háþrýstingur (svarar vel Ca-blokkum)
- Hárvöxtur
- Skjálfti-hendur
- Meltingarvegur
Milliverkanir
- Phenobarbital, phenytoin, rifampin minnka þéttni í blóði
- Macrolide sýklalyf, ketaconazole, itraconazole auka þéttni í blóði
- Nauðsynlegt að mæla blóðgildi
- C0 eða C2 vöktun
lýstu Sirolimus
Er IL-2 hemill
Rapamycin eða Sirolimus
- hamlar áhrifum IL-2 á eitilfrumur
- binst við FKPB12 prót.
- hamlar mTOR mammalian target of rapamycin kínasa (ekki calcineurin)
Hjáverkanir
- sýkingar
- hækkun á triglýseríðum og kólesteróli
- blóðflögufækkun
- lækkuð gildi á fosfati
lýstu Tacrolimus
lyf sem hamlar IL-2
Advagraf, Prograf, Modigraf
- svipuð virkni og cyclosporin
- Binst FKBP12-binding protein og hamlar calcineurin
Ábendingar: Líffæraígræðslur, colitis ulcerosa.
Til lyfjaform til að bera á húð-Protopic
Aukaverkanir
- Sykursýki,
- Taugakerfi (krampar, skjálfti-hendur)
- Nýru (minni en ciclosporin)
lýstu Everolimus
Lyf sem hamlar IL-2
lyf sem hamlar IL-2
Sérlyfjaheiti: Certican töflur
- hamlar áhrifum IL-2 á eitilfrumur
- binst við FKPB12 prótein
- hamlar mTOR (mammalian target of rapamycin) kínasa (ekki calcineurin)
- Líffæraígræðslur: nýru og hjarta
- Krabbameinsmeðferð: Afinitor mun hærri styrkleiki
lýstu Basiliximab
Lyf sem hamlar IL-2
Basiliximab: Simulect (sérlyfjaheiti)
- Einstofna mótefni gegn IL-2 viðtækjum:
- Gefin strax eftir líffæraígræðslur
- Nýraígræðsla: í aðgerð og 4 dögum seinna
- Dæmi: lungnaígræðsla gefið á 2 vikna fresti í fimm skipti
Nefndu 5 mikilvæg atriði meðferðar til að hindra höfnun eftir líffæraígræðslu (ath gömul prófsspurning)
- Gefa mismunandi lyf
- Að fylgjast með blóðþéttni
- Meðferðarheldni
- Koma í veg fyrir aukaverkanir lyfjanna
- Gefa t.d. barkstera
lýstu Mycophenolate Mofetil (MMF)
er ónæmisbælandi lyf
Sérlyfjaheiti: Cellcept, Myfenax, Mykofenolat Mofetil Actavis
- Mýcofenólsýra er virka lyfið (Myfortic)
- hamlar inosine monophosphate dehydrogenase
__ - ensím mikilvægt fyrir myndun guanosín núkleótíða í T- og Bfrumum (kemur í veg fyrir frumuskiptingar)
Virkar mest á T og B frumur
Notkun:
- ónæmisbæling eftir líffæraígræðslur
- Bólgusjúkdómar ýmiskonar
Lyfhrif:
- gefið um munn og frásogast vel
- Magnesium og ál minnka frásog
- Niðurbrotsefni með enterohepatic cycling
- Útskilnaður um nýru sem óaktíft glucoride
Aukaverkanir
- Meltingarvegur: ógleði, uppköst, niðurgangur
- Blóð
- Slappleiki
- Hækkun á blóðsykri
- Aukin hætta á sýkingum
lýstu Azatíópríni
Er ónæmisbælandi lyf
Imurel töflur 25 og 50 mg
- hamlar myndun púrína
- Forlyf sem er brotið niður í 6-mercaptopurine sem blokkar DNA myndun
- Áhrif á mótefnamyndun (B-frumur) og frumubundið ónæmi (T-frumur)
Notað eftir líffæraígræðslur
Meðferð sjálfsofnæmissjúkdóma
Aukaverkanir:
- beinmergsbæling,
- ógleði, uppköst,
- húðútbrot,
- lifrarbreytingar
hvað gildir almennt um lyfjameðferð við sjálfsofnæmissjúkdómum?
- Gefin lyf sem draga úr bólgu og verkjum, td við liðagigt
- Gefin lyf sem hindra framgang sjúkdómsins
- Oft gefin fleiri en eitt lyf í einu til að fá mismunandi áhrif á ónæmiskerfið og minni aukaverkanir
- Lyf eru tekin í langan tíma (síðvirk bólgueyðandi lyf)
lýstu Súlfasalasín (Salazopyrin)
Notað við:
- Liðagigt (minna í dag)
- Bólgusjúkdómum í þörmum
Brotið niður í súlfapýridín og 5-aminósalicylsýru í meltingarvegi
Verkunarmáti ekki vel þekktur
aukaverkanir:
- höfuðverkur
- Blóðvefur: neutropenia, hemolysa
- Meltingarfæri: verkir, hepatitis, ógleði, uppköst
lýstu Mesalazini
Notað við bólgusjúkdómum í meltingarvegi
5-amino-salicylic acid
Pentasa-Asacol-Mesasal-Pentasa Sachet
aukaverkanir:
- Óþægindi frá meltingarvegi
- Slappleiki,
- höfuðverkur
- húðútbrot
lýstu Methotrexat
Methotrexat Pfizer til per os, sc, im, iv og intrathecal
eitt af mikilvægustu lyfjum gigtarlækna
Notkun:
- alls ekki hjá þunguðum konum
- Bólgusjúkdómar: sarcoidosis, bólgusjúkdómar í meltingarvegi, psóríasis
- Gigtsjúkdómar: liðagigt, psóríasis gigt, scleroderma, polymyositis, dermatomyositis
Verkun:
- Fólínsýrublokkari í hærri skömmtum: hamlar dihydrofolate reductase, minnkar nýmyndun DNA, RNA
- Lágskammtameðferð við bólgusjúkdómum: hamlar ensímum sem taka þátt í metabolisma púrína og bælir þarmeð ræsingu T-fruma, bælir samloðunar mólikúl
aukaverkanir
- ógleði, uppköst, blóðvefur
- bandvefsmyndun í lungum, lifur
lýstu Leflunomide
Sérlyfjaheiti: Arava, Leflunomide medac og ratiopharm
Notkun: liðagigt og psóríasis gigt
Verkun:
- hamlar ensíminu dehydróoróat dehydrógenasa (pyrimidine myndun)
- Hamlar B og T lymphocyta
aukaverkanir:
- beinmergsbæling, niðurgangur, hárlos, útbrot
- Má ekki nota hjá þunguðum konum
lýstu Hydroxychloroquine
Sérlyfjaheiti: Plaquenil 200 mg töflur
Notkun: liðagigt og SLE
Virkni: dregur úr virkni Toll-like receptor 9 (TLR9) og þá þroskast dendritic cells ekki og koma ekki með antigen til T fruma (vinnur gegn APC frumunum sem sagt)
aukaverkanir:
- dermatitis, myopathy, hornhimna (Þurfa skoðun augnlæknis)
hvað er Teriflunomide?
Niðurbrotsefni Leflunomide
Notað við multiple sclerosis
lýstu cyclofosfamíði
sérlyfjaheiti: Sendoxan
mjög mikilvægt í krabbameinslyfjameðferð
Nitrogen Mustard alkylerandi efni
- Bætir alkyl hópi við DNA
- Gefið í æð eða sem töflur
- Áhrif á eitilfrumur (T-frumur)
Notað við alvarlegum sjálfsofnæmis sjúkdómum, td. Scleroderma-herslismein
- Oft gefið á 2-4 vikna fresti í æð í hærri skammti
- Stundum gefið daglega í töfluformi í lægri skammti
aukaverkanir
- blóðvefur
- þvagblöðrubólga
hvað er mesna?
lyf sem gefið er í æð
(Mesna (2-mercaptoethanesulfonate)) og minnkar áhrif hættulegra niðurbrotsefna á þvagblöðru
lýstu Apremilast
Sérlyfjaheiti: Otezla
- Notað í liðagigt og psoriasis
- fosfódíesterasa 4 (PDE4) hemill
- Hækkar cAMP í frumum sem minnkar TNF,IL-23, IL-17
Aukaverkanir: meltingarvegur, ógleði og uppköst
Nefndu 8 lyf við sjálfsofnæmissjúkdómum
- Súlfasalasín (Salazopyrin)
- Mesalazini
- Methotrexat
- Leflunomide
- Hydroxychloroquine
- Teriflunomide
- cyclofosfamíð
- Apremilast
