KREW Flashcards
Żelazo
NIedobór -> anemia mikrocytowa, niedobarwliwa
- Głównie Fe2+, rzadko Fe3+ (jak dożylnie)
- DOUSTNE
- Apsaraginian, Chlorek, Fumaran, Glukonian, Bursztynian Żelazawe
- często z kw. Askorbinowym (stabilizacja w formie Fe2+) lub kw. Bursztynowym (wzrost wchłaniania Fe) - DOŻYLNE
- Glukonian żelazowy
- kompleks: Fe, srobitol, kw. cytrynowy - Długie leczenie
Działania niepożądane preparatów z żelazem
X Przedawkowanie (przewl.) -> odkładanie Fe w RES X ostre zatrucie Fe u dzieci -> głeboka hipoBP, wstrząs -> wysoka śmiertelność
- odtrutką w ostrym zatruciu jest Deferoksamina
Deferoksamina - obniża wchł. z jelit i wiąże Fe zapobiegając uwolnieniu do krwi
Niedokrwistość makrocytowa
- Od niedoboru B12
- Od niedoboru kw. foliowego
-> niepraw. synt. DNA -> spadek RBC; wzrost MCV i barwliwości
Niedobór B12
od braku prod. IF Castle’a przez k. okładzinowe
- B12 podaje domm, dożylnie jako Cyjanokobalaminę (szcz. Hydroksykobalaminę); rzadko doustnie
Niedobór kw. foliowego (B9)
rzadko, przy zab. trawienia, wchłaniania, antymetabolitach B9 (np. Metotreksat)
wzrost zapotrzebowania w ciąży -> niedobór B9 -> zab. cewy nerwowej np. rozszczep kręgosłupa
podajemy B9 szczególnie ciężarnym z padaczką
Kwas folinowy
Leukoworyna, Citrovorum Factor
- = kw. tetrahydrofolinowy
- W zatruciu metotreksatem
Hematopoetyczne czynniki wzrostowe
EPO Darbopoetyna-α G-CSF GM-CSF Il-11 Trombopoetyna Romiplostym
EPO
- rekombinowane np. EPO-α, EPO-β
- PNN, AIDS (też leczonym Zydowudyną), przewl. zapalenia, ch. neo, czasem aplazja szpiku, wcześniaki
X nadciśnienie
X zwiększona lepkość krwi -> zakrzep/zator
X przejściowe zsp. grypopodobny
Darbopoetyna-α
najnowsza rekombinowana EPO
długi T1/2
1x/tyg
G-CSF
- Pob. powstawanie, dojrzewanie, uwalnianie Neutrofili
2. Leki: Filgrastym, Lenograstym
GM-CSF
- Pobudza rozwrój progenitorów granulocytów i makrofagów, eoz, płytek, rbc
- Leki: Sargramostym, Molgramostym
G-CSF i GM-CSF
- W neutropenii od chemioterapii i czasem w aplazji szpiku
2. Izolacja krążących k. macierzystych do regeneracji po chemii
Il-11, Trombopoetyna
- Powstawanie, uwalnianie płytek
2. W ciężkich małopłytkowościach
Romiplostym
- Mimetyk trombopoetyny
2. Więcej płytek u pacjentów z małopłytkowością immunologiczną
Podstawowe preparaty krwiozastępcze
- Krystaloidalne
2. Koloidalne - dekstrany, skrobia hydroksyetylowana, żelatyny
Krystaloidalne preparaty krwiozastępcze
0,9% NaCl, PWE - płyn fizjo wieloelektrolitowy izotoniczny, r-r Ringera
- Szybkie uzupełnienie płynów
- Ulegają szybkiej eliminacji nerkowej i dystrybucji do przestrzenie pozanaczyniowej
- Nie dają uczuleń
Koloidalne preparaty krwiozastępcze
- DEKSTRANY: 70k, 60k, 40k, 1k (Haptenowy)
- trudnorozkładalne polisacharydy
- znaczynie zwiększają przestrzeń wewnątrznaczyn.
X anafilaksja (0,3%), ale osłabione przez infuzję wcześniej dekstranu haptenowego
X uniemożliwienie oznaczania grupy krwi - Skrobia Hydroksyetylowana
- 450k (wlk), 200k (śred), 70k (małocząsteczkowa) - żELATYNY
- Oksypoliżelatyny, Usieciowane, Modyfikowane
Leki hamujące czynności płytek krwi
- Kw. acetylosalicylowy
- Tienopirydyny
- Blokery rec. dla ADP niebędące Tienopirydynami
- Blokery rec. płytkowego dla fibrynogenu
- Inh. syntazy i/lub rec. TXA2
- Inh. Fosfodiesterazy
- Pochodne Prostacykliny
- Inh. rec. Trombiny
Ogólnie o czynnościach płytek
a) trombiny, kolagen, ADP, TXA2, PAF, 5-HT, A -> agregacja krwinek
b) fibrynogen -> działa na już pobudzone (np. od TXA2) rec. GP IIb/IIIa -> wiązanie płytek w sieć
Kwas acetylosalicylowy a hamowanie czynności płytek
- Najczęstszy
- Acetylacja Ser 530 COX-1 -> nieodwracalne ham. COX-1 płytek -> ham. produkcji TXA2
- T działania = T życia płytek (7-10 dni)
- Mała dawka -> Nie ham synt. prostacykliny w śródbłonku
- Dawka 75-300mg/d, zabezpiecza pacj. z ChNS przed zakrzep/zatorem
Tienopirydyny i inne blok. rec. ADP
- Zapobiegają u pacj. z miażdżycą objawową powikłań naczyniowych
- Z kw. acetylosalicylowym w NSTEMI i STEMI leczonych interwencyjnie (PCI) lub zachowawczo (terapia trombolityczna)
Tienopirydyny
- Tiklopidyna, Klopidogrel
- ham. agregację przez selekt. i nieodwr. połączenie z rec. P2Y12 - Prasugrel
- III gen., lepsza farmakokin. od Klopidogrelu - Elinogrel
- podobny do Klopidogrel
- zarówno i.v. i p.o.
Niebędące Tienopirydynami
- Kangrelor
- krótkie działanie, analog ATP - Tykagrelor
- doustny, działa na rec. P2Y12 bezpośrednio (bez aktywacji wcześniej w wątrobie jak Tienopirydyny)
Blokery rec. płytkowego dla fibrynogenu
Abcyksymab
Eptyfibatyd
Tyrofiban
dożylnie w OZW bez uniesienia ST, osoby z ryzykiem zgonu/zawału, pacjenci z obniżeniem ST lub z cukrzycą
Abcyksymab
- Fragm. Fab monoklon. Ab p/rec. GP IIb/IIIa
- Białko obcogatunkowe
- I.v. w angioplastyce t. wieńc, przy dużym ryzyku zgonu/zawału
Eptyfibatyd
- Cykliczny heptapeptyd i kompetet. inh. rec. GP IIb/IIIa
2. Mniej reakcji anafil. od Abcyksymabu
Tyrofiban
- Niepeptydowa poch. Tyr
2. 0% szans na reakcję anafil.
Inh. Syntazy i/lub rec. TXA2
Pikotamid (obie funkcje)
Inhibitory Fosfodiesterazy
Diprydamol
Cylostazol
Dyprydamol
- Wzrost cAMP w płytkach
- Pob. rec. dla prostacykliny
- W ch. krążenia mózgowego
Cylostazol
- Swoisty inh. fosfodiesterazy typu 3 w płytkach i k. mm. gł. naczyń
- Wzrost cAMP -> antyagregacja, mielorelaksacja
- W miażdżycach tt. obwodowych
Pochodne prostacykliny
Epoprostenol
Iloprost
Trepostynil
Epoprostenol
- Operacje z kr. pozaustrojowym (ochrona liczby i czynności płytek)
- Hemodializa (gdy heparyna niewskazana)
- Schorzenia z małopłytkowością
- Pierw. nadBP płucne
- NadBP w ciąży
- Ch. Raynauda i schorzenia ze zwężeniem tt. obwodowych
Iloprost
- W ch. ze zwężeniem i zamkn. tt. obwodowych (zwł. amputacje, gdy niemożliwa angioplastyka lub operacja)
- zarostowa miażdżyca tt. z kryt. niedokrwieniem
- zsp. Raynauda o ciężkim przebiegu prowadzącycm do kalectwa - Umiarkowane i ciężkie nadBP płucne
Trepostynil
W nadBP płucnym
Inh. receptora trombiny
nowe leki
Trombina kt. też rec. aktywowane przez proteazę (PAR), odcina fragment N-końcowy łańcucha peptydowego uaktywniając receptor (na płytkach receptory typu PAR-1 i PAR-4)
Worapaksar - blok. agregacji płytek inicjowanej przez trombinę
Terutroban - jak Worpaksar + dział. p/TXA2
Leki hamujące krzepliwość krwi
A) DOUSTNE
- Antagoniści wit. K
- Dabigatran, Rywaroksaban, Apiksaban
B) POZAJELITOWE
- Heparyna
- Heparyny drobnocząsteczkowe
- Inh. czynn. Xa
- Bezpośrednie inh. trombiny
Antagoniści wit. K
ingerują w posttranslacyjną γ-karboksylację reszt Glu w cz. II, VII, IX, X oraz białka C i białka S
Acenokumarol
- długo w PL
Warfaryna
- niedawno wprowadzona do PL
Fendrokumon
- Niemcy
Tekarfaryna
- niezależna od diety i leków innych, bo metabol. przez esterazy
Interakcje Antagonistów wit. K
- Nasilenie działania antag. wit. K:
Cyprofloksacyna, Erytromycyna, Flukonazol, Izoniazyd, Biseptol, Metronidazol,Amiodaron, Diltiazem, Fenofibrat, Klofibrat, Propafenon, Propranolol, Febylbutazon, Cytalopram, Entakadon - Osłabienie działania inh. wit. K
Gryzeofulwina, Rybawiryna, Ryfampicyna, Cholestyramina, barbiturany, Karbamezapina, Merkaptopuryna
Niepożądane działania Antagonistów wit. K
X krwawienia X martwica skóry X uczulenia X teratogenność X zespół purpurowych stóp
Heparyna
- Z ATIII za pomocą Arg (centr. aktywn.) wiąże się z trombiną, Xa i dodatkowo IXa, XIa, XIIa
- Połączenie z AT III przez pentasacharyd
- Podskórnie i dożylnie
- Monitorujemy przez APTT (t akt. część. tromboplast.)
- Zastosowanie:
- leczenie i prof. żylnej ch. zakrzep/zator
- niestabilna ch. wieńcowa
- OZW z/bez uniesienia ST
- przezskórne int. wieńcowe (PCI)
- protezy zastawek serca
- zator tętniczy
- udar mózgu
Działania niepożądane Heparyny
X krwawienia (jak nadmierne to siarczan protaminy)
X osteoporoza
X martwica skóry
X alergie
X łysienie
X przy podaniu domięśniowym - krwawienia - dlatego nie tamtędy
X HIT - małopłytkowość poheparynowa
HIT typu 1
- Nieimmunologiczna
- Pierwsze 2-4 dni leczenia, potem już nie
- 10-20% ludzi
- Bez klinicznych następstw
HIT typu 2
- Immunologiczne
- Spadek płytek o +50% po 4-10 dniach heparyny niefrakcjonowanej/drobnocząsteczkowej
- 0,1-3% leczonych
- 20-40x większe ryzyko zakrzepicy żylnej lub tętniczej
Heparyny drobnocząsteczkowe
- Mieszanka różnych, krótszych od niefrakcjonowanej heparyny łańcuchó polisacharydowych
- Większość z <18 j. cukrowymi - zdolne do inakt. Xa ale nie trombiny
- Nie wydłużają APTT, nie trzeba kontrolować testów krzepnięcia i korekty dawkowania
X krwotoczne (mniej niż niefrakcjonowana) X spadek masy kostnej
-PARYNY:
Enoksa- , Nadro-, Dalte-, Bemi-, Certo-, Parna-, Rewi-,Tynza-
Inhibitory czynnika Xa
pentasacharydy wiążące się odwracalnie wyłącznie z AT III
Fondaparynuks Rywaroksaban (Xarelto) Danaparoid Apiksaban (Eliquis) nowe: Betriksaban, Edoksaban, Idraparynuks
Fondaparynuks
Wady:
- Koniecznie pozajelitowo
- Wydalany z moczem
- Brak swoistego neutralizatora
- Wysoka cena
Rywaroksaban (Xarelto)
- Doustny - popularny
2. Metabolizm w wątrobie
Danaparoid
- Mix heparanoidów o małej masie cząsteczkowej z jelita świni
Apiksaban (Eliquis)
- Doustny
Bezpośrednie (bez ATIII) inh. trombiny
- Pochodne hirudyny z pijawek
- Monitorujemy APTT
- W HIT, prof. żylnej ch. zakrz/zator, PCI, OZW, udar mózgu
- Przeciwwskazania jak w heparynie + ciąża i karmienie, NN (rekombinowana hirudyna i Biwalirudyna), niewyd. wątroby (Argatroban), uczulenie na lek
Rekombinowane - Lepirudyna, Dezyrudyna
Syntetyczne analogi - Biwalirudyna, Argatroban
Digatraban (Pradaxa)
- Doustny
- Żylna ch. zakrz/zat. prof.
- Nie trzeba APTT
- Duże powodzenie
Przeciwwskazania leków p/zakrzepowych
- Skaza krwotoczna
- Krwawienia z PP
- Ch. PP z dużym ryzykiem krwawienia
- Objawowe nadciśnienie wrotne
- Rozwarstwienie aorty
- Ciąża (antag. wit. K i bezpośrednie inh. trombiny)
- Operacja / uraz głowy do 20 dni
- Nakłucie lędźwiowe (24h)
Leki fibrynolityczne
- Rozpuszczanie zakrzepu:
aktyw. plazminogenu -> plazmina -> trawienie włóknika - 3 generacje
- Zastosowanie
- ostry zawał serca (do 12h)
- ostry udar niedokrwienny na tle zakrzepicy (w ciąży do 3h)
- zakrzepica żż. głębokich
- zator płuc
- ostre zmiany zakrzep/zator w tętniakach
Przeciwwskazania do stosowania leków fibrynolitycznych
- Udar mózgu (ostatnie 2 miesiące)
- Neo/tętniak śródczaszkowy
- Świeży uraz głowy (1 miesiąc)
- Czynne krwawienia z narz. wew
- Uraz
- Zabieg chirurgiczny
- Biopsja (10dni)
- Wczesny okres połogu (<7 dni)
- Podejrzenie tętniaka rozwarstw. aorty
- Krwot. retinopatia cukrzycowa
- Krwotoki wewnątrzgałkowe
- Długotrwała reanimacja
- Ciąża
I generacja leków fibrynolitycznych
- Streptokinaza
- Urokinaza
- APSAC
Streptokinaza
- Obcogatunkowe białko -> alergie -> przed ponownym użyciem 1 rok odczekać
- Lek fibrynolityczny G1
Urokinaza
- Naturalny z kultur ludzkich embrionalnych k. nerkowych
2. Lek fibrynolityczny G1
APSAC
- Kompleks Streptokinaza + ludzki plazminogen z Ser 740 plazminogenu zabl. grupą acylową
- In vivo -> związanie z zakrzepem -> deacylacja -> aktywacja leku
- Lek fibrynolityczny G1
II generacja leków fibrynolitycznych
- Alteplaza
2. Duteplaza
Alteplaza
- 1szy synt. ludzki tkankowy akt. plazminogenu (rt-PA)
- Może być stosowany u pacj. z Ab p/streptokinazie
- Lek fibrynolityczny G2
Duteplaza
- 2-łańcuchowa postać rt-PA
2. Lek fibrynolityczny G2
III Generacja leków fibrynolitycznych
- Reteplaza
- Tenekteplaza
- Pamiteplaza
- Monteplaza
- Desmoteplaza
Reteplaza
- Mutant t-PA,
- Nierozpoznawalny przez rec. k. śródbł. w wątrobie przez co T1/2 dłuższe od Alteplazy
- Lek fibrynolityczny G3
Tenekteplaza
- Zmodyf. t-PA o T1/2 dłuższym od Alteplazy
- 200x wyższa odporn. na inaktywację i większe powinowactwo do fibryny od Alteplazy
- Lek fibrynolityczny G3
Pamiteplaza, Monteplaza
- Analog t-PA o T1/2 i powinowactwie do fibryny większym niż Alteplazy
Desmoteplaza
- Ze śliny nietoperza
2. Duża swoistość wobec fibryny
Leki hamujące fibrynolizę
- Jak przesadzimy z fibrynolitykami -> hiperfibrynoliza -> niebezpieczne krwawienia
- Blok miejsca wiązania się z Lys cz. plazminogenu -> ham. wiązania z fibryną
- Drobnocząsteczkowe, syntet. analogi Lys:
- kwas ε-aminokapronowy, kw. traneksamowy, kw. aminometylobenzoesowy
Przeciwwskazania
- Ciężka NN
- Krwiomocz
- Ciąża
- Hemofilia z wylewami do jam stawowych, n. wewn., OUN
