Atb hamujące syntezę białek, stosowane miejscowo, chemioterapia mykobakterioz, leki przeciwgrzybicze Flashcards

1
Q

Tetracykliny

A

Tetracyklina, Oksytetracyklina, Doksycyklina, Minocyklina, Metacyklina, Demeklocyklina

  • policykliczne, amfoteryczne pochodne naftacenokarboksamid
  • przenikają do wnętrza bakterii przez dyfuzję bierną i transport aktywny
  • wiążą się odwracalnie z 30S podj. rybosomu, blokują wiązanie z nią aminoacylo-tRNA, co hamuje elongacje łańcucha peptydowego.
  • bakterioStatyczne
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Oporność na tetracykliny

A

Zależy od:

  • zmniejszonego transportu do wnętrza lub pompy wyrzucającej na zewnątrz
  • syntezy białek hamujących wiązanie leku z rybosomem
  • enzymatyczna inaktywacja tetracyklin

Najważniejsze - wypompowanie i ochrona rybosomów
Najrzadziej dotyczy - Minocykliny

W grupie tetracyklin - całkowita oporność krzyżowa

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Zakres działania tetracyklin

A

Szerokie spektrum - G+, G-, beztlenowe, Borrelia burgdorferi, Treponema pallidum
Ale dużo też jest opornych

Minocyklina - najbardziej aktywna wobec S. aureus

Proteus i Pseudomonas są pierwotnie oporne wobec tetracyklin - mają pompę wyrzucającą

Tetracykliny hamują wzrost reketsji, Chlamydia, mikoplazm i działają na niektóre pierwotniaki (np. pełzak czerwonki).

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Stosowanie tetracyklin

A

Działanie:
krótkie - Tetracyklina, Oksytetracyklina 6-8h
średnie - Demeklocyklina, Metacyklina 12h
długie - Doksycyklina, Minocyklina 16-18h

Biodostępność różna
doustnie dobrze - Doksycyklina, Minocyklina
absorpcja jest silnie hamowana przez pokarm, zwłaszcza mleko

Leki chelatują Ca2+. Mg2+, Fe2+, Al3+, co zmniejsza wchłanianie leku i kationów.

Dobrze penetrują tkanki:

  • CSF = 1/4 surowicy
  • przenikają przez łożysko i też do mleka matki
  • wydalane są z żółcią, w drogach&raquo_space; surowica
  • wydalane też z moczem
  • Minocykliny dużo w ślinie i łzach
  • stosowane doustnie
  • Doksycyklina też dożylnie
  • miejscowe na skórę prowadzi do oporności
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Na co stosujemy tetracykliny

A

Tetracyklina i Doksycyklina - trądzik pospolity

Doksycyklina

  • borelioza z Lyme, riketsjozy, leptospirozy, choroba papuzia, tularemia, wąglik, zakażenia ran po pokąsaniu przez zwierzęta
  • zakażenia miednicy mniejszej, biegunki (Yersinia, Vibrio, Campylobacter)
  • atypowe zakażenia płuc, zaostrzenia przewlekłego zap. oskrzeli
  • płciowe (kiła, rzeżączka, Chlamydia)
  • prątki atypowe (Mycobacterium marinum)

Minocyklina
- usuwanie nosicielstwa meningokoków, ale oporne szczepy więc używamy Ryfampicyny

Demeklocyklina
- hamuje działanie ADH w nerkach, stosowane w SIADH

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Niepożądane działanie tetracyklin

A
  1. Żołądkowo-jelitowe - nudności, wymioty, biegunka z podrażnienia
  2. Dysbakteriozy - biegunka, rzekomobłoniaste zjg., zakażenia grzybicze j. ustnej i narządów m-płc.
  3. Uszkodzenie kośćca u dzieci i niedorozwój/brązowe szkliwo.
  4. Uszkodzenie wątroby - zwł. ciężarne i osoby z pierwotnym uszk. wątroby
  5. Nerki - uszkodzenie cewek z kwasicą i aminoacydurią po podaniu przeterminowanych tetracyklin
  6. Błędnikowe - zawroty głowy, wymioty
  7. Fotosensytyzacja
    - nie stosujemy u ciężarnych, w karmieniu piersią i dzieci poniżej 12 r.ż.
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Tygecyklina

A
  • pierwszy atb z glicylcyklin
  • podobny mechanizm co tetracykliny, ale nie podlega wyrzucaniu przez pompę (szersze spektrum)
  • ale nie działa na P. aeruginosę i Proteus
  • bakteriostatyczne działanie

Spektrum

  • gronkowce - MRSA, VRSA
  • Enterobacteriaceae, Acinetobacter, bakterie beztlenowe, riketsje Chlamydia, mikoplazmy, Legionella pneumophila, Mycobacterium
  • dożylne
  • długie działnie 36h
  • wydalany głównie żółcią
  • w skomplikowanych zakażeniach skóry i tk. podsk. i zakażeń j. brzusznej oprócz trzustki

Niepożądane

  • nudności i wymioty u 1/3
  • skutki uboczne typowe dla tetracyklin
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Makrolidy

A

pierścień laktamowy o
14 C - Erytromycyna, Roksytromycna, Klarytromycyna
16 C - Spiramycyna

Erytromycyna - od Streptomyces erythreus

wiążą się z 23S rRNA podjednostki 50S, co hamuje elongację łańcucha peptydowego (i też inicjację translacji)

bakteriostatyczne, ale w większych stężeniach i zasadowym pH przechodzi w bakteriobójcze wobec wrażliwych

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Oporność na Makrolidy

A
  1. Zahamowanie transportu lub pompa
  2. Esterazy rozkładające - u Enterobacteriaceae
  3. Metylacja miejsca wiążącego na rybosomie

najważniejszy mechanizm u G+ : pompa i metylacja
metylaza - kodowana przez gen erm, też oporność wobec streptogramin i linkozamidów (MLS-B)
pompa - gen mef, rzadko, głównie paciorkowce

całkowita krzyżowa makrolidów, obejmuje też azalidy

w PL 20% paciorkowców jest oporne na makrolidy

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Spektrum makrolidów

A

G+ (pneumokoki, gronkowce, paciorkowce, Corynebacterium), mykoplazmy, Chlamydia, Legionella pneumophila. H.pylori, Listeria, Mycobacterium kansasii, Mycobacterium scrofulaceum

Niektóre G- (Neisseria, Bordetella pertussis, Bartonella), Borrelia, burdgdorferi, Treponema pallidum, Campylobacter

H. influenzae wykazuje ograniczoną podatność.
Klarytromycyna - aktywna wobec Toxoplasma gondii, Mycobacterium leprae

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Kiedy stosowane makrolidy?

A
  • zakażenia GDO i inne pozaszpitalne u chorych z reakcją na atb b-laktamowe
  • leczenie i profilaktyka krztuśca, błonicy, terapia zakażeń odzębowych
  • eradykacja H.pylori, zakażenia atypowymi prątkami (M. avium intracelulare)
  • leczenie legionellozy - duże dawki

Spiramycyna - toksoplazmoza u kobiet ciąży

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Makrolidy w organizmie

A

Inaktywowane w kwaśnym pH - dlatego doustne tabletki powlekane typu enteric coating

Kumulacja we wnętrzu komórek - zwł. makrofagi

Eliminacja

  • z żółcią - Erytromcyna, Roksytromycyna
  • z moczem - Klarytromycyna

silne hamowanie P450, przez co zwiększają stężenia we krwi Teofiliny, Cyklosporyny, Metyloprednizolonu

Erytromycyna polepsza wchłanianie Digoksyny z PP

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Toksyczność makrolidów i działania niepożądane

A

stosunkowo nietoksyczne

  • nudności
  • wymioty
  • biegunka

Erytromycyna - podobna struktura do motyliny

Sole erytromycyny (estolan):

  • cholestaza
  • zapalenie wątroby (alergiczne)
  • zaczerwienienie skóry
  • gorączka
  • eozynofilia

przy podaniu dożylnym często zapalenie żyły w miejsciu iniekcji

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Azalidy - Azytromycyna

A

Działanie i spektrum jak makrolidy
trochę bardziej aktywny wobec H. unfluenzae, aktywny też wobec Toxoplasma gondii i Mycobacterium avium intracellulare.

Chętnie stosowany w leczeniu nierzeżączkowego zap. cewki moczowej

Różni się od makrolidów właściwościami farmakokinetycznymi

  • penetruje do większości tkanek oprócz CSF
  • silnie kumule się w makrofagach (100x surowica)
  • wolno uwalniany z tkanek
  • z makrofagami wędruje do infekcji
  • nie wpływa na P450

Dawkowanie raz dziennie i krótka terapia
Dobrze się wchłania z PP

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Ketolidy

A

Telitromycyna i Cetromycyna
- niezarejestrowane w PL

Erytromycyna + dodatkowa grupa cykrowa

Działanie jak makrolidy, podobne spektrum
Nie ulegają pompie wyrzucającej

Stosowanie

  • ostre zapalenie zatok
  • zaostrzenie przewlekłego zap. oskrzeli
  • pozaszpitalne zapalenie płuc od Streptococcus pneumoniae, H. influenzae, Moraxella catarrhalis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae

Niepożądane

  • zab. widzenia
  • PP
  • uszkodzenie wątroby (rzadko)
  • hamowanie CYP3A4
  • wydłużanie odstępu QTc
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Linkozamidy

A

Linkomycyna - od Streptomyces lincolnesnsis
Klindamycyna

Identyczny mechanizm jak makrolidy

Aktywne wobec beztlenowych (Bacteroides) i tlenowych G+
tlenowe G- i enterokokisą pierwotnie oporne

Niepożądane

  • dysbakteriozy (biegunka, grzybica j. ustnej i narządów m-płc.)
  • nudności i wymioty
  • wysypka
  • rzadko uszkodzenie wątroby i neutropenia
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Klindamycyna

A

chlorowcowa pochodna linkomycny

stosowanie ogólne i miejscowe w:

  • zakażeniach skóry i tk. podskórnej paciorkowcami, gronkowcami, beztlenowymi, florą mieszaną (tu z aminoglikozydem)
  • w nawracających zakażeniach gardła
  • w terapii paciorkowcowego wstrząsu septycznego (z penicyliną)
  • zakażenia kości i szpiku przez S. aureus
  • w skojarzeniu z Prymachiną alternatywa dla Ko-trymoksazolu w leczeniu Pneumocystis jiroveci u pacjentów z AIDS
  • z Pirymetaminą w toksoplazmozie mózgu
  • dobrze penetruje tkanki (oprócz OUN), w tym do ropni i kości

Niepożądane
- typowe dla linkozamidów + rzekomobłoniaste zjg.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Oksazolidynony

A

Linezolid, Eperezolid

wiążą się z 23S rRNA w 50S podj., co zaburza inicjację translacji. Nie konkurują z innymi łączącymi z 50S

Bakteriostatyczne - dla paciorkowców bakteriobójcze

Oporność - mutacje w miejscach 23S rRNA

Aktywność wobec - G+ (paciorkowce, gronkowce, enterokoki, pałeczki beztlenowe, Corynecaterium, Listeria monocytogenes)

In vitro hamują wzrost Mycobacterium tuberculosis

Doustne, dożylnie w zakażeniach szpitalnych przez VRE, MRSA, Streptococcus pneumoniae oporne na penicyliny

Niepożądane

  • hematologiczne - małopłytkowość, neutropenia, anemia
  • nudności, wymioty
  • kwasica mleczanowa
  • neuropatia obwodowa i wzrokowa
  • Nie stosujemy dłużej niż 4 tygodnie
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Streptograminy

A

Chinuprystyna (streptogramina A), Dalfoprystyna (streptogramina B)

  • oddziałują podobnie do wirginiamycyny i prystynamycyny
  • łączą z rybosomem, destabilizują i hamują syntezę białek
  • bakteriostatyczne, ale:
  • w połączeniu ze sobą Str A + Str B w stosunku 30:70 są bakteriobójcze względem wiekszości bakterii (oprócz Enterococcus faecium)
  • wykazują efekt postantybiotykowy

Oporność

  • mutacja miejsca wiążącego (MLS-B): Dalfoprystyna
  • enzymy rozkładające Dalfoprystynę
  • pompa wyrzucająca
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Spektrum Chinuprystyny z Dalfoprystyną i zastosowanie

A

Tlenowe pałeczki G+

  • Enterococcu faecium, Staphylococcu aureus, Streptococcus pneumoniae,
  • Enterococcus faecalis pierwotnie oporny

też
- Enterobacteriaceae, P. aureginosa, Legionella, H. influenzae, C. perfringens, Chlamydia, Chlamydia, mikoplazmy (oprócz Mycoplasma hominis)

Dożylnie w leczeniu wieloopornych zakażeń MRSA, VISA, VRSA, S.pneumoniae oporne na penicylinę i E. faecium oporne na Wankomycynę)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Działąnia niepożądane Streptogramin

A

ból, zakrzepica w miejscu podania
bóle mięśni i stawów
rzadziej uszkodzenie wątroby
hamuje izoformę P450 CYP3A4, która metabolizuje Warfaryny, Diazepam, Cyklosporyny i nienukleozdyowe inhibitory odwrotnej transkryptazy.

Gdy stosujemy streptograminy to redukujemy dawkę cyklosporyn

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Chloramfenikol

A
  • od streptomyces venezuelae
  • obecnie syntetyk
  • łączy się z 50S i hamuje syntezę białek
  • bakteriostacycznie na większość
  • bakteriobójczy dla H. influenzae, Neisseria meningitidis, niektóre Bacteroides
  • zmniejsza aktywność leków bakteriobójczych (b-laktamy i aminoglikozydy)

Oporność

  1. Acetylotransferaza chloramfenikolu - na plazmidzie
  2. Selekcja osobników - z mutacją dla mniejszej przepuszczalności ściany bakerii dla leków - mniej istotny mechanizm
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Spektrum Chloramfenikolu i zastosowanie

A

Szerokie spektrum - G+, G-, tlenowe, beztlenowe, riketsje

Nie jest aktywny wobec Chlamydia

Stosowany bardzo rzadko

  • ZOMR od H. influenzae, Francisella tularensis, Yersinia pestis lub u pacjentów z alergią na b-laktamowe
  • zakażenia VRE
  • ciężkie zakażenia riketsjami (dur plamisty, gorączka plamista Gór Skalistych)
  • zakażenia oczu, ucha i skóra (maść Detreomycyna)

Doustnie i pozajelitowy - jako bursztynian.
Dobrze wchłania się z PP, penetruje do tkanek (też do OUN)

Metabolizowany w wątrobie -> głównie do monoglukoronidów -> wydalane z moczem

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Działania niepożądane Chloramfenikolu

A

Nudności, wymioty, biegunka

Grzybicze zakażenia j. ustnej i dróg moczowo-płciowych (rzadko u dzieci)

Uszkodzenie szpiku kostnego - odwracalne zab. erytropoezy lub rzadziej nieodwracalne z ciężką anemią aplastyczną i agranulocytozą (idiosynkrazja)

Duże dawki u noworodków - kumulacja chloramfeniklu i zespół szarego noworodka (wymioty, wiotkość, hipotermia, zapaść krążeniowa, szare zabarwienie skóry) - możliwe że od zahamowania mitochondrów

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Chloramfenikol a inne leki
Hamuje p450 i nasila działanie wielu leków Induktory enz. wątrobowych (Fenobarbital) zwiększają metabolizm Chloramfenikolu Paracetamol zmniejsza zdolność wątroby do metabolizmu Chloramfenikolu
26
Retapamulina
przez Clitopilus passackerianus łączy się z białkiem L3 podj. 50S rybosomu i hamuje syntezę białek Bakteriostatyczne Oporność - mutacja L3 lub pompa wyrzucająca Nie wykazuje oporności krzyżowej z innymi Atb Działa na G+ (S. aureus, S. pyogenes, S. agalactiae) także na niewrażliwe na kw. fusydowy i mupirocynę. Nieaktywny wobec Enterobacteriaceae, P. aeuruginosa, Enterococcus faecalis Miejscowo na skórę w leczeniu liszajca i ran zakażonych szczepami wrażliwymi. Niepożądane - podrażnienie skóry (ból, rumień, świąd). Kontaktowe zapalenie skóry rzadziej.
27
Fosfomycyna
Niepodobny strukturalnie do żadnego innego Atb Inaktywuje transferazę fosfoenolopirogronianową hamując syntezę peptydoglikanu. BakerioBójczy Do bakterii transportowany przez przenośnik G-6-P, a zaburzenie jego funkcji prowadzi do oporności. Aktywne wobec wielu G+ (gronkowce, enterokoki), G- (E.coli, Proteus, Klebsiella). Doustnie w leczeniu i profilaktyce zakażeń dróg moczowych także u ciężarnych. Niepożądane - nudności i wymioty, zgaga, biegunka, bóle i zawroty głowy
28
Kwas Fusydowy
Atb steroidowy, hamuje czynnik elongacyjny G (EF-G), przez to translokacje łańcucha peptydowego w obrębie rybosomu i syntezę białek w bakteriach. Bakteriostatyczny Oporność przez mutację genu EF-G, narasta szybko, dlatego używamy z Atb synergistycznymi np. Ryfampicyna, cefalosporyny, penicyliny izoksazolowe, wankomycyna Brak oporności krzyżowej z innymi Atb Głównie stosowany w zakażeniach S. aureus (także MRSA), Corynebacterium, Clostridium Dobrze penetruje kości (osteomyelitis) Miejscowo stosowany w zapaleniu spojówek Niepożądane - biegunka, zab. cz. wątroby (żółtaczka), wysypka - mocz brązowy
29
Fuzafungina
Atb depsipeptydowy od Fusarium lateritium, zaburzający funkcje błony bakterii Bakteriostatyczny (gronkowce, paciorkowce, Moraxella, Legionella pneumophila, Mycoplasma pneumoniae) Grzybostatyczny (Candida albicans) Hamuje adhezję H. influenzae do nabłonka DO Lekko przeciwzapalny i immunostymulujący Wyłącznie miejscowy, jako aerozol w leczeniu zakażeń GDO Niepożądane - pieczenie śluzówki gardła - napady kichania - skurcz oskrzeli (rzadko)
30
Polimyksyny
Peptydy od Bacillus polymyxa Zaburzają strukturę i funkcje błon bakteryjnych - wzrost przepuszczalności dla jonów Bakteriobójcze na G- (także Pseudomonas aureginosa) W praktyce mix siarczanów Polimyksyny B i E (Kolistyna). Opornośc bardzo rzadko i zależy od zmniejszenia przenikania do bakterii (pojedyncze szczepy Acinetobacter). Nie wchłaniają się z PP. Stosowane miejscowo na skórę, ucho, worka spojówkowego jako maści, krople, aerozole. Czasem doustnie w zakażeniu PP i eliminacji bakterii przed operacjami jelit. Bardzo rzadko dożylnie w ciężkich zakażeniach G- opornymi na inne Atb (Pseudomonas auruginosa, Acinetobacter). Po dożylnym usuwane przez nerki, co wykorzystane w zakażeniach dróg moczowych G- z powikłaniami (Ps. aeruginosa).
31
Niepożądane działanie Polimyksyn
Brak przy miejscowym. Po doustnym -nudności, wymioty, biegunka Dożylne - poważne uszkodzenie nerek, zaburzenia OUN i ObUN (blok n-mm) Pozajelitowe lub wziewne - silny skurcz oskrzeli i pokrzywka, bo uwalniają histaminę
32
Mupirocyna
Od Pseudomonas flurescens Blokuje syntetazę izoleucynową tRNA, przez co niemożliwe wbudowanie Ile do białek. Bakteriostatycznie, w większych stężeniach bakteriobójczy wobec G+ (gronkowce, paciorkowce). Szybka oporność (ale nie ma krzyżowej), szybki rozkład w organizmie - stosowany jedynie miejscowo na skórę. Wskazany w leczeniu nosicielstwa Staphylococcus aureus w jamie nosowej, liszajcu i zakażeniach ran. Niepożądane - pokrzywka, świąd, rumień, pieczenie, kontaktowe zap. skóry
33
Bacytracyna
Mix cyklicznych peptydów hamujących defosforylację baktoprenolu i budowę ściany. Bakteriobójczo na G+ Nie ma oporności krzyżowej z innymi Nie wchłania się z PP Stosowana na skórę, do oka, błony śluzowe B. rzadko doustnie w leczeniu zak. C.difficile W r-r do płukania jam ciała, stawów, przemywania ran W ciężkich zakażeniach od S. aureus stosowany domięśniowo Niepożądane - wysokie ryzyko uszkodzenia nerek, gdy domięśniowo - w miejscowym rak poważniejszych skutków złych
34
Gramicydyna
jeden z najstarszych - 1939r. Mix peptydów z Bacillus brevis o mechanizmie jonoforów. Aktywne wobec G+ i Mycobacterium i Neisseria Miejscowo w zakażeniach skóry i błon śluzowych Ogólne podanie powoduje silną hemolizę.
35
Cykloseryna
od Streptomyces orchidaceus, analog D-Ala Hamuje racemazę konwert. L-Ala -> D-Ala i ligazę tworzącą D-alanylo-D-alaninę, potrzebną do syntezy peptydoglikanu Bakteriobójcza na G+ i G- W praktyce do leczenia zakażeń M. tuberculosis opornych na leki 1 rzutu Niepożądane - OUN - bóle, drgawki, drżenia mięśniowe, psychozy, neuropatia obwodowa podawanie Pirydoksyny - zmniejsza częstość zaburzeń neurologicznych
36
Co powoduje gużlicę i dlaczego leczenie jest trudne?
Prątki kwasooporne Mycobacterium tuberculosis complex (M. tuberculosis, bovis, africanum) Trudne, bo: 1. Prątki są pierwotnie oporne na wiele Atb 2. Prątki rosną wolno, a większość leków działa głównie na szybko dzielące się bakterie 3. Prątki bytują we wnętrzu komórek 4. Otoczka prątków jest trudna do penetracji 5. Prątki skutecznie rozwijają oporność 6. Prątki w organizmie są w miejscach trudno dostępnych dla Atb dlatego zawsze stosujemy kombinacje leków
37
Podział leków przeciwprątkowych ze względu na mechanizm
1. BakterioBójcze - Ryfampicyna, Izoniazyd, Pirazynamid, Streptomycyna, Etionamid, Flurochinolony, Kapreomycyna 2. BakterioStatyczne - Etambutol, Kwas Paraminobenzoesowy, Cykloseryna
38
Podział leków przeciwprątkowych ze względu na zastosowanie kliniczne
1. Pierwszego rzutu - Izoniazyd, Ryfampicyna, Pirazynamid, Etambutol, Streptomycyna 2. Drugiego rzutu - Etionamid, Kapreomycyna, Cykloseryna, Kwas Para-Aminobenzoesowy, Kanamycyna, Amikacyna, fluorochinolony, Ryfabutyna, Ryfapentyna, Flofazymina, Klarytromycyna - gdy oporność na lek 1 rzutu - niepowodzenie terapii lekami 1 rzutu - pojawienie się poważnych działań ubocznych nakazujacych odstawienie leku 1 rzutu
39
Izoniazyd
strukturalnie podobny do Pirydoksyny Bakteriobójczy dla dzielących się prątków na zewnątrz/wewnątrz komórek. Mniej aktywny wobec atypowych. Nieodwracalnie hamuje syntezę kwasu mykolowego (składnik ścian) przez aktywny metabolit leku powstający przy udziale bakteryjnej katalazy-peroksydazy (KatG) Oporność na izoniazdy - nadekspresja reduktazy w prątkach (gen inhA) - mutacja/delecja KatG - nadekspresja antyoksydacyjnego białka ( gen ahpC) - mutacja enzymów biorących udział w syntezie kwasu mykolowego = oporne w mechanizmie inhA są też niewrażliwe na Etionamid
40
Działanie niepożądane Izoniazydu
1. Reakcje imm - wysypki, gorączka, toczeń rumieniowy układowy 2. Hepatotoksyczność - u 20% wzrost aminotransferaz - 1% ciężkie uszkodzenie wątroby z zapaleniem i martwicą, z nakazem zaprzestania izoniazydu 3. Neurotoksyczność - 10-20% neuropatia obwodowa (szczeg. AIDS, cukrzyca, NN) - od niedoboru wit. B6 (Izoniazyd zwiększa jej wydalanie) 4. Inne - niedokrwistość (B6), szum w uszach, różne dolegliwości żołądkowo-jelitowe
41
Ryfampicyna
pochodna Ryfamycyny - jednej z ansamycyn - od Streptomyces mediterranei Bakteriobójcza dla dzielących wewnątrzkomórkowych prątków. Łączy się z podj. b bakteryjnej polimerazy RNA zależnej od DNA i blokuje syntezę RNA. Oporność od mutacji genu rpoB kodującego podj. b enzymu. Szeroki zakres działania - G+ (gronkowce), G- (Neisseria, H.infl., Legionella), prątki, Chlamydia Dobrze wchłania z PP i penetruje tkanki (także ropnie i jamy gruźlicze) Do OUN dobrze tylko przy ZOMR. Stosowana w leczeniu wszystkich rodzajów gruźlicy. Także stosujemy w terapii trądu i czasem w ciężkich zakażeniach od gronkowców (+ inne atb), w legionellozie (+ makrolidy), zakażenia od N. meningitidis i H.infl.
42
Niepożądane działanie Ryfampicyny
Zaczerwienienie skóry Małopłytkowość PP Czasem - rzekomobłoniaste zjg. - żółtaczka cholestatyczne i zapalenie wątroby - objawy grypopodobne przy rzadkim stosowaniu - ŚródZN (rzadko) Barwi na pomarańczowo - mocz, pot, łzy, spermę Silny induktor P450, co nasila metabolizm innych leków - Metadon, doustne p/krzepliwe, p/padaczkowe, inh. proteazy HIV, Cyklosporyny, DSA)
43
Inne ansamycyny
Ryfabutyna, Ryfapentyna, Ryfaksymina - podobny mechanizm działania Ryfabutyna - mniej indukuje P450, dlatego wskazana u osób zażywających inne leki (np. w AIDS) Ryfaksymina - nie wchłania się z PP, bardzo szerokie spektrum i niewielki wpływ na metabolizm leków w wątrobie -> przy dekontaminacji jelit w śpiączce wątrobowej i zakażenia PP - może wywołać rzekomobłoniaste zjg.
44
Etambutol
hamuje arabinozylotransferazy - kodowane przez gen embCAB - polimeryzujący arabinoglikan (ściana). Bakteriostatycznie na szybko dzielące prątki wewnątrz/zewnątrz. Oporność - mutacja genu embCAB / wzrost ekspresji transferaz; w monoterapii rośnie bardzo szybko Dobrze się wchłania z PP, do OUN dobrze w ZOMR Wydalany w 50% przez nerki Niepożądane - pozagałkowe zap. n. wzrokowego (zaburzenia ostrości i ślepota na zielony i czerwony) - rzadziej reakcje uczuleniowe
45
Pirazynamid
pochodna nikotynamidu Bakteriobójczy w kwaśnym pH (lizosomy makrofagów) dla wolnodzielących się prątków - te są często źródłem wznowy. Zależy od działania amidazy nikotynowej (pirazynamidazy) kodowanej przez gen pncA, który przekształca w aktywny metabolit. Nieaktywny wobec atypowym prątkom Oporność - mutacja pncA / zmniejszenie przenikania do bakterii Dobrze się wchłania z PP, do OUN w ZOMR Niepożądane - hepatotoksyczność - hiperurykemia (nie jest powodem odstawienia leków) - żołądkowo-jelitowe - gorączka
46
Streptomycyna w gruźlicy
Aminoglikozyd nieaktywna wobec prątków atypowych Bakteriobójczo na dzielące zewnątrzkomórkowe Do OUN tylko ZOMR Dawkowanie do stopnia wydolności nerek W ciężkich postaciach choroby stosowany (gruźlicze ZOMR, rozsiana gruźlica) Niepożądane - nefro i ototoksyczność - max terapia 6 miesięcy
47
Etionamid
podobny strukturalnie do Izoniazydu i analogiczny mechanizm działania Bakteriobójczy na dzielące się prątki zew/wewnątrzkom Może wystąpić niewielka oporność krzyżowa z izoniazydem Doustny Dobrze penetruje OUN Niepożądane - podrażnienie żołądka - neuropatia (zapobiega jej Pirydoksyna) - uszkodzenie wątroby
48
Kapreomycyna
Aminoglikozyd od Streptomyces capreolus Hamuje syntezę białek Aktywny wobec M. tuberculosis opornych na Amikacynę i Streptomycynę. Stosowany gdy oporność na inne Domięśniowo Niepożądane - uszkodzenie nerek i ototoksyczność - powikłania w wmiejscu podania - bół, obrzęk, jałowy ropień
49
Cykloseryna w gruźlicy
Inhibitor syntezy ściany stosowany gdy oporność na leki 1 rzutu. Niepożądane - neuropatia obwodowa i neuropsychiatryczna - Pirydoksyna zmniejsza neurotoksyczność
50
Kwas Para-Aminosalicylowy (PAS)
Antagonista kwasu foliowego - podobny do kwasu para-aminobenzoesowego - względnie wybiórczy wobec prątków Rzadko stosowany w gruźlicy opornej na 1 rzut. Niepożądane - podrażnienie śluzówki żołądka - owrzodzenia żołądka i XII, krwawienia z PP - objawy nadwrażliwości (gorączka, bóle stawów, zaczerwienienie skóry, hepatosplenomegalia, powiększone węzły, zap. wątroby, neutropenia) w 3-8 tyg. stosowania - może się krystalizować w moczu i dać napady kamicy
51
Aminoglikozydy w gruźlicy
gdy szczep oporny na Streptomycynę to Kanamycyna, ale obecnie częściej Amikacyna i Kapreomycyna. Amikacyna - w skojarzeniu z innymi w zakażeniach opornych na streptomycynę
52
Fluorochinolony w gruźlicy
Cyprofloksacyna, Lewofloksacyna, Gatyfloksacyna, Moksyfloksacyna - aktywne wobec prątków gruźlicy i prątków atypowych
53
Oksazolidyny - Linezolid w gruźlicy
Linezolid hamuje wzrost prątków działająć takż na wewnątrzkomórkowe. B. rzadko jako III rzędu przy braku skuteczności lub oporności I i II rzędu.
54
Makrolidy w gruźlicy
Klarytromycyna lub Azytromycyna w zakażeniach atypowymi prątkami - M. avium, intracellulare, kansasii, abscessus
55
Ogólne zasady leczenia cukrzycy
1. Wiele leków równocześnie 2. Wszystkie postaci leczymy tymi samymi preparatami 3. Leczenie nadzorowane - DOT 4. Przed rozpoczęciem trzeba ocenić wydolność nerek i wątroby i diagnostykę w kierunku AIDS i innych stanów immunosupresji 5. Przy wyborze schematu leczenia trzeba zdefiniować przypadek gruźlicy, a terapia przebiega w 2 fazach: a) wstępna - intensywna - zmniejsza ilość prątków b) kontynuacji - podtrzymanie - niszczenie wolnodzielących prątków 6. Monitoring działań niepożądancyh i skuteczności - rozmaz i hodowla plwociny + lekowrażliwość 7. Profilaktyczne - nieszczepieni i małe dzieci po kontakcie z chorym i dodatni odczyn tuberkulinowy, również u osób z HIV (codziennie dajemy przez 6-9 mcy izoniazyd, czasem Ryfampicyna przez 4mce albo oba razem przez 3mce. U aidsów izoniazyd przez 9-12mcy).
56
Kategoria I leczenia gruźlicy
CHORY - nowa gruźlica płuc z + rozmazem - nowa gruźlica płuc z - rozmazem i rozległymi zmianami płuc - ciężkie postaci gruźlicy pozapłucnej F. WSTĘPNA EMB / SM + INH + RMP + PZA przez 2 miesiące (etambutol/streptomycyna, izoniazyd, ryfampicyna, pirazynamid) F. KONTYNUACJI INH + RMP przez 4 miesiące
57
Kategoria II leczenia gruźlicy
CHORY - wznowa z + rozmazem - niepowodzenie leczenia - terapia po przerwie chorego z + rozmazem F. WSTĘPNA SM + INH + RMP + PZA + EMB (2mies.) potem: usuwamy SM i tylko miesiąc F. KONTYNUACJI INH+RMP+EMB (5 miesięcy)
58
Kategoria III leczenia gruźlicy
CHORY - nowe przypadki gruźlicy płuc z - rozmazem (z wyjątkiem pacjentów w ciężkim stanie) - lekkie postaci gruźlicy pozapłucnej F. WSTĘPNA INH + RMP + PZA - 2 miesiące F. KONTYNUACJI INH + RMP (4 miesiące)
59
Kategoria IV leczenia gruźlicy
CHORZY - przewlekle chorzy, prątkujący po zakończeniu ponownego nadzorowanego leczenia Leczenie w ośrodkach specjalistycznych zgodnie z wynikami oznaczeń lekowrażliwości
60
;eczemoe trądu
Mycobacterium leprae nie da się wyhodować in vitro, więc badania na modelach zwierzęcych. Wzrasta oporność na sulfony więc stosujemy wiele równocześnie DAPSON (i inne sulfony) - hamują syntezę dihydrofolianu - dobrze z PP - kumulacja w skórze nerkach, wątrobie i mięśniach - zwykle dobra tolerancja, czasem niedokrwistość hemolityczna, niestrawność, gorączka, świąd, zaczerwienienie skóry, rumień guzowaty leczony GKS i Talidomidem Ryfampicyna - często z sulfonami KLOFAZYMINA - barwnik fenzynowy, łączy się z DNA blok. replikację - kumulacja w k. siateczkowych skóry, stamtąd uwalnia się przez miesiące - w terapii trądu opornego na sulfony - przebarwienie skóry od czerwonobrązowy do czarnego - podrażnienie PP
61
Podział leków grzybiczych
1. Grzybice narządowe - Amfoterycyna B, Flucytozyna, azole, echinokandyny 2. Grzybice powierzchowne (skóra i bł. śluzowe) - Gryzeofulwina, Terbinafina, Naftynina, Nystatyna, Natamycyna niektóre azole używane są do grzybic powierzchownych
62
Na co działają leki przeciwgrzybicze
1. Błona komórkowa grzybów zawierająca zamiast cholesterolu ergosterol 2. Ściana komórkowa z chityną i polimerami glukanu a) wiązanie ergosterolu i szukodzenie błony - Amfoterycyna B, Nystatyna b) hamowanie syntezy ergosterolu - azole c) blokowanie syntezy glukanu - echinokandyny d) hamowanie syntezy chityny -nikkomycyny, polioksyna e) blokada funkcji RNA - Flucytozyna f) uszkodzenie wrzeciona mitotycznego i zaburzenie podziału k. grzyba - Gryzeofulwina Może być oporność
63
Amfoterycyna B
Polienowy makrolid od Streptomyces nodosus Nierozpuszczalny w wodzie, dlatego w postaci koloidalnego mixu z deoksycholanem sodu dożylnie. Istnieją też liposomalne, mniej toksyczne wersje. Grzybobójczo - łączy z ergosterolem błon tworząc w nich pory i wypływ jonów i białek z komórki Oporność - zmniejszenie zawartości ergosterolu w błonach lub zmiana jego struktury - Candida lustaniae i Pseudallescherie boydii pierwotnie oporne Szeroki zakres działania - Candida, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum, Blastomyces dermatidis, Coccidioides immitis, Aspirgellus fumigatus, Mucor
64
Użycie Amfoterycyny B
dożylnie w ciężkich grzybicach układowych od Aspergillus lub Candida Obecnie w początkowych fazach leczenia kontynuowanych przez nowe azole. Rzadziej miejscowo do worka spojówkowego przy grz. owrzodzeniu rogówli, do stawu w g.z.s., do pęcherza moczowego w kandydurii. W terapii leiszmaniozy. Nie wchłania się z PP, dobrze penetruje tkanki, ale słabo OUN (czasem można podawać do CSF) Nie łączy się z azolami - hamują syntezę ergosterolu z którym musi się połączyć Amfoterycyna B
65
Niepożądane działanie Amfoterycyny B
zależą od połączenia leku z ludzkimi lipidami błon 1. Natychmiastowe - niemal u wszystkich pacjentów - gorączka, dreszcze, skurcze mm., nudności, wymioty, bóle głowy, spadek BP - zmniejsza wolniejsze podawanie, mniejsza dawka, wcześniejsze podawanie paracetamolu, antaginiści H1, GKS; czasem dawka testowa 1mg domięśniowo 2. Powoli rozwijające - nefrotoksyczność - prawie u wszystkich - częściowo odwracalna, z kwasicą cewkową, utratą Mg2+ i K+ - można zapobiec dzięki wlewom 0,9% NaCl tuż przed podaniem leku - hepatotoksyczność, niedokrwistość (bo mniej EPO) - przy podaniu do CSF mogą być objawy ZOMR Preparaty liposomalne są mniej toksyczne, ale są znacznie droższe. Wykazują też mniejszą skuteczność w grzybicach OUN i dróg moczowych.
66
Flucotozyna
analog pirymidyny wychwytywany przez k. grzyba dzięki permeazie cytozynowej i -> FdUMP i FUTP FdUMP - hamuje syntezę DNA FUTP - hamuje powstawanie RNA w k. grzyba K. człowieka nie przekształcają do akt. metabol. Grzybostatyczna Oporność - często, związana ze zmninami w metabolizmie leku - szczególnie w monoterapii, dlatego zwykle z Amfoterycyną B (synergia) Węższy zakres działania - Cryptococcus neoformans, niektóre Candida i rzadziej Aspergillus i grzby dające chromomikozę Z amfoterycyną b w kryptokokowym ZOMR i zapaleniu wsierdzia od Candida Niepożądane - od fluorouracylu - uszkodzenie szpiku, PP, skórne, uszkodzenie wątroby
67
Azole
Ketokonazol, Mikokonazol, Klotymazol - imidazolowe Itrakonazol, Flukonazol, Wyrokonazol, Pozakonazol - triazole hamują P450 grzyba, co hamuje syntezę ergosterolu Triazole są bardziej wybiórcze od imidazoli, więc mają też mniej działań niepożądanych Spektrum azoli - Candida, Cryptococcus neoformans, Coccidioides immitis, Blastomyces, Histoplasma, dermatofity - Aspergillus, Pseudallescheria boydii - Itrakonazol, Worykonazol, Pozakonazol, Ogólne i miejscowe Niepożądane - łagodne żółądkowo-jelitowe - wzrost aminotransferaz we krwi - rzadko zapalenie wątroby - mniej lub bardziej hamują ludzkie P450, najsilniejsze dają ginekomastię - wchodzenie w różne interakcje
68
Ketokonazol
Pierwszy azol wprowadzony Silnie hamuje P450 Doustnie i też miejscowo w szamponie przeciwłupieżowym (Nizoral)
69
Flukonazol
Najczęściej stosowany z azoli Dożylny / doustny (łatwo wchłania z PP), łatwo do OUN - lek z wyboru w grzybicy OUN Aktywny wobec C. albicans, Candida parapsilosis Słabo na Candida glabrata Brak aktywności wobec Cndida krusei i Aspergillus i Blastomyces Niewielki wpływ na P450
70
Itrakonazol
Dożylny / doustny (ale gorzej się wchłania od Flukonazolu). Słaba penetracja do OUN Nieco słąbiej od Flukonazolu działa na Candida, aktywny wobec Aspergilus i Blastomyces Silnie hamuje P450 i wchodzi w liczne interakcje
71
Worykonazol
Dożylny / doustny - łatwo z PP; dobrze do OUN działa na Candida wrażliwe i oporne (C.krusei) na Flukonazol, Aspergillus Scedosporium, Fusarium Nie wydala się z moczem, nie może być używany do leczenia grzybic ukł. moczowego Słabiej od Ketokonazolu wpływa na P450, ale działa bądź co bądź na CYP3A4 i inne Zaburzenia widzenia u 20-45% (barwy, ostrość, jasność)
72
Pozakonazol
Nowy Szerokie spektrum - Candida (też glabrata, krusei), Aspergillus, Fusarium, Coccidioides immitis, Madurella, Fonsecaea pedrosoi Leczenie inwazyjnych grzybic wywołanych wrażliwymi drobnoustrojami i w profilaktyce grzybic z neutropenią i po przeszczepie szpiku Hamuje CYP3A4, więc nie stosujemy z lekami metabolizowanymi przez tę izoformę przedłużającymi odstęp QT np. Chinidyną, Cyzaprydem, Halofantryną
73
Klotrymazol, Ekonazol, Sertakonazol, Bifonazol, Mikonazol
miejscowe zasatosowanie w powierzchownych od Candida i dermatofitów. Leczenie łupieżu pstrego i słabe przeciwbatkateryjne wobec G+ Krem, maść, płyn, grobulki dopochwowe
74
Echinokandyny
Kaspofungina, Mikafungina, Anidulafungina Acylowane cykliczne peptydy hamujące syntezę glukanu ściany grzyba Grzybobójcze - Candida, Aspergillus Nie - Cryptococcus neoformans Pozajelitowo Słabo do OUN i nie są wydalane z moczem (nie nadają się do leczenia tam) Nie wymagają korekcji dawki w NN, są wskazane w inwazyjnych grzybicach Candida (oporne na Flukoanzol) i Aspergillus (oporny na inne) Niepożądane - rzadko, zaczerwienienie skóry i słabe z PP - Kaspofungina + Cyklosporyny -> uszkodzenie wątroby - Mikafungina - hamuje metabolizm Nifedypiny, Cyklosporyny, Syrolimusu - infuzja Anidulafunginy - degran. masto.
75
Inhibtiory epoksydazy skwalenowej
Terbinafina, Naftyfina hamują epoksydazę skwalenową - blok skwalen->lanosterol, co hamuje syntezę ergosterolu (1 etap wcześniej niż azole) Gromadzi się toksyczny skwalen Grzybobójcze, ale stosowane raczej w grzybicach skóry i paznokci Terbinafina - doustnie - paznokcie przez 3 miesiące Naftyfina - miejscowo jako żele i lakiery do paznokci, doustnie ulega całkowitemu metabolizmowi przez wątrobę w 1 przejściu Niepożądane Terbinafiny - ból głowy, zaburzenia smaku, inne łagodne dolegliwości z PP - nie wpływa na P450 i inne
76
Gryzeofulwina
od Penicillium zaburza mikrotubule i wrzeciona mitotyczne Grzybostatyczny Tylko grzybice skóry (Trichophyton, Microsporon, Epidermophyton) Itrakonazol i Terbinafina wypierają go Nierozpuszczalny w H2O, doustnie w formie mikrokrystalicznej z pokarmem bogatym w tłuszcz Kumuluje się w naskórku - łączy z keratyną - zapobiega zakażeniu nowych warst - dlatego co 2-6 tygodni, aby urosły nowe odporne struktury Grzybice paznokci - przez miesiące Niepożądane - częste alergie posurowicze, uszkodzenie wątroby, zaburzenia z PP, ukł. nerw., fotosensytyzacja - silna indukcja enz. wątrobowych -> zmniejsza skuteczność DSA i Warfaryny - teratogenny
77
Nystatyna i Natamycyna
Polienolowe makrolidy nie wchłaniają się z PP, zbyt toksyczne żeby pozajelitowo Mechanizm jak Amfoterycyna B Grzybobójcze na Candida, Aspergillus, Cephalosporium, Fusarium Średnia aktywność na niektóre pierwotniaki - Trichomonas vaginalis, Giardia lamblia Miejscowo na skórę, błony śluzowe, dopochwowo przez różne gatunki Candida Doustne w grzybicach PP Niepożądane - rzadko, miejscowe zaczerwienienie, świad - po doustnym podaniu Nystatyny nudności, wymioty, alergie (b. rzadko zespół Stevensa-Johnsona)
78
Cyklopiroks
Pochodna pirydynonu Hamuje transport Leu do grzyba, nasila tworzen RFT, uszkadza błonę komórkową W niewielkim stopniu blokuje wytwarzanie prostanoidów - słabe p/zapalne Słabe p/bakteryjne - G+ i G- oraz mikoplazmy Miejscowo - skóra i paznokcie (maść, krem, szampon, lakier) Globulki dopochwowe - kandydoza narządów moczo-płciowych Niepożądane - brak poważniejszych - świąd, podrażnienie skóry