komórka Flashcards
katalog biologia- komórka zwierzęca elementy rozpoznaj
:)
katalog biologia- komórka grzybowa elementy rozpoznaj
katalog biologia- komórka roslinna elementy rozpoznaj
katalog biologia- komórka bakteryjna elementy rozpoznaj
chromosom bakteryjny unosi się w nukleoidzie
plazmidy - male koliste cząsteczki DNA zawierające cechy przydatne ale nie niezbędne do przeżycia bakterii
otoczka śluzowa utworzona jest zwykle z polosacharydow
sciana komórkowa z mureiny
błona biologiczna funkcje
- ochronna - zabezpiecza komórki i organelle przed zmianami składu chemicznego, uszkodzeniami mech., wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych
- odbieranie sygnałów z otoczenia i przekazywanie ich do wnętrza komorek/organelli
- pośredniczy w wymianie substancji między środowiskami które rozdziela
budowa błony biologicznej
inaczej błona białkowo-lipidowa
tworzy ja dwuwarstwa lipidowa zbudowana głównie z fosfo-, glikolipidów. zawiera w sobie liczne białka błonowe
błony komórek zwierzęcych posiadają cholesterol (jego płaskie cząst. wchodzą między ogonki kwasów tł. i usztywniają dwuwarstwe)
rodzaje bialek blonowych
ze względu na sposób związania z dwuwarstwa:
-integralne transblonowe (przebijają błonę z obu stron)
-integralne nieprzebijajace błony (wnikają do jednej monowarstwy lipidowej)
-powierzchniowe(peryferyczne) (zwykle połączone z innym białkiem integralnym)
ze względu na funkcje:
-transportujace
-kotwiczace (zwiększają odporność mechaniczna blony)
-receptorowe (odbiera sygnaly)
-enzymatyczne (przyspiesza niektóre reakcje zachodzące w komorce)
właściwości błon biologicznych
-maja charakter płynny - nieustanne ruchy fosfolipidow (stopień płynności zależy od ich rodzaju - lipidy o krótkich i nienasyconych łańcuchach- duża płynność, długie i nasycone łańcuchy- mała płynność
- maja charakter asymetryczny - kazda z dwóch warst ma swój własny zestaw osadzonych w niej bialek (zewnętrzna warstwa błony komórek zwierzęcych posiada glikokaliks (płaszcz cukrowcowy))
-maja charakter półprzepuszczalny - tylko niektóre substancje mogą przez nie swobodnie przenikac
podział transportu błonowego ze względu na nakład energetyczny
bierny - zgodnie z gradientem stężeń, nie wymaga nakładu energii (przez dwuwarstwe (dyfuzja prosta) lub z udziałem bialek blonowych (dyfuzja wspomagana))
czynny - wbrew gradientowi stężeń, wymaga nakładu energii (zachodzi zawsze z udziałem bialek blonowych)
rodzaje bialek blonowych wspomagających transport przez błonę
dla biernego:
-białka kanałowe (jony nieorganiczne, niewielkie polarne czasteczki)
-białka nośnikowe - przenoszą substancje z jednej strony błony na drugą wiążąc się z nimi (korzystają z różnicy stężeń po obu stronach blony)
dla czynnego:
-pompy (potrzeba ATP!)(wytwarza gradient stężeń transportując np H+ wbrew gradientowi stężeń na drugą stronę blony)
-białka nośnikowe (dzięki różnicy stężeń wytworzonej przez pompy, transportują na zasadzie symportu np sacharoze)
rodzaje transportu sprzężonego w białkach błonowych
transport sprzężony - przeniesienie cząsteczki jednej substancji zależy od równoczesnego przeniesienia czast. drugiej substancji
-symport - transport w tym samym kierunku
-antyport - w przeciwnych kierunkach
transport pęcherzykowy co to i kiedy zachodzi
zachodzi gdy substancja jest za duża by przedostać się przez białka błon komórkowych
rodzaje transportu pęcherzykowego
endocytoza - transport ze środowiska komórki do wnętrza
egzocytoza - transport z wnętrza komórki na zewnątrz
rodzaje endocytozy
fagocytoza - proces pobierania przez komórkę drobnych nierozpuszczalnych cząstek (sposób odżywiania niektórych organizmów np. protistow)
pinocytoza - proces pobierania przez komórkę małych płynów, substancji rozpuszczalnych w wodzie (też odżywianie protistów)
osmoza - co to, jak zachodzi w roztworach o różnym stezeniu
osmoza - przenikanie wody przez błonę polprzepuszczalna, jej kierunek zależy od gradientu stężeń roztworów po obu stronach błony
roztwory
- izotoniczny - osmotyczna wymiana wody z otoczeniem (tyle samo napływa i wypływa)
-hipertoniczny - komórka oddaje osmotycznie wodę (zwierzęca sb kurczy i rozpada, u roślinnej zachodzi zjawisko plazmolizy - protoplast odstaje od ścian komorkowych)
-hipotoniczny - pobiera osmotycznie wodę z otoczenia (zwierzeca pęcznieje i peka, roslinna pobiera do momentu na jaki pozwalają jej ściany komórkowej (moment maksymalnej jedrnosci))
splazmolizowana komórka roślinna w roztworze hipotonicznym przechodzi deplazmolize (powrót komórki do stanu sprzed plazmolizy)
budowa jądra komorkowego
-otoczone dwiema błonami (otoczka jadrowa)
-wnetrze wypełnia płyn- kariolimfa
-w kariolimfie zanurzona jest chromatyna (DNA nawinięte na białka histonowe)
-jąderko - część chromatyny, zawiera geny kodujące rRNA, syntezuje rRNA i łączy go z białkami w podjednostki rybosomow
-pory jądrowe- białkowe kompleksy w otoczce jądrowej - transport
funkcje jadra komórkowego
- kontrolowanie przebiegu większości procesów życiowych komórki
- powielanie i przekazywanie materiału genetycznego do komórek potomnych oraz organizmów potomnych
opisz proces upakowania DNA w jądrze komórkowym
1)DNA w postaci wolnej replikuje się
2)zreplikowany łączy się z białkami histonów i tworzy nukleosomy
3)nic nukleosomow zwija się w helisę
4)włókna chromatyny układają się w pętle
5)pętle zwijają się spiralnie
str 98/99 podr 1
ekspresja genów
całość procesów od syntezy rRNA do syntezy białek
pory jądrowe - co robią od czego zależy ich ilość?
umozliwiaja transport pomiędzy cytozolem a kariolimfa które dzielą dwie blony biologiczne
ich ilość zależy od aktywności metabolicznej komórki - dużo porów = duża aktywność
cytozol co to
wodny koloidalny roztwór substancji organicznych, głównie bialek, oraz substancji nieorganicznych.
posiada nierozpuszczalne białka wlokienkowe tworzące włókna cytoszkieletu - występuje we wszystkich komórkach eukariotycznych
rodzaje włókien cytoszkieletu
-filamenty aktynowe
-filamenty pośrednie
-mikrotubule
funkcje filamentów aktynowych
najwięcej ich pod błona komórkową - pozwala to na kontrolowanie kształtu komórki i nadaje błonie wytrzymałość mechaniczna
-umożliwiają ruch pelzakowaty komórek
-umożliwiają skurcze mięśni u zwierząt tkankowych
-pozwalają na ruch w obrębie komorki(np ruch organelli, cytozolu, otaczanie cząstek pokarmowych błona podczas fagocytozy)
budowa filamentow aktynowych
-zbudowane z białka - aktyny
filamenty pośrednie budowa
-tworza je wlokienka różnych białek, m.in. keratyny
-wysoka wytrzymalosc mechaniczna
funkcje filamentów pośrednich
-funkcja wzmacniajaca (wytrzymałość np na rozrywanie podczas rozciagania)
sieć filamentów pośrednich jest bardzo dobrze rozwinięta w komórkach narażonych na uszkodzenia mechanicznr (komórki nablonka)
znajdują się także w jadrze komórkowym gdzie wzmacniają wewnętrzna powierzchnie otoczki jądrowej i stabilizują włókna chromatyny
mikrotubule budowa
-maja postać długich rurek
-zbudowane z białka - tubuliny
mogą zanikać, pojawiać się, wydłużać i skracać!!!!
funkcje mikrotubul
-utrzymują organelle komórkowe w odpowiednim położeniu w komórce
-tworza szlaki transportu wewnątrzkomórkowego (wzdłuż nich przemieszczają się substancje organelle i pęcherzyki transportujace)
-budują wrzeciono podziałowe podczas podziałów komórkowych (w centrosomie)
-budują rusztowanie rzęsek i wici w komórkach eukariotycznych
opisz budowę wici/rzęski u komórki eukariotycznej
str 104
opisz budowę mitochondrium
są oddzielone od cytozolu dwiema błonami, pomiędzy którymi znajduje się przestrzeń międzybłonowa (perimitochondrialna) wypelnionia płynem o składzie podobnym do cytozolu. wnętrze mitochondrium wypełnione jest matrix mitochondrium (macierz), zanurzone w nim są m.in. rybosomy i mitochondrialny DNA. wewnętrzna błona mitochondrium jest pofałdowana i tworzy grzebienie mitochondrialne
jakie plastydy barwne wyróżniamy
etioplasty
chloroplasty
chromoplasty
plastydy bezbarwne
leukoplasty
jak powstają plastydy?
-z form młodocianych- proplastydów
-podziały dojrzałych plastydów
rodzaje plastydów (dokładny opis)
-chloroplasty - w komórkach miękiszu lisci i niezdrewniałych łodyg roślin lądowych; zawierają chlorofil i karotenoidy; przeprowadzają fotosyntezę
- etioplasty - w komórkach miękiszu lisci i łodyg u roślin; zawierają żółty protochlorofil który pod wpływem światła zmienia się w chlorofil
-chromoplasty - m.in. w komórkach miękiszu kwiatów i owoców; zawierają karotenoidy; przywabiają zwierzęta zapalające kwiaty lub rozsiewające nasiona
- leukoplasty - w komórkach miękiszu; magazynują substancje zapasowe w postaci skrobi (amyloplasty) lub tłuszczów (elajoplasty)
budowa chloroplastow
oddzielone od cytozolu dwiema błonami, pomiędzy którymi znajduje się przestrzeń miedzyblonowa, wnętrze chloroplastow wypełnione jest stromą w której znajdują się tylakoidy, rybosomy, chloroplastowy DNA
tylakoidy powstają w wyniku wpuklania się błony wewnętrznej chloroplastu. ich dojrzałe formy nie są z nią połączone. w swoich błonach mają dużo chlorofilu
teoria endosymbiozy co to i dowody na endosymbiotyczne pochodzenie chloroplastow i mitochondriow
mitochondria i plastydy pochodzą od komórek prokariotycznych
1) obecność kolistego DNA nie związanego białkami histonowymi
2) obecność rybosomow o budowie i wielkości podobnej do rybosomow prokariotycznych
3) obecność dwóch błon otaczających je które przypominają budowa błony komórek prokariotycznych
4) powstawanie nowych mitochondriów i plastydów wyłącznie przez podział juz istniejących
organelle półautonomiczne co to
częściowo niezależne od jądra komórkowego
część bialek jest kodowana przez ich własne DNA i część przez DNA jądra komorkowego
rodzaje retikulum endoplazmatycznego (siateczki śródplazmatycznej)
szorstka (z rybosomami)
gładka
funkcje siateczki sdpm. szorstkiej
synteza białek:
1)rybosomy na jej powierzchni wytwarzają łańcuchy białkowe
2)wnikają do wnętrza siateczki i tam zachodzi ich fałdowanie (zwijanie przestrzenne w struktury 3°)
3)wstępna modyfikacja białek
4)naprawa lub zniszczenie uszkodzonych białek
białka tam powstające kierowane są poza komórkę (np białka błonowe czy enzymatyczne) - siateczka dobrze rozwinieta jest w komórkach wydzielniczych
funkcje siateczki sdplm. gładkiej
-synteza związków o charakterze lipidowym (cholesterol!!)
-neutralizowanie i usuwanie związków szkodliwych i substancji obcych
-magazynuje jony wapnia (do skurczów miesni)
budowa i funkcje rybosomow
-NIE OTOCZONE BŁONĄ
-są nukleoproteinami (zbudowane z białek i rRNA)
-dzieli się je se względu na stałą sedymentacji - 70S i 80S
-rybosomy prokariotyczne - 70S
-rybosomy eukariotyczne - 80S (rybosomy wolne lub związane z siateczka szorstka- nie na stałe!)
-wytwarzają białka
- rybosomy 70S występują w mitochondriach i chloroplastach
funkcje aparatu golgiego
ostateczna modyfikacja bialek i lipidow, następnie ich sortowanie i pakowanie w pęcherzyki transportujące
u roślin w cysternach(woreczkach) aparatu Golgiego syntezowane są polisacharydy
lizosomy budowa i funkcje
pęcherzyki z jedną błona, w środku pH kwasowe bo tylko w takim aktywne są enzymy lizosomalne
peroksysomy funckje i bydowa
pęcherzyki otoczone jedna błona z enzymami ktore katalizuja rozne reakcje z udzialem tlenu np:
-rozklad kwasow tłuszczowych na dwuweglowe fragmenty
-wytwarzanie mieliny
-neutralizowanie szkodliwych związków
zawierają enzym - katalaza- rozkładający h2o2 do tlenu i wody
wakuole budowa
pęcherzyki otoczonych błoną wakuolarną (tonoplastem), ich wnętrze wypełnia sok komórkowy (wakuolarny) - roztwór różnych substancji
wakuole funkcje (znaczenie w funkcjonowaniu komórki roslinnej)
-utrzymywanie odpowiedniego stopnia uwodnienia komórek (turgoru/jędrności)
-magazynowanie jonów i substancji zapasowych(cukrów)
-magazynowanie ubocznych produktów przemiany materii
-gromadzenie glikozydów, alkaloidów i garbników
funkcje ściany komorkowej
-nadaje komórce kształt
-chroni komórkę przed uszkodzeniami mechanicznymi
-zabezpiecza komórkę przed pęknięciem w środowisku hipotonicznym
-chroni komórkę przed wnikaniem do jej wnętrza drobnoustrojów chorobotwórczych
-bierze udział w transporcie wody
budowa ściany komórkowej roślin
-łańcuchy celulozy ułożone równolegle obok siebie (grupują się dzięki wiązaniom wodorowym i tworzą mikrofibryle)
-przestrzenie między łańcuchami wypełnia macierz z hemiceluloz, pektyn, białek i wody
-posiadają białka enzymatyczne syntezujace ligniny, kutyny i suberyny
rodzaje ściany komórkowej u roślin
-ściany pierwotne (dużo wody i macierzy)
-ściany wtórne (powstają przez odkładanie się w ścianach pierwotnych włókien celulozy bądź przez wysychanie lub powlekanie ich innymi związkami)
blaszka środkowa co to
zbudowana z pektyn; spaja ściany komórkowe dwóch sąsiadujących że sobą komórek roślinnych
cechy wspólne komórek prokariotycznych i eukariotycznych
-są oddzielone od otoczenia błoną komórkową
-ich wnętrze wypełnia cytozol
-ich material genetyczny ma postać DNA
-zawierają rybosomy
cechy różniące komórki eukariotyczne od prokariotycznych
-ściany komórkowe- w komórkach prokariotycznych buduje je peptydoglikan (mureina), w eukariotycznych polisacharydy (celuloza/chityna)
-DNA: w prokariotycznych ma postać kolistych cząsteczek umieszczonych bezpośrednio w cytozolu, u eukariotycznych ma zwykle postać liniową u jest oddzielone od cytozolu otoczką jądrową
-komórki eukariotyczne posiadają zorganizowany system błon srodplazmatycznych, którego komórki prokariotyczne nie posiadają
