Kafli 9, 10 og 11 - Ertu viss

Question 1

Markmið samskipta

Answer 1

1) miðla réttum og rækilegum upplýsingum um sjálfa sig og umhverfi sitt
2) forða vandræðum (segja heldur of lítið)
3) stýra áliti annarra (segja einum of mikið)

Question 2

Lélegar aðferðir við ímyndarstjórn (4)

Answer 2

1. Sjálfstálmun
2. Frægðar-snobb
3. Frægðar-sögur
4. Skjall

Question 3

Sjálfstálmun (einkaforgjöf)

Answer 3

Beinir athygli annarra að því sem hlýtur að spilla fyrir væntanlegri frammistöðu hans og vill með því fá áhorfendur til að líta framhjá því ef honum gengur illa (eða upphefja góða frammistöðu)

a. Að segjast hafa verið timbraður í prófi (sviðsett)
b. Að fara á fyllerí daginn fyrir próf (raunverulegt)

Question 4

Sviðsett sjálfstálmun

Answer 4

Maður kemur sjálfur fyrir greinilegum hindrunum - manni mun mistakast en enginn getur sagt að manni skorti hæfileika. - Að segjast hafa verið timbraður í prófi.

Question 5

Raunveruleg sjálfstálmun

Answer 5

Afsakar slakan árangur eftir á með lýsingum á því sem hindraði betri árangur. Upphefja góða frammistöðu. T.d. segjast ekkert læra en fá svo 10 á prófi - vá hæfileikarnir!

Question 6

Frægðar-snobb

Answer 6

Tal sem gefur fínlega í skyn (ýkir) mikil og góð samskipti við fræga fólkið.

Question 7

Frægðar-sögur

Answer 7

Óstöðvandi skemmtun og fræði um eigin afrek þrátt fyrir litla sem enga eftirspurn. “Ég hef spilað póker í mónakó, séð sólmyrkva…”

Question 8

Skjall

Answer 8

Ólíkt hinum aðferðunum virkar það venjulega. “Vá hvað þú ert í fallegum..”

Question 9

Skert hæfni fólks til þess að meta samband milli eigin aðgerða og ýmiss konar félagslegra afleiðinga þeirra (lélegar aðferðir) er vegna þess að:

Answer 9

a) Upplýsingar um gildi þeirrar leiðar sem valin er eru oft á tíðum skekktar - fólk getur verið tregt til þess að láta opinskáar efasemdir/gagnrýni í ljós þannig vitum ekki hvernig leiðinni er tekið.
b) Getur verið erfitt eða ómögulegt að meta gildi annarra leiða. - tiltekin leið er talin heppileg og þess vegna er aðeins hún farin og engin önnur. Viðkomandi fær aldrei að vita hvað hefði gerst hefði hann valið aðra leið.

Question 10

Fólk hefur tilhneigingu til þess að líta svo á að góður árangur staðfesti gildi aðferðanna sem það betiri en að slakan árangur megi rekja til einhvers annars en aðferðarinnar. Hverjir eru gallarnir við þetta?

Answer 10

1) Getur verið að árangur sé afurð allt annarra atburðarásar en þeirrar sem menn einblína á
2) Þó að árangursleysi megi rekja til einhvers eins hlekks er ekki þar með sagt að ytri aðstæður hafi í raun valdið lélegum árangri.

Question 11

Dulrannsóknir (saga)

Answer 11

• Innra réttmæti veikt
• Ekki til nein ein sannfærandi kenning um dulskynjun
• Frekar notaðar tölfræði-marktekt, óvænta fylgni eða óvænt líkindi sem grundvöll
• Hnignunaráhrif - þar sem fólk stendur sig vel í byrjun en árangurinn dvínar og verður að lokum enginn

Question 12

Dulrannsóknir - hvernig hverfa aðaláhrifin?

Answer 12

Þegar bætt er úr lélegu innra réttmæti. Í byrjun:

a) óvarkárar/óáreiðanlegar mælingar
b) slök stjórnun á aðstæðum
c) aukaáhrif sem ekki var búist við

Question 13

Miðlar; kaldur og heitur lestur

Answer 13

Kaldur lestur: miðill þekkir lítið til viðmælenda en rýnir í aðstæður og látbragð til að setja fram víðar ágiskanir

Heitur lestur: miðill aflar upplýsinga um einkamál viðmælenda t.d. frá aðstoðarliði (og google) og dulbýr þau sem dulskynjun.

Question 14

Kaldur lestur miðils

Answer 14

miðill þekkir lítið til viðmælenda en rýnir í aðstæður og látbragð til að setja fram víðar ágiskanir

Question 15

Heitur lestur miðils

Answer 15

miðill aflar upplýsinga um einkamál viðmælenda t.d. frá aðstoðarliði (og google) og dulbýr þau sem dulskynjun.

Question 16

Þeir sem rannsaka dulskynjun, hvernig skilgreina þeir hana?

Answer 16

“Reynsla af eða viðbrögð við tilteknum hlut, ástandi, atburði eða áhrifum án atbeina venjulegrar skynjunar”

Question 17

Nokkrar tegundir dulskynjunar (4)

Answer 17

1. Hugsanaflutningur (beinn flutningur hugsana frá huga eins manns til huga annars)
2. Fjarskyggni (hæfileiki til að skynja eða sjá atburði)
3. Forskynjun (hæfileiki til þess að sjá atburði fyrir áður en þeir gerast)
4. Hugmegin/sálarafl (hæfileiki til þess að hreyfa hluti/breyta þeim eða hafa áhrif á þá án snertingar)

Question 18

J.B. Rhine

Answer 18

Slakt innra réttmæti, mat ófullnægjandi.

• Var fyrstur til að rannsaka yfirskilvitleg fyrirbæri við tilraunaaðstæður.
• Þróaði tilraunaaðferð þar sem þátttakendur voru beðnir um að tilgreina hvaða tákn af fimm mögulegum væri á þeirri hlið lítilla spjalda á stærð við spil sem frá þeim vissu.
• Niðurstöður bornar saman við áætlaðar tilviljunarkenndar giskanir.

Niðurstöður: áreiðanleg staðfesting á tilvist dulskyggni.
það sem vantaði:
- innra réttmæti
- hafði ekki stjórn (leyfði þátttakendum að handlanga spilin áður)
- ýtrustu nákvæmni var ekki gætt við gerð spjaldanna sjálfra (gast t.d. séð í gegn eða kaffibletti)
- Stokkun spilanna

Question 19

Hnignunaráhrif

Answer 19

þar sem fólk stendur sig vel í byrjun og giskar þá oft rétt en árangurinn dvínar og verður að lokum enginn.

Question 20

Soal-Goldney tilraunirnar

Answer 20

Svindl, átt við gögnin

• “Sendandi” í einu herbergi og “viðtakandi” í öðru. Tölurnar 1-5 röðuðust eftir tilvljun. Marktala (sem komið var að) og átti að reyna að “senda” myndina til móttakans með því að einbeita sér að henni.
• atburðarás stjórnað betur
• tilviljun með spilin
• óháðir aðilar í herbergjum

Niðurstöður: nákvæmlega engin merki komu fram um hugsanaflutning! En marktæk fylgni á milli ágiskana og þeirrar myndar sem kom næst á undan eða næst á eftir markmyndinni. (hliðrunaráhrif)

Komst upp að Soal falsaði niðurstöður sínar og marktölunum var breytt eftir á

Question 21

Hver falsaði niðurstöður í tilraunum sínum á dulskynjun?

Answer 21

Soal í Soal-Goldney tilrauninni

Question 22

Targ-Puthoff

Answer 22

Slakt innra réttmæti, óvæntar aukaupplýsingar sem duga til mats

• Tilraunir á fjarskyggni
• Árangur metinn með því að biðja hóp matsmanna að fara á hvern og einn af stöðunum og fá teikningar og lýsingar þátttakenda og raða þeim eftir því hversu vel þau lýsa hverjum stað.

Niðurstöður: hjá hæfileikamestu þátttakendum var hægt að para saman afritin og viðeigandi staði nánast án nokkurrar villu.

En alls kyns aukaefni samt gat verið til hjálpar við að para saman afrit og rétta staði (vísanir til dagsetninga, tíma og staða)

Question 23

Hvers vegna trúum við?

Answer 23

• umfjöllun í samfélagi (hraðvissa)
• fréttaflutningur -> vinsamleg (sem lítur jákvæðum augum á) á virkan þátt í trú okkar á dulskynjun
• vilji til að trúa (líf eftir dauðann? búum við yfir máttum?)

Question 24

Hversdagsreynsla af hinu dulræna (skiptist í 3)

Answer 24

Hverdagslegur sálarkraftur
Hverdagsleg tilviljun
Hverdagslegir fyrirboðar – einstæðir fyrirboðar

Question 25

Hverdagslegur sálarkraftur

Answer 25

Spila monopoly og reyna að “beita viljastyrknum” til að hafa áhrif á teninginn. Útkoma sem óskað er eftir er gjarnan talin afurð hugmegins en slæmt kast ekki annað en dæmi um tilvik þar sem manni tekst ekki að beita þessum kröftum rétt.

Question 26

Hverdagsleg tilviljun

Answer 26

Hraðvit um eðli og arfgengi tilviljana og oftúlkun á þeim kallar á yfirnáttúrulega skýringu “hverjar eru líkur á því að 2 í 23 manna hópi eigi sama afmælisdag?”

Question 27

Hverdagslegir fyrirboðar

Answer 27

Óvænt atburðarás sem tengir draum og veruleika og kveikir hugmynd um dulræna skýringu - oftast ósamhverf og einhliða. Þú tekur ekki eftir þeim spám sem misheppnast.

Dreyma flugslys og sérð svo flugslys í fréttunum

Að spá atburðum fyrirfram = snúið og heppnast sjaldan
Að túlka og tengja atburði eftir á = ómótstæðilegt og heppnast oftast => baksýnarforspár

Question 28

Baksýnarforspár

Answer 28

Að túlka og tengja atburði eftir á = ómótstæðilegt og heppnast oftast

Question 29

Efasemdarmenn

Answer 29

biðja um að ein heildarskýring á yfirnáttúrulegum fyrirbærum sé gefin upp á bátinn og í staðinn komi sundurleitt safn skýringa eða jafnvel engar skýringar.

Niðurstöður eru ólíkar eftir tilraunamönnum en efasemdarmenn virðast hamla því að jákvæðar niðurstöður um dulskynjun komi fram.

Question 30

Hvað er til ráða?

Answer 30

Ekki trúa strax. Vertu ekki of viss.
Hvar er hraðvissa á kreiki?
Liggja fyrir staðreyndir sem skipta máli?
Er mögulegt að túlka fyrirliggjandi staðreyndir með öðrum hætti?

Hugsa að því að upplýsingar sem berast okkur frá öðrum eiga sér oft fjarlægari uppruna en virðist í fyrstu (milliliðir)

Question 31

Vísindi byggð á líkindum

Answer 31

Sálfræði/læknisfræði, kennir nemendum að beita tölfræðilegum og aðferðafræðilegum reglum við lausn á vísindalegum úrlausnarefnum og úrlausnarefnum úr daglegu lífi.

Question 32

Vísindi byggð á löggengum ferlum

Answer 32

Eðlis/efna fræði þar sem orsök eru fundin

Question 33

Hvernig vísindi kennir gagnrýna hugsun best?

Answer 33

Vísindi byggð á líkindum, t.d. sálfræði.