2 kafli - Netnámsefni

Question 1

Hvað er hugarheimspeki?

Answer 1

Annað orð yfir náttúruspeki, Englendingar kölluðu það hugarheimspeki.

Question 2

Hvar byrjaði nútímasálfræði?

Answer 2

Þýskalandi um miðja 19.öld. Fyrstu tilraunir til að beita vísindalegri aðferð á sálfræðileg fyrirbæri.

Question 3

Fornöld: náttúruspekingarnir

Answer 3

Veraldarahyggja (Þales, Anaxímandros, Anaxímanes -> Smættarhyggja -> Pýþagóras -> Herakleitos og Parmenídas um eðli heimsins -> Fjölhyggjumenn (Empedókles, Demókrítos) -> Platón -> Aristóteles

Question 4

Veraldarhyggja

Answer 4

Leita skýringa á því sem við viljum skilja í náttúrunni. Úr hvaða efni er heimurinn gerður?

• Þales: vatn
• Anaxímandros: ómæli (efni sem geta tekið á sig alla eiginleika efna)
• Anaxímanes: loft

Question 5

Þales taldi að undirstaða heimsins væri?

Answer 5

vatn

Question 6

Smættarhyggja

Answer 6

Að skýra eitthvað sem okkur finnst flókið með einhverju sem okkur finnst vera einfaldara.
T.d. lotukerfið í efnafræði, atómkenningin..

Question 7

Pýþagóras

Answer 7

Sá alla veröldina í ljósi stærðfræðinnar. Setti fram kenningu um samband sálar og veruleika, fann stærðfræðilegt samband milli hljóma í tónfræði.

Question 8

Herakleitos og Parmenídas

Answer 8

Tókust á um hvort eðli heimsins tæki stöðugum breytingum eða hvort allt væri varanlegt.

Question 9

Fjölhyggjumenn

Answer 9

Héldu því fram að frumefnin hlytu að vera mörg

• Empedókles: vatn, loft, jörð og eldur
• Demókrítos: atómkenningin; atómið er undirstaða alls lífs

Question 10

Nauðhyggja

Answer 10

Allt gerist fyrir nauðsyn, ekkert gerist fyrir tilviljun

Question 11

Platón

Answer 11

Setti fram allsherjar frumspekikerfi með frummyndakenningu sinni

• Munur á efnisheiminum sem við nemum með skynfærunum og frummyndaheiminum sem við nemum með skynsemi
• Samkvæmt Platón eiga form og frumhugtök að búa að baki veruleikanum
• Þrískiptin sálarlífsins

Question 12

Platón og þrískipting sálarlífsins

Answer 12

1) Vit
2) TIlfinning
3) Vilji

Question 13

Aristóteles

Answer 13

• Nemandi Platóns en hafði ekki sömu skoðanir.
• Upphafsmaður formlegrar rökfærslu.
• Aðhyllist ekki frummyndaheim
• Markhyggja (guð hans fullkominn og allt stefnir að því marki að líkjast honum)
• Setti fram AFLFRÆÐI til að skýra frumefnin fjögur og fjallaði um glæru sem hrærir fyrirbæri heimsins
• Sálarkenning (vaxtarsál, skynjunarsál og hugsandi sál)

Question 14

Sálarkenning Aristóteles

Answer 14

• Vaxtarsál: sem lýtur að hreyfingu sem felst í vexti og efnaskiptum, er öllum lífverum (líka jurtum, dýrum og mönnum) sameiginleg
• Skynjunarsál: sem dýr og menn, en ekki jurtir, hafa. Tekur til skynjunar á ólíkum skynsviðum og hreyfingar
• Hugsandi skál/skynsemin: sem aðeins maðurinn hefur og tengist notkun tungumáls

Question 15

Miðaldir

Answer 15

• Áhersla á að samræma heimsmynd Aristótelesar og heimsmynd kirkjunnar á Vesturlöndum
• Nátturuspeki (ætti að ganga út frá því að skýra ýmis tákn í náttúrunni)
• Veraldarahyggja: sú kenning að þekking á náttúrunni fáist með því að skoða hana án trúarlegs skilnings.

Question 16

Veraldarhyggja

Answer 16

Sú kenning að þekking á náttúrunni fáist með því að skoða hana án trúarlegs skilnings

Question 17

Lok miðaldra og endurreisn

Answer 17

• Mikið sem átti sér stað sem skapaði grundvöll fyrir efasemdir um ríkjandi heimsmynd
• Endurreisnartíminn: endurreisn á fornri menningu, efling borga og vaxandi manngildis- og einstaklingshyggja
• Nýplatónismi, galdrar, pýþagórismi
• Siðaskipti, landafundir og efahyggja

Question 18

Vísindabyltingin á 16. og 17.öld (nýaldir)

Answer 18

• Vélræn heimsmynd: einfaldir hlutir, eins og klukka, gæti virkað á vélrænan hátt
• Sólmiðjukenningin: leysti þessa gömlu gátu um hvað væri í miðju alheimsins
• Newton setti fram kenninguna um að það væri skipting milli jarðríkis og himins en þeim kenningum var hafnað

René Descartes
Gilbert Ryle
David Hume

Question 19

René Descartes

Answer 19

• Hélt fram rökhyggju og tvíhyggju
• Tvíhyggja um sál og líkama (efnisheimur og hugarheimur)
• Ruddi brautina fyrir rannsóknir á manninum sem náttúrulegri veru
• Taldi að skynjun, upplifun og viðbragð væru vélræn ferli (ljós, hljóð, bragð berast frá umhverfinu til skyn- og taugakerfisins eftir vélrænum ferlum í líkamanum)
• “Cogito ergo sum”: ég hugsa, þess vegna er ég til
• Hugsandi, ákvarðandi siðferðilegt tvíhyggjusjálf: sjálfið er eins konar sjálfstæður skoðunarmaður með einkaaðgang að niðurstöðum úr vélrænum skynjunar- og reynsluferlum

Question 20

Tvíhyggjukenning René Descartes

Answer 20

Efnisheimur: eins og vél, tekur rúm, er deilanlegur - t.d. rauðar kinnar vegna þess að þú ert reiður og blóð þýtur út í kinnarnar, í nokkurs konar vél sem líkaminn er
Hugarheimur: lýtur ekki lögmálum efnisins, tekur ekki rúm, er ekki hægt að deila niður í hluta og er aðeins aðgengilegur þeirri veru sem hefur hann - t.d. reiði, þú finnur bara fyrir henni og upplifar hana

Question 21

Gilbert Ryle

Answer 21

Hélt því fram að lýsing Descartes væri misskilningur. Það að hugarheimur sé aðgreindur heimur frá efnisheiminum fælist í ruglingi á hugtökum.
=> kvíavilla/hugtakaruglingur: tveimur ólíkum hugtakaheimum er slengt saman eins og þeir séu jafngildir

Question 22

Kvíavilla/hugtakaruglingur

Answer 22

Tveimur ólíkum hugtakaheimum er slengt saman eins og þeir séu jafngildir (tal um hugann er í raun tal um hegðun)
Gilbert Ryle

Question 23

Gagnrýni á hugmyndir Descartes

Answer 23

Hver er innan í sjálfnu?

Hvernig getum við vitað um sálarlíf annarra?

Question 24

David Hume

Answer 24

• Raunhyggja og smættarhyggja: einfaldar skynmyndir tengjast saman og mynda flókna þekkingu (tengslahyggja, dæmi: skynjun af grænni trjágrein er í raun byggð upp af ýmsum einfaldari skynmyndum, t.d. grænleika, sem svo geta orðið að flóknari hugmyndum, t.d. skógur)
• Reynir að skýra hugsun og sálarlíf með allra einföldustum hætti með sem allra fæstum forsendum
• Gerði ráð fyrir að umhverfi og reynsla mótaði nær allar hugmyndir

Question 25

Tengslahyggja

Answer 25

Einfaldar skynmyndir tengjast saman og mynda flókna þekkingu
Dæmi: skynjun af grænni trjágrein er í raun byggð upp af ýmsum einfaldari skynmyndum, t.d. grænleika, sem svo geta orðið að flóknari hugmyndum, t.d. skógur

Question 26

Lífeðlisfræði á 19.öld

Answer 26

Hermann von Helmholtz
Ernst Weber
Gustav Fechner

Question 27

Hermann von Helmholtz

Answer 27

• smíðaði fyrsta augnskoðunartækið
• mældi fyrstur hraða taugaboða
• hélt fram kenningu um skynjun lita
• skýrði varðveislu orku í eðlisfræði

Question 28

Ernst Weber

Answer 28

• rannsakaði snertiskyn
• þyngdarskynjun (styrkur skynjunar eða upplifunar fer eftir áreitisstyrk - til að greina hvort eitt lóð væri þyngra en annað þyrfti munurinn að vera tiltekið hlutfall af þyngd þeirra, 1 gr - 50 gr, 2 gr - 100 gr, 3 gr - 150 gr)

Question 29

Þyngdarskynjun

Answer 29

Styrkur skynjunar eða upplifunar fer eftir áreitisstyrk - til að greina hvort eitt lóð væri þyngra en annað þyrfti munurinn að vera tiltekið hlutfall af þyngd þeirra, 1 gr - 50 gr, 2 gr - 100 gr, 3 gr - 150 gr
-Fechner setti fram jöfnu

Question 30

Gustav Fechner

Answer 30

Varð frumkvöðull í frægum rannsóknum á skynjun, sambandi skynjunar og hlutlægs veruleika
-setti fram jöfnu um sambandið á milli styrks, skynjunar og áreitisstyrk)

Question 31

Wilhelm Wundt

Answer 31

• Kallaður upphafsmaður sálfræðinnar
• Stofnaði fyrstu tilraunastofuna í sálfræði 1879
• áhersla á smættarhyggju, innskoðun og 1.persónu sálfræði

Question 32

Hver stofnaði fyrstu tilraunastofuna?

Answer 32

Wilhelm Wundt, í þýskalandi 1879

Question 33

Frumspeki

Answer 33

Um eðli veruleikans, um það sem er

Question 34

Verufræði

Answer 34

undir frumspeki, um hvað er til og hvað ekki

Question 35

Þekkingarfræði

Answer 35

fjallar um eðli þekkingar, hvernig við öðlumst þekkingu

Question 36

Siðfræði

Answer 36

Um mannlega breytni, það sem ætti að gera

Question 37

Fagurfræði og stjórnmálaheimspeki

Answer 37

Fjalla um tvær hliðar mannlífsins

Question 38

Vísindaheimspeki

Answer 38

Fjallar um möguleika sálfræðinnar á því að teljast til raunvísinda

Question 39

Reglusiðfræði

Answer 39

Leggur til að fólk hegði sér í samræmi við tiltekin gildi, um að ein athöfn sé verðmætari en önnur.

Question 40

Mind-body problem

Answer 40

Vandinn um hug og líkama

• Er hugurinn sérstakur veruleiki sem stjórnar líkamanum?
• Er hugur og líkami eðlisólík fyrirbæri en í gagnvirku sambandi?
• Er hugur aukageta sem hefur engin áhrif á líkamann?

Question 41

Aukageta

Answer 41

Afleiðing af einhverju ferli en hefur engin áhrif. T.d. útblástur frá bíl hefur engin áhrif á það hvernig bíllinn keyrir