Kafli 3 og 4 - Ertu viss Flashcards
Hraðvitsleiðir; skiptast í tvennt
1) Að flokka fyrirbæri út frá dæmigerðum yfirborðseinkennum
2) Orsakaskýring (tiltækastaog auðveldasta útskýringin)
Staðfestingarhneigð
Hneigð til þess að nota aðeins staðfestingargögn til að meta sanngildi staðhæfinga eða taka undir þær, en sjást yfir gögn sem ganga gegn þeim.
Dæmi: ofbeldi mest á fullu tungli Mikið ofbeldi + fullt tungl = 10% Mikil ofbeldi + ekki fullt tungl = 0% Lítið ofbeldi + fullt tungl = 0% Lítið ofbeldi + ekki fullt tungl = 10%
Ofmat á staðfestandi gögnum og vanmat á mikilvægi gagnraka kallast
Staðfestingarhneigð
Ósamhverfar breytur
Tvíkostabreyta er ósamhverf ef annað gildi hennar er skýrt og klárt en hitt er ekki neitt.
t.d. dúx - ekki dúx, fullt tungl - ekki fullt tungl, ættleidd - ekki ættleidd
Ekki dúx er sjaldan þekktur sem slíkur og ekki ættleidd er mjög skrýtin mannlýsing.
ÓSAMHVERF BREYTA EYKUR A-HÓLFS ÁHRIF
Samhverfar breytur
Tvíkostabreyta er samhverf þegar bæði gildi hennar eru auðmerkt og skiljanleg fyrirbæri.
t.d. kona - ekki kona, tryggður bíll - ekki tryggður bíll
SAMHVERF BREYTA MINNKAR A-HÓLFS ÁHRIF
Ofmát á forspá/þegar gögn eru takmörkuð
Matsmenn telja gjarnan að val sitt á umsækjendum sé vel heppnað, t.d. við inntöku í skóla. En gögnin eru takmörkuð og yfirleitt hafa þeir ekki öll gögn sem þarf til þess að vita þetta með vissu.
Sjálfvirk spá og takmörkuð, falin gögn
Fólk notar ekki alltaf tiltækar upplýsingar og oft eru mikilvægar upplýsingar einfaldlega ófáanlegar.
- herskáar væntingar og neikvæðar spár staðfestast oftar en væntingar um samvinnu og friðsemd
- fyrstu kynni hafa tilhneigingu til að staðfestast
Tvær gerðir af sjálfvirkum spám; ósviknar og sjálfvirkar eða þær sem virðast sjálfvirkar
Ósviknar+sjálfvirkar spár og spár sem virðast sjálfvirkar
Ósviknar+sjálfvirkar: þar sem væntingar framkalla beinlínis þá hegðun sem búist var við í upphafi (sá sem er óvingjarnlegur og heldur að einhver sé að reyna að vera leiðinlegur við hann kallar það oftast fram í honum)
Þær sem virðast sjálfvirkar: fela í sér væntingar sem breyta umhverfi eða möguleikum annars manns þannig að það verður ómögulegt að hrekja spána.
(barn sem vill leika hornabolta en er talið lélegur leikmaður er látið leika á svæði á vellinum þar sem boltinn kemur aldrei og þannig viðhelst orðsporið hans, fær ekkert tækifæri til að afsanna það)
Get ég ekki trúað þessu?
Þegar við lítum almennt með velþóknun á meðrök og styðjandi gögn. Má ég ekki alveg trúa þessu ef þetta styður mína kenningu?
Þarf ég að trúa þessu?
Þegar við lítum á mótrök með gagnrýndum augum, finnum galla á þeim. Þarf ég að trúa þessu, þetta styður ekki það sem ég segi/vil?
Barnum áhrif (Nostradamus)
Tilhneiging fólks til þess að trúa því að almenn lýsing sem á í raun ekki við neinn sérstakan sé einstaklega vel heppnuð lýsing á þeirra eigin lundarfari. t.d. stjörnuspár.
Alþýðuspeki
Fólk man best eftir hagstæðum atburðum og sem staðfesta væntingar.
-Einhliða og tvíhliða atburðir
Hvað ýtir undir staðfestingarhneigð?
Ósamhverfir og einhliða atburðir.
Einhliða atburðir
Bara minnisstæðir við tiltekna útkomu. T.d. þegar þú missir af strætó, manst sérstaklega eftir því en þú manst ekkert eftir því þegar þú misstir ekki af strætó.
Tvíhliða atburðir
Verða minnisstæðir, hafa áhrif og krefjast viðbragða sama hver niðurstaðan er. T.d. sigur eða tap í leik, maður man hvora útkomuna sem er.
