Kafli 8 - set

Question 1

Hvað er setberg ?

Answer 1

Harðnað set

Question 2

Hvernig myndast setberg ?

Answer 2

Set þjappast saman með tímanum og myndar fast setberg

Question 3

Dæmi um setberg

Answer 3

Kalksteinn ( skeljar )

Sandsteinn

Question 4

Hvað eru set ?

Answer 4

Laus jarðlög sem þekja berggrunninn

Question 5

Hvernig myndast set ?

Answer 5

Hafa myndast við veðrun á staðnum eða borist með vindum, vatni eða hrauni

Question 6

Dæmi um set

Answer 6

Sandur
Skeljar
Steinar

Question 7

Eftir hverju er set flokkað ?

Answer 7

Eftir myndunarhætti

Question 8

Í hvaða þrjá flokka er set flokkað ?

Answer 8

Molaberg
Efnaset
Lífrænt set

Question 9

Hvað er molaberg ?

Answer 9

Setberg sem gert er úr bergmylsnu

Question 10

Eftir hverju er molaberg aðallega flokkað ?

Answer 10

Kornastærð

Question 11

Hvað þýðir ef korn eru vel aðgreind ?

Answer 11

Flest korn af sömu stærð

Question 12

Hvað þýðir ef korn eru illa aðgreind ?

Answer 12

Breytileg kornastærð

Question 13

Hvað hefur áhrif á stærð og lögun korna ?

Answer 13

Flutningur

Question 14

Hvar myndast hvarfleir ?

Answer 14

Í jökullónum

Question 15

Hvað kallast sumarlag + vetrarlag ? ( hvarfleir )

Answer 15

Hvörf

Question 16

Hvort er grófara lag á sumrin eða á veturnar ( hvarfleir ) ?

Answer 16

Sumrin

Question 17

Hvernig lagskipting er í hvarfleir ?

Answer 17

Lárétt

Question 18

Hvað er hvarfleir oftast ?

Answer 18

Silt eða leir

Question 19

Hvað er löss ?

Answer 19

Fínkorna ( silt ) ólagskipt set sem borið er áfram með vindi

Question 20

Hvernig eru lögin hjá löss ?

Answer 20

Þykk

Question 21

Hvað er gott að rækta í löss ?

Answer 21

Hrísgrjón

Question 22

Hver er lagskiptingin í löss ?

Answer 22

Er ólagskipt

Question 23

Hvað er efnaset ?

Answer 23

Útfelling uppleystra efna í sjó, vötnum, jarðvegi og við hveri

Question 24

Er efnaset lífrænt eða ólífrænt ?

Answer 24

Ólífrænt

Question 25

Af hverju er lítið af efnaseti á Íslandi ?

Answer 25

Vegna lágs lofthita

Question 26

Dæmi um efnaset ?

Answer 26

Mýrarauði Steinsalt Hverabrúður Breinnisteinn / gifs

Question 27

Mýrarauði

Answer 27

Sest til í járnmenguðu vatni í mýri

Question 28

Steinsalt

Answer 28

Fellur út í sjó ( hröð uppgufun )

Question 29

Hverabrúður

Answer 29

Myndast við vatnshveri

Question 30

Breinnisteins / gifs

Answer 30

Myndast við leir- og gufuhveri

Question 31

Úr hverju er lífrænt set ?

Answer 31

Úr leifum planta og dýra sem falla til botns í vötnum, sjó og jafnvel í mýrum

Question 32

Af hverju rotna lífræn set ekki ?

Answer 32

Vatnið ver það fyrir rotnun

Question 33

Dæmi um lífrænt set

Answer 33

Kísilgúr Kalksteinn Kol

Question 34

Hvað er kísilgúr ?

Answer 34

Lífræn setlaga myndun í stöðuvatni

Question 35

Hver er uppistaða kísilgúrs ?

Answer 35

Kísilþörungar

Question 36

Hvað er þykkt lag af kísilþörungum í Mývatni ?

Answer 36

5 - 10 m

Question 37

Úr hverju er kalksteinn ?

Answer 37

Setberg gert úr leifum forna sjávardýra

Question 38

Hvar eru kolalög oft ?

Answer 38

Á milli annarra setlaga og svarar hvert lag til mýrarinnar

Question 39

Hvar myndast kol EKKI ?

Answer 39

Í sjó

Question 40

Við hvað myndast kol ?

Answer 40

Kolnun

Question 41

Hvað er kolnum ?

Answer 41

Efnafræðileg ummyndun mós í kol vegna þrýstings og hita

Question 42

Hvað eykst við kólnun ?

Answer 42

Hlutfall kolefnis

Question 43

Hvað er mór ?

Answer 43

60 % kolefni Myndast við ummyndun plöntuleifa í mýrum eða stöðuvötnum Engin rotnun því það er ekkert vatn

Question 44

Frá hvaða tímabili finnst mór ?

Answer 44

Frá jarðlögum nútímans

Question 45

Hvað er brúnkol ?

Answer 45

70 % kolefni | Brúnleit og laus í sér

Question 46

Frá hvaða tímabili finnst brúnkol ?

Answer 46

Tertíer

Question 47

Hvað er surtarbrandur ?

Answer 47

Íslenskt afbrigði af brúnkolum 70 % kolefni Þunn lög því gos voru svo oft að upphleðslan er lítil

Question 48

Hvar finnst surtarbrandur ?

Answer 48

Í blágrýtimsunduninni

Question 49

Hvað eru steinkol ?

Answer 49

Innihalda 80 % kolefni | Svört og gljáandi

Question 50

Hvað er olía ?

Answer 50

Er af lífrænum uppruna, svif og leifar sjávardýra

Question 51

Hvernig myndast olía ?

Answer 51

Lífverur deyja og falla til botns í sjó Hluti leifanna lokast í leirkenndu seti Setlögin sökkva dýpra með tímanum og á milljónum árum verða efnin fyrir miklum hita og þrýstingi og breytast í olíu og gas Holrýmin í stein minkar með auknum þrýstingi frá ofanáliggjandi jarðlagastafla þannig að olían leitar í sætrra holrými, t.d. sandstein eða kalkstein Gasið og olían leitar upp á yfirborð eða lokast inni og myndast olíulind, t.d. undir amndhverfum, við misgengi eða mislægi

Question 52

Í hvað skiptist jarðvegurinn ?

Answer 52

Yfirborðslag Miðlag Efstiu hluti berggrunns

Question 53

Hvað er yfirborðslag ?

Answer 53

Gróðurmold MIkið af húmus 10 - 20 cm þykk

Question 54

Hvað er miðlag ?

Answer 54

Samanstendur af útksoluðum efnun úr yfirborðslaginu Oft ungur og rauðlegur Myndast stundum síðast

Question 55

Hvað er efsti hltui berggrunns

Answer 55

Er aðeins byrjaður að ummyndast

Question 56

Hvað eru frostverkanir ?

Answer 56

Eru breytingar sem forst og þíða valda á jarðvegi

Question 57

Dæmi um frostverkanir ?

Answer 57

``` Holklaki Þúfur Melatíglar Sífreri Jarðskrið ```