Kafli 1 - Steindir Flashcards

1
Q

Hvað eru steindir ?

A

Eru kristallað frumefni eða efnasamband

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Úr hverju eru bergmolar og steinar ?

A

Eru myndaðir úr steindum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Have gera steindir við berg (útlitslega) ?

A

Stýra útliti þess

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Af hverju eru steindir mikilvægar ?

A

Þær eru undirstaða alls bergs

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Hvernig finnast steindir í náttúrunni ?

A

Finnast sjálfstætt, ekki hægt að mynda þær á tilraunastofu

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Eru steindir ólífrænar eða lífrænar ?

A

Eru ólífrænar, nema steindin raf

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Hvað eru þekkar margar steindir ?

A

4600

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Hvar eru flestar steindir ?

A

Í jarðskorpunni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Hversu margar steindir mynda 95 % af jarðskorpunni ?

A

20

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Úr hverju eru meginlönd ?

A

Að mestu úr setbergi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Úr hverju er Ísland að mestu ?

A

Úr storkubergi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

Getur efnasamsetning verið sú sama en kristöllin önnur ?

A

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Litlar steindir myndast hvar ?

A

Myndast í eldgosum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Stórar steindir myndast hvar ?

A

Myndast ofan í jörðinni

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Hvenær myndast steindir ?

A

Þegar kvika byrjar að kólna og jónir tengjast

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Hver eru ytri einkenni steinda ?

A

Lögun og kleyfni = lögun bergmolans
Litur = striklitur (duftlitur) á hvítri postulínsplötu segir til um sannan lit
Gljái = hvernig ljós endurkastast
Harka = styrkleiki á milli atóma. Því sterkari sem tengingin er því harðari er steindin
Eðlismassi = þyngd bergmolans

Sýra = sumar steindir freyða við snertingu sýru
Segulmögnun = sumar steindir innihalda járn sem hefur áhrif á áttavita
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Hvernig eldgos er við súrt berg ?

A

Stórt eldgos

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Hvernig eldgos er við basískt berg ?

A

Lítið eldgos

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Í hvað breytist stundum basískt berg í ?

A

Getur breyst í súrt berg

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Hvað gerist þegar kvika storknar ?

A

Atómin raða sér saman upp í kristalgrind og mynda frumsteindir (seinna holufyllingar)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Hver er algengasta frumsteindin ?

A

Siliköt

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

Hvernig myndast holufyllingar ?

A

Myndast þegar frumsteindir leysast upp í heitu vatnu. Vatnið inniheldur fullt af frumefnum sem raða sér saman og mynda holufyllingar. Eru vanalega með fallegri kristallsbyggingu en frumsteindir

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
23
Q

Í hvaða flokka skiptast frumsteindir ?

A

Siliköt og oxíð

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
24
Q

Í hvaða flokka skiptast siliköt (frumsteindir) ?

A
Ólivín
Pýroxen
Plagíóklas
Ortóklas
Kvars
Glimmer
How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
25
Q

Í hvaða flokka skiptast oxíð (frumsteindir) ?

A

Seguljárnsteinn

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
26
Q

Ólivín

A
Frumsteind
Siliköt
Grænn á litinn
Algengt í úthafsskorpunni 
Algengt í basísku storkubergi
Alengt sem dílar í íslensku basalti - Reykjavíkurgrágrýtinu, Búðahrauni og Búrfellshrauni
27
Q

Pýróxen

A
Frumsteind
Siliköt
Er gulgrænn yfir í svart
Algengt í basísku bergi
Agent sem dílar í hraunum á Snæfellsnesi
Dæmi um það er agít sem er algengt í basalti
28
Q

Plagíóklas

A
Frumsteind
Siliköt
Er litlaust, hvítt og ljósgrátt
Algengt í basísku og súru storkubergi
Algengt sem dílar í basalti - Þjórsárshrauni
Mynda ásamt pýroxen 80 % basalts
29
Q

Ortóklas

A

Frumsteind
Siliköt
Ljósrauður og grænn
Algengt í súru berg

30
Q

Kvars

A

Frumsteind
Siliköt
Glært eða gráleitt
Er úr kísil og súrefni
Getur líka verið holufylling
Algengt í súru storkubergi (til dæmis graníti)
Veðrast mjög hægt og breytist í ljósan förusand eða sandstein

31
Q

Glimmer

A
Frumsteind
Siliköt
Finnst í súru berg
Myndar næfurþunnar sveigjanlegar þynnur
Skiptist í múskóvít og bíótít
32
Q

Múskóvít

A

Frumsteind
Siliköt
Glimmer
Ljóst, nær litlaust

33
Q

Bítótít

A
Frumsteind
Siliköt
Glimmer
Svart
Helsta frumsteindin í graníti (súrt)
34
Q

Seguljárnsteinn

A
Frumsteind
Oxíð
Svartur
Járnmagn er 70 %
Fjórða algengasta steindin í basalti
Kristallar mjög smáir og sjást ekki með berum augum
35
Q

Í hvaða flokka skiptast holufyllingar ?

A
Kvarssteindir
Karbónöt
Málmsteindir
Zeólítar
Háhitasteindir
36
Q

Í hvaða flokka skiptast kvarssteindir (holufylling) ?

A
Bergkristall
Ametyst
Kalsedón
Onyx
Agat
Eldtinna
Jaspis
Viðatsteinn
37
Q

Í hvaða flokka skiptast karbónöt (holufylling) ?

A

Kalsít (kalkspat)

38
Q

Í hvaða flokka skiptast málmsteindir (holufylling) ?

A

Mýrarrauði
Hematít
Brennisteinskísill (glóbagull)

39
Q

Í hvaða flokka skiptast zeólítar (hollufylling) ?

A

Skólesít

40
Q

Í hvaða flokka skiptast háhitasteindir (holufylling) ?

A

Epidót

41
Q

Hver er efnasamsetning kvarssteinda ?

A

SiO2

42
Q

Have breytist kvars oft í ?

A

Sand

43
Q

Bergkristall

A

Holufylling
Kvarssteind
Er tær
Algengt á Íslandi

44
Q

Ametyst

A

Holufylling
Kvarssteind
Fjólublár
Sjaldgæft í Íslandi (hefur fundist á Austfjörðum)
Byrjaði sem bergkristall sem tengdist síðan öðru efni sem gefur fjólubláa litinn

45
Q

Kalsedón

A

Holufylling
Kvarssteind
Hvíleitt, gráleitt, brúnt
Myndast neisti ef sleginn saman
Líkist gráleitum dropasteinum sem hafa máðst (þarmar)
Oft byrjar maður að fá kalsedón og fær síðan aðrar steindir

46
Q

Onyx

A

Holufylling
Kvarssteind
Er röndótt
Svart og hvítt

47
Q

Agat

A
Holufylling
Kvarssteind
Litríkt
Hringlaga rendur
Yngst sem er í miðjunni
48
Q

Eldtinna

A
Holufylling
Kvarssteind
Til í Danmörku
Notuð til að kveikja eld
Sést oft í kalksteini
49
Q

Jaspis

A
Holufylling
Kvarssteind
Rauður, grænn og móleitur
Mengaður afkomuefnum, til dæmis járni
Mattur
Mjög algengur
50
Q

Viðarsteinn

A

Holufylling
Kvarssteind
Var áður viður en lífrænu efnin leystust upp í heitu vatni og kísill og súrefni komu í staðinn

51
Q

Hver eru einkenni karbónata ?

A

Freyða í sýru
Algengt að það sé litlaust eða hvítt en stundum brúnleitt ef það er járn í þeim
Stundum lífrænt
Efnasamsetningin endar á CO3

52
Q

Kalsít (kalkspat)

A

Holufylling
Karbónöt
Litlaust, tært eða brúnleitt
Freyðir við sýru
Ein algengasta holufylling á Íslandi
Leysist illa upp í venjulegu vatni en leysist vel upp í kolsýrumenguðu vatni svo víða í Evrópy hefur súrt grunnvatn leyst upp kalk og skilið eftir sig dropasteinshella
Ef það er hitað breytist það í brennt kalk
Kalsít skiptist upp í silfurberg og sykurberg

53
Q

Silfurberg

A
Holufylling
Karbónöt
Kalsít
Tært
Hefur tvöfalt ljósbrot
Er í gömlum sjávarjarðlögum
54
Q

Sykurberg

A

Holufylling
Karbónöt
Kalsít
Brúnleitt eða rauðleitt vegna járnmengunar
Myndast inni í skeljum sem leysast síðan upp

55
Q

Hver eru einkenni málmsteinda ?

A

Ekki vinnanlegar

56
Q

Mýrarrauði

A
Holufylling
Málmsteindir
Er frauðkenndur, froðan í mýrum
Gefur íslensku bergi rauðan lit
Var áður fyrr nýtt í járnvinnslu
57
Q

Hematít

A

Rauði liturinn í millilögunum í blágrýtismynduninni á Vestfjörðum

58
Q

Brennisteinskísill

A
Holufylling
Málmsteind
Kallað glóbagull
Algengt við megineldstöðvar
Margir rugla þessu við gull, þetta er þingra
Myndar fullkominn kassa
59
Q

Hver eru einkenni zeólíta ?

A
Tærir eða litlausir
Innihalda vatn
Missa vatn við suðu
Kallaðir suðusteinar
Finnast stundum í veggjum holrýma í basískum tertíerhraunum
60
Q

Have heita suðusteinar ?

A

Zeólítar

61
Q

Skólestít

A

Holufylling
Zeólíti
Litlaust eða mjólkurhvítt
Þráðlaga kristallar sem geisla út frá einum punkti

62
Q

Hver eru einkenni háhitasteinda ?

A

Myndast við mikinn þrýsting og hita

63
Q

Epidót

A

Holufylling
Háhitasteind
Græn skán í holum og sprungum