Kafli 5 - jarðskjálftar Flashcards
Hvar verða jarðskjálftar helst ??
Þar sem flekar mætast
Hvað segja mælingar og túlkun skjálftaganga okkur ?
Þau gefa okkur upplýsingar um innri gerð jarðar, jarðskorpuna og jarðskropuflekana
Hvar var stærsti skjálfinn og hvenær var hann ?
Hann átti upptök fyrir undan ströndum Chile
1960
Hvað mældist stærsti skjálftinn mikið ?
9,5 á Richter
Hvar var stór skjálfti (ekki stærsti) og hvenær var hann ?
Í Anchorage í Alaska
1964
Have mælist skjálftinn í Anchorage í Alaska mikið ?
8,6 á Ritcher
Hvað veldur jarðskjálftum (jarðskjálftabylgjum) ?
Þegar jarðskorpan hreyfist hleðst upp spenna í berglögum. Þegar spennan er orðin of mikið brestur bergið. Það losnar spennuorka sem breytist síðan í varmaorku eða sveifluorku við núninginn sem berast í allar áttir og valda jarðskjálftabylgjum.
Hvaða tveir jarðskjálftakvarðar eru til ?
Richter og Mercalli
Hvað mæli Richter ?
Mælikvarði á orku sem losnar í upptökum skjálfta
Hvað mælir Mercalli ?
Metur áhrif skjálfta, þ.e tjón á landssvæði, mannvirki og fólki
Hvaða bylgjur valda mestu tjóni ?
Þverbylgjur (S)
Yfirborðsbylgjur (L)
Í hvaða tvo flokka skiptast bylgjur ?
Djúpbylgjur
Yfirborðsbylgjur (L)
Í hvaða tvo flokka skiptast djúpbylgjur ?
Langbylgjur (P)
Þverbylgjur (S)
Hvernig hreyfast langbylgjur ?
Sveiflast fram og aftur í stefnu bylgju ( efni þjappast saman eða fer í sundur )
Hver er hraði langbylgja ?
6 - 13 km / sek
Hvaða bylgjur koma fyrst fram á mælum ?
Langbylgjur
Hvaða efni berast langbylgjur í gegnum ?
Föst efni
Loft
Fljótandi
Hver er hraði þverbylgja ?
4 - 7 km / sek
Hver er hreyfing þverbylgja ?
Sveiflast þvert á stefnu ( lóðrétt bylgju )
Hvaða efni berast þverbylgjur í gegnum ?
Föst efni
Hvort fara djúpbylgjur eða yfirborðsbylgjur hægar ?
Yfirborðsbylgjur
Hvernig myndast yfirborðsbylgjur ?
Þegar djúpbylgjur hitta yfirborð í skjálftamiðju
Í hvaða flokka skiptast yfirborðsbylgjur ?
Raleigh
Love
Hvernig hreyfast Raleigh - bylgjur ?
Hringsveiflur á lóðréttum fleti
Hvernig hreyfast Love - bylgjur ?
Sveifla þvert á útbreiðslu á láréttum fleti
Hvernig skjálftar eru í veiku bergi ?
Margir litlir skjálftar
Hvernig skjálftar eru í sterku bergi ?
Spenna hleðst upp í mörg ár þannig að þegar það verður skjálfti losnar svo mikið orka að tugi / hundruði metra misgengi geta myndast
Hvernig myndast misgengi ?
Það er alltaf spenna í berglögum vegna þrýstings, þ.e. þunga bergsins sem er ofan á. Það kallast bergþungaspenna. Ef spennan verður of mikil brestur bergið og myndar brotalínu. Ef barmar brotsins haggast og ganga á víxl myndast misgengi. Við þessa orkulosnun myndast skjálftar
Hvaða þrjár tegundir eru til af misgengjum ?
Sniðgengi
Samgengi
Siggengi
Hvernig myndast sniðgengi ?
Þegar jarðlög hliðrast
Dæmi um sniðgengi
San Andreas í Kaliforníu
Suðurlandsbrotabeltið
Hvernig myndast samgengi ?
Annar barmur brotsins gengur yfir hinn
Dæmi um samgengi
Skjálftinn í Chile 1960. Nazcaflekinn fór undir Suður - Ameríkuflekann
Hvernig myndast siggengi ?
Annar barmur brotsins sígur undir hinn
Hvað getur myndast við siggengi ?
Sigdalur
Dæmi um sigdal
Þingvallalægðin
Hvað er skjálftaupptök ?
Staður þar sem orka losnar fyrst þegar skjálfti verður
Hvað er skjálftamiðja ?
Á yfirborðinu, beint fyrir ofan skjálftaupptökum
Hvaða fimm tegundir eru til af skjálftum ?
Brotaskjálftar Hraunskjálftar Skjálftar frá kjarnorkusprengjum Eldsumskjálftar Innplötuskjálftar
Hver eru helstu upptakasvæði skjálfta ?
Flekaskil
Flekamót
Sniðgeng flekamót
Hvað er flekaskil ?
Tveir flekar reka frá hvor öðrum
Hvar eru flekaskil ?
Á úthafshryggjum
Dæmi um flekaskil ?
Atlantshafshryggurinn
Flekamót ?
Úthafsfleki fer undir meginlandsfleka
Úthafsfleki fer undir úthafsfleka
Dæmi um að úthafsfleki fari undir meginlandsfleka
Vesturstönd Suður - Ameríku
Dæmi um að úthafsfleki fari undir úthafsfleka
Austurströnd Japans
Hvað eru sniðgeng flekamót ?
Þegar úthafsfleki rennur meðfram meginlandsfleka
Dæmi um sniðgeng flekamót
San Andreas sniðgengið
Hver eru helstu jarðskjálftasvæði jarðar ?
Kyrrahafsbeltið
Fjallendi í Asíu sem nær til Miðjarðarhafslandanna að Gíbraltar
Úthafshryggir
Hvað kallast kyrrahafsbeltið líka ?
Eldhringurinn
Hvað eru mörg % skjálfta á kyrrahafsbeltinu ?
80 %
Hvað eru mörg % skjálfta á fjallendi í Asíu sem nær til Miðjarðarhafslandanna að Gíbraltar ?
15 %
Hvað eru mörg % skjálfta á úthafhryggjum ?
5 %
Hver eru helstu jarðskjálftasvæði Íslands ?
Reykjanesskagi um Ölfus og Suðurundirlandið að Hellu = suðurlandi
Mynni Skagafjarðar og austur að Melrakkaslétti = austurlandi
Hvað eru tsunami / hafbylgja ?
Öldur sem myndast vegna skjálfta, eldgosa eða bergskriða
Hvað geta hafbylgjur farið hratt ?
500 - 600 km / klst
Dæmi um mannskæða hafbylgju
Það var flóðbylgja sem skall á norðuströnd Honsueyja í Japan 1886
Það dóu 26.000 manns
Hvernig myndast risaflóðbylgjur ?
Vegna bergskriða
Dæmi um risaflóðbylgju
Í Alaska
Hversu mikil aukning á orku er með 1 stig ?
30x meiri
Hvað er misgengi ?
Berglög springa og það er hreyfing í berginu í kringum
Hvað er sigdalur ?
Dalur sem er myndaður á milli tveggja siggengja
Helstu jarðskjálftasvæði jarðar
Flekamót, flekaskil og sniðgengi
Hafbyglja
Samgengu, flekamót og sniðgengi