Kafli 7 - veðrun og rof

Question 1

Hvað er veðrun ?

Answer 1

Þegar berg molnar eða grotnar á staðnum, þ.e. á eða nálægt yfirborði jarðar

Question 2

Hvaða þrír hlutir eru háðir hraða veðrunar ?

Answer 2

Loftslagi
Sýrustigi vatns
Samsetningu bergs

Question 3

Veðrast bergtegundir jafn hratt ?

Answer 3

Nei, þær veðrast mishratt

Question 4

Dæmi um hraða veðrum

Answer 4

Grágrýtið í Alþingishúsinu

Það er kalksteinn

Question 5

Hverjar eru algengustu veðrunarnar ?

Answer 5

Efnaveðrun

Frostveðrun

Question 6

Aðrar veðranir ? ( 3 )

Answer 6

Hitabrigðaveðrun
Veðrun vegna þrýstingabreytinga
Veðrun af völdum lífvera

Question 7

Hvað er efnaveðrun ?

Answer 7

Grotnun bergs vegna uppleystra efna í regn- eða grunnvatni

Question 8

Hvað er nauðsynlegt fyrir efnaveðrun ?

Answer 8

Hiti

Raki

Question 9

Í hvernig loftslagi er mikil efnaveðrun ?

Answer 9

Heitttempruðu- og hitabeltisloftslagi

Question 10

Hvernig myndast kars landslag ?

Answer 10

Kalksteinn leysist upp og myndar hella. Yfirborð fellur niður og mynda niðurföll ( holur í jörðinni, stundum dalir ). Ef hellarnir tæmast af vatni myndast oft dropasteinar úr kalki

Question 11

Af hverju gerist frostveðrun ?

Answer 11

Vegna frosts

Question 12

Hver er afkastamesta veðrunin á Íslandi ?

Answer 12

Frostveðrun

Question 13

Hverjar eru forsendur frostveðrunar ?

Answer 13

Raki
Hitasveiflur í kringum frostmark
Gropið berg

Question 14

Um hvað mörg prósent þenst vatn ef það er frosið ?

Answer 14

9 %

Question 15

Hvernig er frostveðrun ?

Answer 15

Vatn fer ofan í berg. Það frosnar svo oft sem gerir það að verkum að það þenst út. Það myndast svo oft þrýstingur á bergið að það molnar

Question 16

Við hvað myndast steinar ?

Answer 16

Við frostveðrun

Question 17

Við hvað myndast grjóthrun ?

Answer 17

Frostþenslu eða sólsprengingar

Question 18

Hvað er grjóthrun ?

Answer 18

Grjót hrynur niður hlíðar fjalla og myndar skriður

Question 19

Dæmi um grjóthrun

Answer 19

Ingólfsfjall

Question 20

Hvað er rof ?

Answer 20

Brottflutningur bergmylsnu af veðrunarstað

Question 21

Hver eru roföflin ?

Answer 21

Fallvötn
Jöklar
Vindar
Þyngdarkrafturinn
Hafið

Question 22

Hvað gera roföflin ?

Answer 22

Roföfl flytja efni niður á láglendi eða í sjó fram

Question 23

Hvað gerist við bergið þegar þau eru flutt með roföflunum ?

Answer 23

Þau veðrast bergið meira, grotnar og molnar og sverfur það berg sem á vegi þeirra verður

Question 24

Hvað gerir vindur ?

Answer 24

Færir sand

Question 25

Hvar er vindur virkar ?

Answer 25

Á þurru gróðurvana landi

Question 26

Hvar vinnur vindur lítið ?

Answer 26

Á faster klöpp eða grónu landi

Question 27

Hvar er landsmótun vinds áberandi ?

Answer 27

Í eyðimörkum

Question 28

Hversu hátt þyrlast fínasta efnið ( silt og leir ) við flutning sets ?

Answer 28

Nokkurra km hæð

Question 29

Hversu hátt þyrlast stærstu kornin við flutning sets ?

Answer 29

Skoppa við yfirborið og hrinda öðrum kornum af stað ef þau lenda á þeim

Question 30

Hvað gerist þegar vindhraði tvöfaldast ?

Answer 30

30 - faldast magn af bergmylsnu

Question 31

Hvað gerist fyrir sand þegar hann ferðast mikið ?

Answer 31

Hann slýpast

Question 32

Eru sandöldur / hólar á Íslandi ?

Answer 32

Já en þeir eru litlir

Question 33

Hvað eru sandöldur háar í Kína ?

Answer 33

500 m

Question 34

Hvað eru sandöldur oftast háar ?

Answer 34

1 - 30 m

Question 35

Hvernig myndast sandöldur ?

Answer 35

Vindur skefur setinu upp í hóla eða öldur

Question 36

Hvað eru forsendur þess að sandöldur geta myndast ?

Answer 36

Myndast á hörðu undirlagi þar sem : Vindur úr einni ríkjandi átt Hindrun Fínkorna set ( aðallega sandur eða silt ) er til staðar

Question 37

Hver eru einkenni vindborins sets ?

Answer 37

Víxlaga lagskipt Fínkornótt Vel aðgreint

Question 38

Hvernig jarðvegur er íslenskur jarðvegur ?

Answer 38

Fokjarðvegur

Question 39

Úr hverju er íslenskur jarðvegur ?

Answer 39

Ösku Vikri Bergmylsnu

Question 40

Hvað gerðist eftir landnám ( jarðvegur ) ?

Answer 40

Hröð jarðvegsþykknun

Question 41

Úr hverju má reikna jarðvegsþykknun ?

Answer 41

Mýrum | Rofabörðum

Question 42

Hvernig er jarðvegsþykknun mæld ?

Answer 42

Notuð öskulög og mæld jarðvegsþykknun á milli laganna

Question 43

Hversu mikið var gróið við landnám ?

Answer 43

40 %

Question 44

Hversu mikið var gróið 3.000 - 4.000 ?

Answer 44

75 %

Question 45

Hversu mikið er gróið í dag ?

Answer 45

25 %

Question 46

Hversu mikið var skógi vaxið 3.000 - 4.000 ?

Answer 46

1/2 ( 35 % )

Question 47

Hversu mikið var skógi vaxið við landnám ?

Answer 47

1 / 2 ( 20 % )

Question 48

Hversu mikið er skógi vaxið í dag ?

Answer 48

1 - 2 %

Question 49

Hverjar eru helstu ástæður uppblásturs ?

Answer 49

Loftslag kólnaði fyrir 2500 árum Eftir landnám var ágengur manna og dýra Öskugos, jökulhlaup og árrof

Question 50

Hver er afleðing uppblásturs ?

Answer 50

Ef gróður eyðist á vatn auðveldara með að fara ofan í jarðveginn þar sem engar rætur binda hann saman.

Question 51

Hvað eru rofabörð ?

Answer 51

Stórar torfur. Jarðlögin í kring hafa veðrast burt

Question 52

Við hvað myndast rofabörð ?

Answer 52

Uppblástur

Question 53

Dæmi um rofabörð ?

Answer 53

Rofabarð í Skaftafelli