Kafli 7: Tilraunaaðferð

Question 1

Markmið Tilrauna

Answer 1

Sýna orsakasamband tveggja/fleiri breytna

Question 2

4 Megin eiginleikar tilrauna

Answer 2

1. Stjórnun frumbreytna (manipulation)
2. Mæling fylgibreytu/breytna (measurment)
3. Samanburður (comparison) á aðstæðum
4. Stjórn á tilraunaaðstæðum/öðrum breytum (control)

Question 3

Frumbreyta (Independent variable)

Answer 3

Óháð
Sú breyta/breytur sem rannsakandi stjórnar
Býr til sett af inngripum (treatment conditions)

Question 4

Inngrip (Treatment conditions)

Answer 4

Aðstæður sem er ætlað að hafa áhrif á fylgibreytu
Tilgáta ætti að spá að amk 1 stig frumbreytu hafi áhrif á fylgibreytu

Question 5

Stig frumbreytu (Levels)

Answer 5

Mismunadni gildi frumbreytunnar
T.d: ekkert lyf, lítill skammtur, stór skammtur

Question 6

Fylgibreytur (Dependent variable)

Answer 6

Háð breyta
Breyta sem er mæld
Tilgáta spáir að verði fyrir áhrifum af stigum frumbreytunnar

Question 7

Þriðju breytu vandinn (Third-variable problem)

Answer 7

Einhver óþekkt 3 breyta gæti orsakað tengsl breytna

Question 8

Stefnuvandamálið (Directionality problem)

Answer 8

Tengsl segja ekki endilega til um stefnu tengslana
Hefur breyta X áhrif á breytu Y eða öfugt?

Question 9

Ytri breyta (Extraneous variables)

Answer 9

Aðrar breytur í rannsókn en þær sem eru rannsakaðar
Rannsókn inniheldur margar, en verður ekki að blendnibreytu nema hún hafi áhrif á fylgibreytu

Question 10

Blendnibreyta (Confunding variables)

Answer 10

Ytri breyta sem hefur áhrif á fylgibreytu

Question 11

Stjórnbreyta (Control variable)

Answer 11

Gerum eitthvað til að stjórna ytri breytu

Question 12

Aðferðir til að stjórna ytri breytum (Controlling extraneous variables)

1. Höldum ytri breytum stöðugum (Holding a variable constant)

Answer 12

Allir þættir eins
Sami tími, herbergi, rannsakandi, aldur
T.d aldur 18-21

Kostir: minni líkur á blendnihrifum
Gallar: auka vinna, auka mælingar, skipulagning
Minna ytra réttmæti -
tilraunaaðstæður ólíkari náttúrulegum aðstæðum

Question 13

Aðferðir til að stjórna ytri breytum (Controlling extraneous variables)

2. Jöfnum á milli hópa/aðstæðna (Matching values across treatment conditions)

Answer 13

Jafna stig frumbreytunnar milli aðstæðna
Jafna út tímann:
Jafn margir í hópi A & B prófaðir fyrir hádegi & eftir hádegi
Umhverfi:
Jafnmargir í hópi A & B prófaðir í herbergi 1 & 2
Gallar: sama og 1.

Question 14

Aðferðir til að stjórna ytri breytum (Controlling extraneous variables)

3. Stjórn með slembivali (Randomizing)

Answer 14

Nota slembival (random process) til að koma í veg fyrir kerfisbundnum áhrifum ytri breytna
T.d hver mældur, hvar, hvenær, hver sér um mælingar

Kostir:
Ekki mikil vinna - tölvur
Gallar:
Slembival getur gefið skekkjur (t.d köstum 10x í röð sömu hlið á krónu)

Question 15

Engin meðferð (No-treatment control condition)

Answer 15

Þáttakendur frá ekki meðferðina/inngripið sem verið er að meta
Hefðbundin meðferð (Treatment as usual):
t.d geðrænn vandi - þáttakandi fær venjulega meðferð sem er í boði, ekki nýju

Question 16

Lyfleysa (Placebo control condition)

Answer 16

Óvirk meðferð, t.d plat lyf
Lyfleysuhrif (Placebo effect):
Jákvæð áhrif
Þáttakandi heldur að meðferð hafi áhrif
Gagnrýni, huglægt

Question 17

Útkomurannsóknir (Outcome research)

Answer 17

Skoða áhrif meðferðar, hvort sé klínískt mikilvægi (clinically significant)
Lyfleysumeðferð ekki nauðsynleg

Question 18

Rannsóknir á ferlum meðferðar (Process research)

Answer 18

Kanna hvaða þættir meðferðar hafa áhrif
Lyfleysumeðferð nauðsynleg - einangrar sértæka þætti meðferðar frá almennum þáttum (non-specific components)

Almennir þættir (non-specific components):
T.d fá athygli frá heilbrigðisstarfsfólki - eitthvað fer að gerast - væntingar um bata

Question 19

Könnun á frumbreytu (Manipulation check)

Answer 19

Kanna hvort stjórn frumbreytu skili sér til þáttakenda, tókst að kalla fram aðstæður sem verið var að skoða

Kanna með óbeinum hætti:
Spyrja þáttakanda spurninga eftir tilraun
Takki next en í texta stendur ýta í vinstra horni til að halda áfram - las þáttakandi leiðbeiningar vel

Question 20

Aðferðir til að auka ytra réttmæti (Increasing external validity)

2 konar Hermun (Simulation)

Answer 20

Taka raunheim inn í tilraunastofu

Hverdagslega veruleika (mundane realism):
Tilraunaumhverfi líkjist raunheimi

Tilraunaveruleika (experimental realism):
Hversu vel tekst að búa til aðstæður þar sem þáttakendur hegða sér eðlilega

Kostir:
Ytra réttmæti - náttúrulegar aðstæður, túlka niðurstöður yfir á daglegt líf
Gallar:
Meðvitund um tilraun getur haft áhrif á hegðun, ekki stjórn á ytri breytum, innra réttmæti minnkar, erfiðara að fullyrða um orsakir

Question 21

Aðferðir til að auka ytra réttmæti (Increasing external validity)

Vettvangsathuganir (Field studies)

Answer 21

Taka tilraunastofu inn í raunheima
T.d inni í skólastofu, verslunarmiðstöð, vinnustaður, á bar
Kostir & gallar sömu

Question 22

Forprófun (Pilot study)

Answer 22

Prófum tilraunina á nokkrum þáttakendum áður en hin eiginlega tilraun hefst
Hjálpar að fínpússa ferlana & gefur vísbendingu um hvort við séum á réttri leið

Question 23

3. Flokkur

Answer 23

Skoða tengsl milli breytna með að bera saman 2/fleiri hópa mæligilda
Bera saman mæligildi úr hópi A & B

Question 24

Ókostir

Answer 24

Dýr, fjarlæg raunverulegum aðstæðum

Question 25

Hagnýting sálfræðilegrar þekkingar

Answer 25

Búið að lýsa & skýra
Nýta þekkinguna til gagns
Gagnreyndar meðferðir:
Búðið að rannsaka áður en notað

Question 26

Samantekt

Answer 26

Lýsa & skýra orsakasamband, eina aðferðin sem útskýrir tengslin
Stjórnun á frumbreytu & ytri breytum