Jöklar - 10 kafli

Question 1

Skilgreining : jöklar

Answer 1

Myndast þar sem meiri snjór safnast saman frá ári til árs en nær að bráðna

Question 2

Skilgreining : fyrningasvæði

Answer 2

Svæði þar sem snjó leysir ekki yfir árið og er ofan við snælínu

Question 3

Skilgreining : leysingasvæði

Answer 3

Svæði þar sem snjó leysir yfir árið og er neðan við snælínu

Question 4

Skilgreining : snælína

Answer 4

Mörkin á milli fyrningasvæðis og leysingasvæðis

Question 5

Snælína

Answer 5

Mörkin á milli fyrningasvæðis og leysingasvæðis
Háð veðurfari
Lægst á heimskautum 
Hæst við hvarfbauga
Lægst á Íslandi í 600 m á Hornströndum

Question 6

Hvar er snælínan hæst og lægst ?

Answer 6

Hæst við hvarfbauga

Lægst á heimskautum

Question 7

Hvar er snælínan lægst á Íslandi ?

Answer 7

600 m á Hornströndum

Question 8

Hver er flokkun jökla á Íslandi ?

Answer 8

Hveljöklar
Jökulhettur
Hlíðarjöklar
Hvilftarjöklar

Question 9

Eftir hverju eru íslenskir jöklar flokkaðir eftir ?

Answer 9

Útliti

Question 10

Hveljöklar

Answer 10

Stórir og hvelfdir
Hylja stór svæði (2 eða fleiri fjöll)

Dæmi : Vatnajökull, Hofsjökull og Eyjafjallajökull

Question 11

Jökulhettur

Answer 11

Lítil jökulhvel
Hylja einstök fjöll
Aðeins eitt fjall

Dæmi : Þórisjökull, Eiríksjökull og Öræfajökull

Question 12

Hlíðarjöklar

Answer 12

Utan í hlíðum fjalla og í kvosum á milli tinda
Eins og snjóskaflar í hlíðum fjalla

Dæmi : Kerlingarfjöll

Question 13

Hvilftarjöklar

Answer 13

Skáljöklar
Litlir jöklar í dældum / hvilfum (í fjallshlíðum)

Dæmi : í Svarfaðardal og á Tröllaskaga

Question 14

Hver er alþjóðleg flokkun jökla eftir hitastigi ?

Answer 14

Þíðjöklar

Gaddjöklar

Question 15

Þíðjöklar

Answer 15

Við frostmark >0°C
Allir íslenskir jöklar
Geta skriðið fram og myndað skriðjökla

Question 16

Gaddjöklar

Answer 16

Neðan við frostmark <0°C
Jöklar heimskautasvæðanna
Alveg frosnir
Hreyfast lítið

Question 17

Skriðjöklar

Answer 17

Jöklar sem leita í vissa farvegi og skríða áfram oft niður láglendi eða í sjó fram
Eru þíðjöklar
Skríða út frá hveljöklum eða jökulhettum
Skríða undan halla

Dæmi : Morsársjökull - skriðjökull við Skaftárfell

Question 18

Berghlaup

Answer 18

Heilar fjallshlíðar hlaupa fram og mynda skriðu
Algengt á svæðum þar sem jöklar hafa sorfið dali
Samspil bráðnandi jökla og frostveðrunar
Þegar stuðnings jökuls nýtur ekki lengur við verður sú hlið fjallsins sem hallar inn í dalinn óstöðug þannig að fjallshlíðin hrynur niður í dalinn

Question 19

Við hvað myndast sprungur í jöklum ?

Answer 19

Við hreyfingu jöklanna

Question 20

Í hvaða flokka skiptast sprungur í jöklum ?

Answer 20

Þversprungur
Langsprungur
Jaðarsprungur
Hringsprungur

Question 21

Þversprungur

Answer 21

Myndast þegar jökull fer yfir ójöfnu í landslagi

Þvert yfir jökulinn

Question 22

Langsprungur

Answer 22

Myndast þegar jökull breikkar snögglega

Í sömu stefnu og jökullinn færist í

Question 23

Jaðarsprungur

Answer 23

Myndast í jaðri jökulsins við hreyfingu hans

Myndast þar sem jökullinn er að þynnast út

Question 24

Hringsprungur

Answer 24

Myndast umhverfis sigkatla í jökul
Myndast oftast í hveljöklinum eða jökulhettunni
Ummerki um eldgos, jarðhita eða jökulhlaup undir jöklinum

Question 25

Jökulrof

Answer 25

Jöklar sverfa og móta landið með bergmylsnu sem er frosin fösst við botn eða jaðar jökuls

Question 26

Hverjar eru myndanir jökulrofs ?

Answer 26

Jökulrákir
Hvalbök
U-laga dalir
Hangandi dalir

Question 27

Jökulrákir

Answer 27

Myndun jökulrofs
Rispur eftir jökul í bergi
Samsíða skriðstefnu jökuls

Question 28

Hvalbök

Answer 28

Myndun jökulrofs
Jökulrispaðar klappir / stórir steinar
Klappir sem jökull hefur farið yfir og slípað
Jökull slípar þá hlið sem er á móti skriðstefnu jökulsins

Dæmi : Hvalbak á Egilsstöðum

Question 29

U-laga dalir

Answer 29

Myndun jökulrofs
Dalir sem jökull hefur myndað
Flestir dalir og firðir á Íslandi
Þarf oft mörg jökulskeið

Question 30

Hangandi dalir

Answer 30

Myndun jökulrofs
Litlir U-laga dalir
Myndast þegar stór skriðjökull grefur djúpan U-laga dal en minni jökultunga gengur þvert á skriðjökulinn og grefur grunnan U-laga dal

Dæmi : hangandi dalir í Hvalfirði

Question 31

Hvernig eru rofmörk jökla ?

Answer 31

Miðast ekki við sjávarmál

Question 32

Hverjar eru setmyndanir jökla ?

Answer 32

Jökulruðningur
Jökulgarður
Ísstrýta
Grettistak

Question 33

Jökulruðningur

Answer 33

Setmyndun jökla
Framburður jökla
Ólagskiptur
Allar kornastærðir
Illa aðgreindur
Núinn og rispaður

Skiptist í þrennt
Botnurð = bergmylsna undir jökli
Jaðarurð = bergmylsna í jaðri jökuls
Urðarrana = myndast við samruna tveggja jaðarurða, t.d.   á jökulskeri 
Dæmi um urðarrana : Mt. Rosa

Question 34

Jökulsker

Answer 34

Fjallstoppur umkringdur jökli

Dæmi : Kirkjufellið

Question 35

Jökulgarður

Answer 35

Setmyndun jökla
Ef jökull bráðnar hrynur set af jökulsporðinum og myndar jökulgarð
Einnig set sem jökullinn ýtir upp þegar hann gengur fram

Dæmi : á Álftanesi

Question 36

Ísstrýta

Answer 36

Setmyndun jökla
Myndast þegar set safnast fyrir í lægðum á jökli
Umhverfis bráðnar jökullinn
Þá standa ísstrýtur upp úr jökli huldar seti

Question 37

Grettistak

Answer 37

Setmyndun jökla
Stór jökulborin berg
Festast við botn jökla og geta borist langar leiðir

Question 38

Hverjar eru setmyndanir í jökulvatni ?

Answer 38

Aura

Hvarfleir

Question 39

Hvað er jökulárset ?

Answer 39

Setmyndun í jökulvatni

Vel lagskipt vegna vatnsrennslis (lárétt)

Question 40

Aura

Answer 40

Setmyndun í jökulvatni

Sandar framan við jökul þar sem áin breiðir úr sér

Question 41

Hvarfleir

Answer 41

Setmyndun í jökulvatni
Fínasta efnið
Sest til í lónum 
Lárétt lagskipting
Undantekning á jökulbornu seti
Grófara á sumrin en fínna á veturna