Höggun - 6 kafli

Question 1

Skilgreining : höggun

Answer 1

Hreyfingar í jarðskorpu sem leiða til þess að yfirborð springur og gliðnar

Question 2

Hver er radíus jarðar ?

Answer 2

6400 km

Question 3

Hvað er hæsta fjall jarðar ?

Answer 3

Mount Everest

Question 4

Hvað er mest hafdýpi jarðar ?

Answer 4

Maríana djúpállinn

Question 5

Hvað er jörðin gömul ?

Answer 5

4600 milljón ára gömul

Question 6

Dæmi um höggun

Answer 6

Á Reykjanesi

Question 7

Hver er lagskipting jarðar ?

Answer 7

Jarðskorpa
Möttull
Kjarni

Question 8

Í hvað skiptist jarðskorpan ?

Answer 8

Meginlandsskorpa

Úthafsskorpa

Question 9

Meginlandsskorpa

Answer 9

Jarðskorpa
20-70 km þykk
Eðlislétt (2,7 g/cm'3)
Að mestu úr graníti (súrt)
Gömul (1500-3000 milljón ár)

Question 10

Úthafsskorpa

Answer 10

Jarðskorpa
Hafsbotn
5-15 km þykk
Eðlisþung (3,0 g/cm'3)
Að mestu úr gabbró (basískt)
Ung (mest 200 milljón ár)
Eyðast og myndast aftur

Question 11

Í hvað skiptist möttull ?

Answer 11

Deighvolf

Miðhvolf

Question 12

Deighvolf

Answer 12

Möttull
Berg við bræðslumark og því seigfljótandi
Á 20-350 km dýpi

Question 13

Miðhvolf

Answer 13

Möttull
Fast efni
Á 350-2900 km dýpi

Question 14

Í hvað skiptist kjarni ?

Answer 14

Fljótandi ytri kjarni

Fastur innri kjarni

Question 15

Ytri kjarni

Answer 15

Kjarni
Fljótandi
Á 2900-5100 km dýpi

Question 16

Innri kjarni

Answer 16

Kjarni
Fastur
Neðan við 5100 km

Question 17

Út á hvað gengur flekakenningin ?

Answer 17

Útskýra hreyfingar jarðskorpunnar

Question 18

Flekakenningin

Answer 18

1. Jörðin er samsett úr mörgum flekum/plötum
2. Flekarnir eru taldir fljóta á seigfljótandi deighvolfinu
3. Flekar eru í myndun við flekaskil en eyðast við flekamót í djúpnálum og við fellingafjöll
4. Flekarnir eru knúnir áfram af uppstreymi efnis (kviku) úr möttulstrókum

Question 19

Hvað eru margir möttulstrókar á jörðinni ?

Answer 19

20-30

Question 20

Úr hverju er jörðin samsett ?

Answer 20

Mörgum flekum/plötum

Question 21

Hvar fljóta flekarnir ?

Answer 21

Á seigfljótandi deighvolfinu

Question 22

Við hvað myndast flekar ?

Answer 22

Flekaskil

Question 23

Við hvað eyðast flekar ?

Answer 23

Flekamót í djúpnálum og við fellingafjöll

Question 24

Af hverju eru flekar knúnir áfram ?

Answer 24

Uppstreymi efnis úr möttulstrókum

Question 25

Hvað er skoðað til að sjá flekana ?

Answer 25

Jarðskjálftar

Question 26

Hverjir eru helstu flekar ?

Answer 26

Kyrrahafsflekinn
Hreppaflekinn
Evrasíuflekinn
Ameríkuflekinn

Question 27

Hvort er úthafsskorpan eða meginlandsskorpan eldri ?

Answer 27

Meginlandsskorpan

Question 28

Af hverju er meginlandsskorpan eldri en úthafsskorpan ´

Answer 28

Því meginlandsskorpan er eðlisléttari en úthafsskorpan og því smýgur úthafsskorpan undir meginlandsskorpuna ofan í möttul við flekamót

Question 29

Hver eru mörk flekanna ?

Answer 29

Flekaskil
Flekamót
Sniðgeng flekamót

Question 30

Flekaskil

Answer 30

Flekar eru að færast (reka) í sundur og nýtt berg/flekar myndast
Eru miðhafshryggir
Á stöku stað ná tindar upp fyrir sjávarmál og mynda eyjur
Kemur upp basísk kvika og bólstraberg myndast
Mikið um eldgos og litla skjálfta
Hryggirnir ekki bein lína heldur alsettir þversprungum

Dæmi : Atlanthafshryggurinn og Sigdalurinn mikli

Question 31

Hvaða tegundir eru af flekamótum ?

Answer 31

Úthafsfleki og úthafsfleki
Úthafsfleki og meginlandsfleki
Meginlandsfleki og meginlandsfleki

Question 32

Úthafsfleki og úthafsfleki (flekamót)

Answer 32

Yngri smýgur undir þann eldri ofan í möttul og bráðnar að hluta
Djúpáll myndast á plötumótunum
Bráðin kvika stígur upp í gegnum eldri fleka
Eldkeilur hlaðast upp
Eyjabogar myndast

Dæmi : Japanseyjar

Question 33

Úthafsfleki og meginlandsfleki (flekamót)

Answer 33

Úthafsflekinn er eðlisþyngri og smýgur undir meginlandsflekann
Djúpáll myndast (set safnast saman í djúpálum, vöðlast saman og myndbreytist vegna þrýstings og hita)
Úthafsflekinn fer ofan í möttul og bráðnar
Kvikan stígur upp og myndar eldkeilur
Fellingafjöll myndast vegna áframhaldandi áreksturs
Stórir skjálftar
Stór eldgos
Stórar flóðbylgjur

Dæmi : Andesfjöllin

Question 34

Meginlandsfleki og meginlandsfleki (flekamót)

Answer 34

Flekarnir þrýstast saman
Hvorugur flekinn gefur eftir
Fellingafjöll myndast

Dæmi : Alparnir og Himalaja-fjöllin

Question 35

Sniðgeng flekamót

Answer 35

Flekar nudda saman hliðunum
Engin eyðing / engin nýmyndun
Miklir skjálftar eiga sér stað

Dæmi : San Andreas

Question 36

Hver er landrekskenningin ?

Answer 36

Að öll meginlönd lágu saman og mynduðu mikið meginland kallað Pangea

Question 37

Hver setti landrekskenninguna fram og hvenær ?

Answer 37

Alfred Wegener

1912

Question 38

Hver voru rök Wegeners fyrir landrekskenningunni ?

Answer 38

1. Útlínur meginlandanna passa saman
2. Fornir steingervingar líkra landdýra finnast aðeins í berglögum í S-Ameríku og S-Afríku
3. Jafngamlir steingervingar líkra trjáa í jarðlögum í S-Ameríku, Indlandsskaga og í Ástralíu
4. Beggja vegna N-Atlandshafsins virðast vera leifar af sama fjallgarðinum
5. Jökulmenjar sama jökuls hafa fundist í S-Ameríku, Indlandsskaga og S-Ástralíu

Question 39

Hver eru önnur rök fyrir landreki ?

Answer 39

1. Hvar úthafshryggir liggja
2. Staðsetning jarðskjálfta og eldgosa
3. Hvar fellingafjöll liggja
4. Rek megineldstöðva
5. Rek Hawaii-eyja
6. Segulfrávik í bergi