Jesper Juul - O granicach Flashcards
Flashcard 1
Konflikty nie są dowodem, że rodzice sobie nie radzą, tylko normalnym narzędziem wzajemnej nauki. Przy czym dla zdrowych relacji w rodzinie ważne jest, aby odpowiedzialność za konflikty w całości należała do dorosłych. Jeśli będą zrzucać ją na dzieci, spowoduje to tylko pojawienie się nowych, jeszcze bardziej destrukcyjnych sporów.
Flashcard 2
przemoc psychiczna ‒ czyli krytykowanie, sarkazm, poniżanie, wyśmiewanie czy komentowanie zachowania dziecka za jego plecami ‒ zasadniczo niczym nie różni się od przemocy fizycznej. Obie są równie szkodliwe.
Flashcard 3
Przemoc stosowana jako środek wychowawczy nie rodzi szacunku do rodziców, tylko strach. Na tej drodze dzieci wcale nie uczą się, co jest dobre, a co złe, tylko przyswajają sobie, że ten, kto ma władzę, może używać jej w dowolny sposób. Efektem takiego wychowania nie będzie szacunek dla granic dorosłych, ale lęk przed konsekwencjami, jakie grożą z ich strony
Flashcard 4
Punkt wyjścia był z pewnością słuszny: dzieci powinny respektować granice dorosłych. Jeśli jednak rodzic na poparcie swojej komunikacji z dzieckiem dodaje groźbę kary, to tak jakby od razu przyznawał się do porażki: ,,Zrezygnowałem z nauczenia mojego dziecka, żeby traktowało mnie poważnie jako człowieka, i zastępuję to konsekwencjami, które będzie, miejmy nadzieję, traktowało dużo poważniej niż mnie’’. Jest to początek błędnego koła, w którym dorośli muszą wprowadzać coraz surowsze konsekwencje, żeby barykadować się przed coraz większym brakiem szacunku ze strony dzieci.
Flashcard 5
Przykład: Córka kładzie się na podłodze przed lodówką, bo chce zjeść lody. Rodzice nie zgadzają się na to. Co zatem mogą zrobić, gdy ich córka znowu położy się na podłodze przed lodówką? W takiej sytuacji ojciec może powiedzieć: ,,Nie, Karolino, nie dostaniesz teraz lodów. Za chwilę będziemy jedli kolację’’. Za drugim razem: ,,Karolino, nie dam ci teraz lodów’’ ‒ i spojrzeć na nią przyjaźnie. Jeśli córka dalej upiera się przy swoim, musi przerwać kontakt wzrokowy, odejść i zająć się czymś innym. Rodzic ma tu do zrobienia coś absolutnie prostego, choć nie jest to łatwe. Jego odmowa zadziała tylko wtedy, jeśli będzie rzeczywiście zgodna z tym, co naprawdę myśli. Rodzice nie muszą mieć wyrzutów sumienia w takich sytuacjach. Nikt nie robi tu niczego złego: ani pragnienie zjedzenia lodów przez dziecko nie jest niczym złym, ani odmówienie mu tych lodów przez ojca nie jest złe. Dorośli muszą użyć swojej odpowiedzialności, aby zapobiec takiemu rozwojowi wypadków, w którym wszyscy będą czuli się nieszczęśliwi.
Flashcard 6
Jeśli mimo wszystkich rodzicielskich wysiłków dziecko ciągle przekracza jakąś ważną granicę, rodzice muszą wyrażać jasno swoje niezadowolenie. Taką rozmowę najlepiej odbyć w jakiejś spokojnej chwili, a nie w trakcie konfliktu, kiedy tracimy kontrolę nad tym, co mówimy. Oto przykład: ‒ Posłuchaj! Z jakiegoś powodu ciągle myszkujesz w moich rzeczach. To mi się nie podoba i nie będę dłużej tego znosić! Nie rozumiem, dlaczego nie możesz przestać tego robić. Czy zapominasz o mojej prośbie, czy chodzi o coś innego? ‒ Nie wiem… A właściwie dlaczego nie mogę tego robić? ‒ Nie chcę, żebyś bawił się moimi rzeczami, bo to są moje rzeczy. Wściekam się, kiedy o tym zapominasz.Chcę, żebyś o tym pamiętał, niezależnie od tego, czy uważasz to za głupie czy niesprawiedliwe.Chcę, żeby moje rzeczy leżały w spokoju, ale chcę także być z tobą w zgodzie! Nie trzeba wymuszać na dziecku żadnych obietnic, nie trzeba mu grozić, nie trzeba podpisywać żadnych kontraktów. Wszystkie dodatkowe środki jedynie osłabiają efekt wzajemnej konfrontacji i odciągają uwagę od słów i emocji rodzica. Takie rzeczy trzeba komunikować naprawdę krótko i zwięźle. Chodzi o to, aby słowa pozostawiły w dziecku jakieś wrażenie, a nie żeby przekonywały lub coś wyjaśniały. Rodzic w podobnej sytuacji zrobi największe wrażenie, jeśli wypowie się wprost jak osoba, która chce, żeby respektowano jej wolę. Przywdzianie na siebie roli wychowawcy może jedynie osłabić ten efekt. Traktowanie siebie poważnie i mówienie tego, co się naprawdę myśli ‒ oto najważniejsza rzecz w takiej rozmowie! Jeśli coś jest dla kogoś ważne, to musi być traktowane naprawdę serio.
Flashcard 7
Dzieci właściwie nie poszukują granic, tylko kontaktu z rodzicem. Samo bycie razem i rozmowa nie wystarczą, żeby stworzyć taki kontakt. Kluczowa jest jakość bycia razem i jakość wspólnej rozmowy. Samotność dzieci nie bierze się stąd, że nie są kochane, tylko stąd, że ich rodzice nie pozwalają rozbrzmieć swojemu sercu. Podobnie jest w związkach ludzi dorosłych: kiedy partner lub partnerka nie zdradzają się z tym, czego pragną, co myślą i co czują, wtedy można poczuć się samotnym, będąc obok nich. I to niezależnie od tego, jak miłym i dobrym człowiekiem jest ta druga osoba.
Flashcard 8
Chciałbym wrócić teraz do granic wyznaczanych przez rodziców i do sposobu, w jaki są one komunikowane. Nie chcę, żebyś teraz słuchał radia. Jestem zmęczona. Czasami rodzice wyrażają tę granicę w inny sposób, na przykład: ,,Czy musisz zawsze włączać radio akurat wtedy, kiedy jestem zmęczona(y)?’’. To pytanie zawiera bolesny zarzut, a przekaz, jaki dociera do dziecka, jest następujący: ,,Gdybyś mnie kochał, to wiedziałbyś, czego w danym momencie potrzebuję’’. Dziecko zaczyna wtedy szukać błędu po swojej stronie. Taki sposób stawiania sprawy ma zresztą swój odpowiednik w relacjach między dorosłymi
Flashcard 9
Można też czasem usłyszeć następujące zdanie: ,,Ile razy mam ci powtarzać, że chcę mieć spokój, kiedy jestem zmęczona(y)? Czy naprawdę nie można już odpocząć we własnym domu?!’’. Tego rodzaju pytania niosą następującą informację dla dziecka: ,,Jesteś głupi, zapominalski i źle traktujesz swoją matkę (ojca)!’’. To sposób na zrzucenie na jego barki odpowiedzialności za dobre samopoczucie rodzica. Zamiast wiedzy o osobistych granicach rodzic przekazuje dziecku jedynie informację o tym, że jest z niego niezadowolony.
Flashcard 10
“Nie chcę teraz czytać ci bajki. Chcę dokończyć swoją gazetę.” Ta wypowiedź bardzo jasno i wyraźnie określa osobistą granicę rodzica, bez żadnych ukrytych treści, które mogłyby zaszkodzić dziecku. Wielu ludziom z trudem przychodzi jednak umieszczenie swoich potrzeb we właściwym miejscu na skali ważności. Bardzo często wyrzuty sumienia, że samemu się czegoś chce, przekładają się na krytykę wobec dziecka, które bardzo jasno i z czystym sumieniem wyraża własne pragnienia. Zamiast powyższego zdania może ono wtedy usłyszeć: ,,Czy nie widzisz, że czytam?’’ albo ,,Nie, teraz musisz poczekać. Nie jesteś sam(a) na tym świecie’’. Dziecko otrzymuje wtedy przekaz: ,,To nie jest dobre, kiedy mówisz, czego chcesz. Najpierw musisz pomyśleć o innych’’. Jeśli relacja pójdzie dalej w tym kierunku, to po pewnym czasie dziecko zacznie wyrażać swoje pragnienia nie wprost, czyli za pomocą marudzenia, jęków, płaczu czy manipulacji, albo jeszcze gorzej: w ogóle zrezygnuje z siebie i przestanie dzielić się z rodzicami tym, czego potrzebuje.
Flashcard 11
CZY RODZICE MOGĄ ROBIĆ DZIECIOM AWANTURY? Odpowiedź na to pytanie zależy od tego, co nazwiemy robieniem awantur. Oto przykład. “Piotrek, do jasnej cholery, nie chcę, żebyś grał na moim komputerze, kiedy mnie nie ma w domu! Mówiłem ci już tysiąc razy, jak bardzo mnie to wkurza! Ja się na to nie zgadzam, rozumiesz? Zostaw ten komputer w spokoju, on należy do mnie i ja decyduję, kiedy można go używać!” Ten przykład pokazuje, jak wściekły, rozpalony do czerwoności ojciec beszta syna. Chłopiec będzie z pewnością przestraszony, niezależnie od tego, czy ma trzy lata czy trzynaście, i być może nawet wybuchnie płaczem. Niezależnie od tego między nim i ojcem przez najbliższe godziny zapewne zapanuje milczący dystans. To jednak nie zaszkodzi ani jemu, ani ich wzajemnej relacji. Chłopiec przekroczył osobistą granicę swojego ojca o jeden raz za dużo i teraz jest świadkiem jego spontanicznej reakcji. Nie dzieje się tak naprawdę nic złego. Dzieci najczęściej wolą takie zdarzenia przetrawić same w milczeniu, jeśli jednak milczenie chłopca będzie przedłużać się ponad godzinę, ojciec może podejść do niego i powiedzieć (pod warunkiem, że odzyskał już kontrolę nad sobą): ,,Przepraszam, że tak cię przestraszyłem, ale byłem naprawdę wściekły. Teraz już mi przeszło’’. Żadnych gróźb, co się stanie, jeśli jeszcze raz zobaczy syna przy swoim komputerze, ani żadnych prób wymuszenia na nim jakichś obietnic. To wszystko tylko oddaliłoby chłopca od jego doświadczenia i zmniejszyło wrażenie, jakie ono wywarło. Zdarza się, że z naszych ust automatycznie wymyka się krytyka, bolesne uwagi i raniące epitety, zanim uświadomimy sobie, jak bardzo przekraczamy dziecięce granice. Wtedy trzeba wziąć odpowiedzialność za swoje słowa i uświadomić dziecku, iż nie ponosi winy za nasze zachowanie.
Flashcard 12
Szkopuł w tym, że obsługa dziecka nie jest miłością, ale jest obsługą − tak samo jak zabawki i pieniądze nie są miłością, tylko są zabawkami i pieniędzmi. Dlatego dziecko, którego zachcianki są spełniane, wkrótce zacznie tęsknić za prawdziwą miłością, a ponieważ zna miłość jedynie pod postacią obsługi i spełniania zachcianek, więc będzie domagało się jeszcze więcej obsługi i jeszcze więcej prezentów. Dzieci postawione w centrum przez rodziców stają się plagą dla otoczenia, ponieważ traktują wszystkich tak, jakby istnieli jedynie dla ich potrzeb. Zachowują się w ten sposób nie dlatego, że są aspołeczne, tylko dlatego, że tak funkcjonuje ich rodzina.
Flashcard 13
Kiedy dziecko czegoś pragnie, otwiera usta i mówi na głos, czego chce. Jeśli spotka się z odmową, próbuje dostać to w inny sposób, a gdy i to się nie udaje, wtedy płacze – czyli wyraża swój smutek – a potem się uspokaja. Jeśli pójdzie się za takim dzieckiem do jego pokoju i próbuje pocieszać lub wyjaśniać swoją odmowę, można usłyszeć: ,,Wyjdź stąd!’’. W tłumaczeniu na język dorosłych znaczy to: ,,Nie przeszkadzaj mi w moim smutku, bo w ten sposób tylko przedłużasz moją frustrację!’’. Zazwyczaj możemy jednak usiąść na skraju łóżka i delikatnie potrzymać rękę na plecach syna lub córki. Każdy rodzic, którego dziecko w ten sposób przeżywa rozczarowanie, może sobie z czystym sumieniem pogratulować. W tym procesie nie ma absolutnie nic, czym należałoby się niepokoić.
Flashcard 14
Wraz z wiekiem dzieci rozwijają w sobie pewien zmysł proporcji i przestają tak szybko wybuchać płaczem. Często wystarcza im się trochę posmucić i zwrócić do wewnątrz. Rodzice jednak rozumieją ten przekaz fałszywie, uznając, że dziecko ,,się obraża’’. Tymczasem możliwość przeżywania smutku po stracie czegoś ważnego jest bardzo istotna, niezależnie od tego, czy chodzi o przyjaciela, członka rodziny, chomika czy torebkę cukierków. Dzieci potrafią same przeżywać stratę, ale zawsze najlepiej jest, jeśli robią to z kimś, kogo znają i kto rozumie, że torebka cukierków w głowie dwulatka może być najważniejszą rzeczą na świecie. Jeśli uda nam się zachować tę umiejętność smucenia się z powodu niezaspokojonych potrzeb przez całe nasze życie, wtedy nasze relacje z innymi ludź- mi nabiorą zupełnie innej jakości. Będziemy potrafili brać odpowiedzialność za swoje życie i swoje porażki, zamiast szukać winnych wokół siebie. To dzieci pierwsze otrzymują tę lekcję, że nie zawsze dostaje się to, czego się pragnie, i że czasami pozostaje jedynie płakać z tego powodu. Nie ma w tym nic nierozumnego ani obrażalskiego. Rodzice powinni cieszyć się – albo nauczyć się cieszyć − że mają takie dziecko, które płacze z powodu paczki cukierków, której nie dostało.
Flashcard 15
Konfrontacja oznacza tylko, że jedna osoba chce jednej rzeczy, druga – drugiej, i obie na głos to wyrażają. Na przykład: ,,Masz umyć zęby, zanim położysz się do łóżka!’’ − ,,Nie! Dzisiaj nie mam ochoty myć zębów’’. Kiedy pojawiają się takie sytuacje, nie warto próbować odwracać od nich uwagi dziecka. Gdy mówimy: ,,Wiesz co, mam piękną bajkę. Przeczytam ci ją, jak tylko umyjesz zęby i wejdziesz do łóżka’’, to na krótką metę możemy osiągnąć swój cel, ale na dłuższą jedynie nauczymy dziecko manipulacji. Lepiej dać mu czas: dwie minuty, dwie godziny albo dwa dni, zależnie od rodzaju konfliktu. Ten czas to cudowny środek zaradczy na konflikty z dziećmi w każdym wieku – niestety, bardzo często lekceważony przez rodziców Dzieci, tak samo jak wszyscy, potrzebują czasu, żeby wziąć się za coś, na co w danym momencie nie mają ochoty. Muszą znaleźć w sobie siły i właściwe nastawienie, żeby powiedzieć ,,Tak’’. Jeśli tego czasu im się odmówi, wtedy mogą jedynie wydać z siebie posłuszne ,,Tak jest!’’, poświęcając część własnej integralności.
