Jak dobierać konteksty w wypracowaniu maturalnym Flashcards
kontekst rozwoju sztuki w wypracowaniu
Co mamy na myśli, gdy mówimy o kontekście rozwoju sztuki? Tak naprawdę zawsze jest to połączenie różnych czynników, które można by określić jako mniejsze konteksty czy konteksty poboczne, na które składają się m.in.:
– położenie geograficzne (kontekst geograficzny i kulturowy)
– ustrój polityczny i/lub struktura społeczna (kontekst społeczno-polityczny)
– mentalność epoki/dominująca ideologia lub prądy filozoficzne (kontekst ideologiczny, filozoficzny)
– religia (kontekst religijny)
– ważne wydarzenia historyczne (kontekst historyczny)
– aktualne prądy literackie oddziałujące na sztukę (kontekst literacki)
To najważniejsze i najczęściej występujące konteksty, do których odwołujemy się, pisząc wypracowanie z historii sztuki. Jak widzisz jest ich sporo i w zależności od wybranego tematu oraz dzieł, którymi chcesz go zilustrować musisz zdecydować, który z tych kontekstów będzie twoim „kontekstem przewodnim”, a o których wspomnisz tylko przelotnie lub wcale.
Sprawa jest o tyle skomplikowana, że czasami konteksty są ze sobą wręcz nierozerwalnie związane, np. ścisły związek ustroju i religii politeistycznej w starożytnym Egipcie, który znacząco wpłynął na rozwój sztuki tego regionu, głównie przez ukształtowanie kanonu przedstawienia postaci. W efekcie, kanon jest widoczny w niemal wszystkich dziełach i nie sposób wykonać analizę malowidła lub rzeźby egipskiej bez odwołania się do tych kontekstów, choć jeśli analizujesz np. posąg Mykerinosa z małżonką, w którym nie występuje żaden bóg, możesz większy nacisk położyć na kult faraona i kontekst polityczny aniżeli na kontekst religijny.
Od ciebie zależy, co uwypuklisz a czemu nadasz mniejszą rangę. Ważne by dzieło zostało osadzone w przynajmniej jednym kontekście. Nawet bardzo dobra analiza formalna, np. rzeźby egipskiej, bez wspomnienia o kanonie i jego źródłach pozaartystycznych nigdy nie zapewni ci maksymalnej liczby punktów, ponieważ będzie to tzw. „niepełne opracowanie tematu”.
konteksty w epoce renesansu
Kontekst geograficzny jest tu istotny, zwłaszcza gdy mowa o malarstwie renesansu, ponieważ wyróżniamy w nim szkoły regionalne. Największa różnica jest widoczna między malarstwem południowym (szkoły włoskie, czyli sieneńska, florencka i wenecka) a północnym (szkoła niderlandzka i niemiecka). Widać to np. we wpływie wzorców antycznych w tym pierwszym regionie i ich braku w drugim. Pomyśl choćby o dziełach Paola Veronese i Pietera Bruegla Starszego – ten sam okres a skrajnie różny krąg tematów i podejście do nich. Dlatego, jeśli na maturze przyjdzie ci pisać o różnicach między szkołami malarskimi, analizować trwanie wzorców antycznych (Włochy i kraje pod ich wpływem) bądź zjawisko realizmu w sztuce (realizm niderlandzki w malarstwie tego okresu) kontekst geograficzny jest tym, do którego trzeba będzie odwołać się we wstępie.
Kontekst polityczny jest w tym okresie mniej istotny, ale społeczny odgrywa ważną rolę choćby w początkach rozwoju sztuki renesansowej. Za jej kolebkę uznaje się Florencję a intensywny rozkwit wszystkich dziedzin sztuki nie byłby tam możliwy, gdyby nie liczne fundacje bogatego rodu Medyceuszy. Podobnie zresztą jak w wielu innych ośrodkach artystycznych we Włoszech. Mecenat bogatego mieszczaństwa może stać się zatem kontekstem, do którego dobrze będzie się odwołać, jeśli dostaniesz temat o narodzinach renesansu, o architekturze świeckiej czy konkretnie rezydencjonalnej (renesansowe pałace miejskie i wille podmiejskie) lub o sztuce kommemoratywnej, czyli dziełach o funkcji upamiętniającej.
Jeśli chodzi o kontekst filozoficzno-ideologiczny w tym okresie jest on szalenie ważny, ponieważ sztuka renesansu jest w dużej mierze efektem ogromnej zmiany światopoglądowej jaką było przejście od teocentryzmu stawiającego Boga w centrum do humanizmu, w którym zainteresowanie artystów zostało przeniesione na człowieka i jego otoczenie. Jest to widoczne na wielu polach, poczynając od znacznie lepszego przedstawiania anatomii człowieka i obserwacji natury na emocjach i głębi psychologicznej bohaterów dzieł kończąc. Jest więc wysoce prawdopodobne, że jeśli temat wypracowania będzie dotyczył ewolucji przedstawienia figury ludzkiej bądź ewolucji pewnych tematów i motywów ikonograficznych trzeba będzie odwołać się do wpływu humanizmu na sztukę tego okresu.
Pamiętaj jednak, że humanizm nie przekreśla całkowicie religii. Wręcz przeciwnie, w renesansie nadal znaczna część dzieł to dzieła religijne, często zamawiane bezpośrednio przez Kościół. Jednak nawet one noszą w sobie humanistyczny rys objawiający się np. w dużo bardziej wiernym ukazywaniu bohaterów biblijnych, wyglądających i zachowujących się jak ludzie z krwi i kości a nie niewzruszone „pozujące” statuy, oraz osadzaniu ich w rodzimym pejzażu. Często dochodzi do łączenia wzorców antycznych z motywami typowo chrześcijańskimi, co również należy mieć na uwadze, gdy wykonujesz analizę dzieł renesansowych.
Ostatnie dwa konteksty – historyczny i literacki – w przypadku sztuki renesansowej raczej nie są na pierwszym planie, o ile nie wybierzesz dzieła, które w sposób bezpośredni odnosi się do jakiegoś wydarzenia historycznego lub do literatury.
