Analiza formalna dzieła sztuki krok po kroku Flashcards
Analiza kompozycji
Zacznij od ustalenia czy kompozycja jest:
PROSTA (jednopostaciowa, mało elementów) czy ZŁOŻONA (wielopostaciowa, wieloelementowa)?
ZAMKNIĘTA (wszystkie elementy w kadrze) czy OTWARTA
(elementy przycięte, wychodzące z ram)?
CENTRALNA (elementy skupione w centrum) czy ROZPROSZONA
(elementy rozsiane po całej powierzchni)?
SYMETRYCZNA
(występuje wyraźna oś symetrii) czy ASYMETRYCZNA (elementy rozdysponowane dowolnie)?
Zwróć uwagę na kierunki dominujące. Czy są to linie:
WERTYKALNE (pionowe), HORYZONTALNE (poziome) czy DIAGONALNE (ukośne)?
Jak te kierunki wpływają na ekspresję dzieła? Czy kompozycja jest:
STATYCZNA (dominacja linii wertykalnych lub horyzontalnych) czy DYNAMICZNA (dominacja linii diagonalnych, krzyżujących się)?
A może występuje tzw. RUCH ZATRZYMANY?
Jeśli jakiś element lub elementy wyróżniają się ustal czy wstępuje:
DOMINANTA KOMPOZYCYJNA?
(obiekt, wokół którego są zorganizowane wszystkie pozostałe elementy kompozycji)
Zadaj sobie pytanie, o to jak została ukazana przestrzeń? Czy występuje:
PODZIAŁ NA PLANY (Ile planów można wyróżnić?
Jaką PERSPEKTYWĘ zastosowano?) czy PŁASKIE TŁO? (Czy tło jest jednolite?
Jak zostało namalowane?)
Możesz też zwrócić uwagę na linię horyzontu i jej rolę. Czy linia horyzontu jest:
OBNIŻONA (powiększa, otwiera” przestrzeń) czy PODWYŻSZONA (ogranicza, zamyka” przestrzeń)?
Może tak być, że np. w złożonej, wieloelementowej kompozycji, mimo ogólnego rozproszenia postaci i detali, jedna postać lub ich niewielka grupa zdaje się dominować.
Wówczas możesz napisać, że kompozycja jest rozproszona, z lekką tendencją do centralizacji wokół postaci X (np. Chrystusa, jak to często bywa w malarstwie religijnym), lub że Chrystus / postać X stanowi dominantę kompozycyjną / oś kompozycji, ponieważ to wokół niej zorganizowane są wszystkie pozostałe postaci i elementy.
Jeśli według Ciebie występują wszystkie trzy rodzaje kierunków
napisz po prostu, że kierunki są zróżnicowane a kompozycja dynamiczna.
Gdy nie jesteś w stanie jednoznacznie określić, czy kompozycja jest statyczna czy dynamiczna bardzo możliwe, że to coś pomiędzy, co w historii sztuki określamy jako ruch zatrzymany,
czyli ujęcie, które sugeruje ruch, ale nie jest to prawdziwy dynamizm. Postaci wyglądają „jak zamrożone”, np. wyciągnięta ręka, zgięte kolano (kontrapost), skręcony tułów, twarz zastygła w konkretnej mimice. Najczęściej z ruchem zatrzymanym mamy do czynienia w dziełach ze starożytnej Grecji i Rzymu, renesansu oraz klasycyzmu, czyli w epokach, w którym nadrzędnym dążeniem jest wrażenie harmonii i spokoju, ale liczy się też realistyczne przedstawienie anatomii.
Niezwykle ważną kwestią jest opisanie przestrzeni, podanie liczby planów i określenie zastosowanej perspektywy.
W tym kontekście musisz pamiętać, np. o tym, że perspektywy geometryczna i barwna, powszechne od renesansu, nie występują wcześniej, a z kolei perspektywy hieratyczna i kulisowa w okolicach renesansu zaczynają zanikać itd. To pozwoli Ci uniknąć dużych błędów i ułatwi zidentyfikowanie perspektywy, która występuje w danym dziele. Jeśli przestrzeń w obrazie wydaje się spłaszczona a plany zlewają się w jeden możesz użyć określenia „płaszczyznowość lub linearność kompozycji / przestrzeni”.
Analiza kolorystyki
Zacznij od cech ogólnych. Czy gama barwna jest:
SZEROKA (barwy ciepłe i zimne) czy WĄSKA? (barwy tylko ciepłe lub tylko zimne)
Czy gama barwna jest w tonacji:
CIEPŁEJ, ZIMNEJ czy ZRÓWNOWAŻONEJ?
Następnie zwróć uwagę na właściwości barw. Czy kolory są:
JASNE czy CIEMNE?
CZYSTE (nie wymieszane) czy ZŁAMANE? (wymieszane z innymi, przybrudzone)
NASYCONE (intensywne, żywe) czy ROZJAŚNIONE? (delikatne, pastelowe)
Ustal czy występuje:
DOMINANTA KOLORYSTYCZNA (wyróżniająca się plama barwna, która najbardziej przyciąga uwagę i organizuje pozostałe barwy)
Na koniec wskaż pojawiające się kontrasty:
BARWNE (barwy przeciwstawne), TEMPERATUROWE (barwy cieple/zimne), WALOROWE (stopniowanie barwy)
W zależności od ilości kolorów można dosyć łatwo określić czy gama barwna jest szeroka czy wąska.
Pamiętaj, że jeśli jest bardzo zawężona, do tego stopnia, że pojawia się tylko jedna barwa w kilku odcieniach, mamy do czynienia z kompozycją monochromatyczną. Jeśli gama barwna jest szeroka, ale dominuje jakiś kolor możesz napisać: „Gama barwna szeroka w tonacji ciepłej / zimnej” lub „Gama barwna szeroka z przewagą barw ciepłych / zimnych”. Jeśli wybijają się, np. dwa kolory, ale o różnej temperaturze piszemy: „Gama barwna zdominowana przez / zawężona do (tutaj podstawiamy odpowiednie kolory, np. brązów i zieleni)”. Jeśli masz wrażenie, że gama barwna jest mocno ograniczona, ale nie całkiem monochromatyczna możesz napisać: „Gama barwna zawężona do odcieni bieli i szarości, z tendencją do monochromatyzmu”. Jak widzisz, określenie „z tendencją do…”, jest jednym z tych, które pozwalają zniuansować wypowiedź i są bardzo przydatne, aby analiza była pełniejsza i brzmiała lepiej.
Zwracając uwagę na właściwości barw opisz, czy dominują barwy jasne czy ciemne, czyste czy złamane oraz jaka jest ich intensywność.
Tutaj może Ci pomóc znajomość epok i pewnych schematów. Jeśli wiesz, że w baroku dominują barwy nasycone i kontrastowe a rokoko lubi czyste delikatne pastele, po rozpoznaniu dzieła i stylu, do którego należy Twoja analiza „pokieruje się sama”. Pamiętaj jednak, że od każdej reguły są wyjątki, dlatego patrz na dzieło, nie pisz z pamięci. Jeśli mocno się wahasz, bo np. nie wiesz czy dany kolor jest czysty czy jednak trochę złamany, kieruj się epoką i raczej podaj jako cechę to, co lepiej wpisuje się w jej styl.
Na koniec analizy kolorystyki patrzymy na to, czy plama barwna jest linearna, czyli płaska czy wystopniowana walorowo oraz czy występują innego rodzaju kontrasty tj. barwne lub temperaturowe.
To również bardzo ważna część analizy i coś, co mocno ewoluuje w historii sztuki. Pamiętaj także, że od końca XIX wieku, artyści coraz częściej zaburzają kolorystykę postaci i przedmiotów, a więc następuje tzw. odejście od koloru lokalnego (rzeczywistego koloru rzeczy). Może się ono przejawiać, np. malowaniem zielonych twarzy, różowych drzew itp. Jeśli widzisz takie celowe zaburzenia kolorystyki koniecznie wymień tę cechę w Twojej analizie!
Analiza światła i światłocienia
Zacznij od określenia rodzaju i charakteru światła. Czy jest ono:
NATURALNE (światło dzienne) czy SZTUCZNE? (światło świecy, lampy, aureoli itp.)
ROZPROSZONE (równomiernie oświetlające kompozycję) czy SKUPIONE? (skierowane na konkretny obiekt/część obrazuj
Określ umiejscowienie źródła światła:
W OBRAZIE czy POZA OBRAZEM?
Jeśli światło jest skupione doprecyzuj kąt lub kierunek padania.
ŚWIATŁO PADA Z… STRONY OBRAZU / ROGU.
Jeśli to możliwe wskaż, co stanowi:
NAJJAŚNIEJSZY PUNKT OBRAZU
Określ typ modelunku światłocieniowego. Czy występuje modelunek:
MIĘKKI (kształty płynne, zacieranie granicy między elementami) czy OSTRY? (kształty ostre, poszczególne elementy wyraźnie rozgraniczone)
Określenie rodzaju i charakteru światła na początku tej części analizy dzieła jest kluczowe i zwykle dosyć proste.
W większości przypadków, jeśli scena rozgrywa się w pejzażu światło będzie naturalne, jeśli we wnętrzu często bywa już sztuczne i można określić, z którego rogu pada. Czasem nawet jego źródło jest umieszczone w kompozycji, co także należy podkreślić w analizie.
Jeśli jesteś w stanie wskazać, co stanowi najjaśniejszy punkt obrazu, a często zarazem dominantę kompozycyjną i / lub kolorystyczną, warto to zrobić. Następnie zwracamy uwagę na modelunek światłocieniowy i ewentualne kontrasty świetlne.
Zwykle tam, gdzie światło jest naturalne a kształty i plamy łagodnie przechodzą jedne w drugie mamy do czynienia z modelunkiem miękkim, a gdy tylko światło się intensyfikuje i mocniej odcina od siebie poszczególne elementy obrazu pojawia się modelunek ostry.
Gdy opisujemy rzeźbę warto wspomnieć, o tym jaka jest faktura dzieła
– gładka, idealnie obrobiona czy chropowata, nieregularna. Można też podać, że jest zróżnicowana, w przypadku, gdy faktury są wymieszane. To poniekąd odpowiednik modelunku malarskiego, choć rzeźba sama w sobie też uwzględnia rolę światła. Dlatego, wykonując analizę określamy takie rzeczy jak to czy jest to relief (wklęsły, wypukły czy płaski) czy rzeźba stereometryczna, czyli pełnoplastyczna oraz czy występują prześwity. Podobnie w opisie architektury, możesz uwzględnić fakt, że w niektórych budowlach fasada jest mocno wyprofilowana, co oznacza, że jej poszczególne elementy tworzą wklęsłości i wypukłości wydobywane przez światło. Przeciwieństwem takiej fasady będzie fasada linearna, na której dominują duże gładkie płaszczyzny
Wnioski dotyczące ekspresji i interpretacja tematu
Opisz jak zostały przedstawione postaci i inne elementy. Czy są:
PROPORCJONALNE (przedstawione wg zasad anatomii) czy NIEPROPORCJONALNE? (pozbawione odpowiednich proporcji)
REALISTYCZNE, IDEALIZOWANE czy ZDEFORMOWANE?
ODDANE SZCZEGÓŁOWO (oddane szczegółów, mimetycznie) czy ZSYNTETYZOWANE? (oddane schematycznie, uproszczone, bryłowate)
Określ atmosferę dzieła. Czy nastrój jejt, np.: SPOKOJNY/HARMONIJNY/POGODNY czy NIEPOKOJĄCY/PEŁEN NAPIĘCIA?
Wskaż, co na to wpływa. Jakie są: GESTY I MIMIKA POSTACI, EMOCJE, ZABIEGI FORMALNE
Wracając do analizy dzieł malarskich i rzeźbiarskich, ostatnim ważnym etapem pełnej analizy dzieła jest wyciagnięcie wniosków na temat jego ekspresji, czyli wydźwięku.
W tej kwestii istotne jest zwrócenie uwagi na to jak pokazano postaci, np. czy są one proporcjonalne i realistycznie przedstawione czy też ulegają jakimś deformacjom, celowemu przerysowaniu? Być może są idealizowane albo wręcz przeciwnie, przedstawione skrajnie realistycznie, czyli werystycznie? Jeśli dzieło zawiera wiele detali warto to podkreślić. Podobnie, gdy zaobserwujesz spore uproszczenia, najlepiej używać wtedy określenia synteza (pomijanie detali, schematyczność ujęcia) lub skubizowanie (gdy postaci wydają się bryłowate, „kanciaste”), np. syntetyczne przedstawienie twarzy, sylwetka skubizowana.
