Analiza rzeźby – schemat i przykłady Flashcards
SCHEMAT OPISU RZEŹBY
- Informacje ogólne
autor, tytuł, czas powstania / kierunek
wymiary (ogólnie): rzeźba mała / duża / postaci ludzkie naturalnych rozmiarów / monumentalna –
nadnaturalne rozmiary - Rodzaj i forma, stosunek do rzeczywistości
forma: rzeźba pełna / płaskorzeźba (relief – wklęsły, wypukły, płaski) / rzeźba architektoniczna
(dekoracyjna)
typ rzeźby: portretowa (popiersie, posąg/statua)/ pomnikowa/ sakralna/ nagrobkowa /
ogrodowa-parkowa
stosunek do rzeczywistości: rzeźba przedstawiająca / abstrakcyjna (nieprzedstawiająca) /
forma przestrzenna (często na granicy z instalacją) - Materiał i technika wykonania
materiał: kamień (marmur, piaskowiec, dioryt, granit) / metal (brąz, żeliwo, złoto, srebro) /
drewno/ kość słoniowa / glina / gips / cement / tworzywa sztuczne
technika: kuta / rzeźbiona / odlewana / (rzadziej: klejona / lepiona) - Sposób uformowania/ obrobienia materiału
faktura: gładka – delikatna / szorstka – chropowata / kontrast partii gładkich z chropowatymi /
celowe pozostawienie przez artystę niektórych partii nieobrobionych (nieoszlifowanych)
układ: stereometryczny (do oglądania ze wszystkich stron) / frontalny (tylko z przodu) - Kompozycja
otwarta (dużo prześwitów, bryła lekka, ażurowa) / zamknięta (zwarta, blokowata)
jednopostaciowa / wielopostaciowa (wtedy również zwykle wieloosiowa)
symetryczna/asymetryczna ; statyczna / dynamiczna ; rytmiczna / zderytmizowana
układ: wertykalny/ horyzontalny / diagonalny / spiralny (figura serpentinata) / w trójkącie
(figura piramidale)
anatomia, proporcje i realizm przedstawienia: zachowane / niezachowane – deformacje (karykatura)
poziom indywidualizacji postaci: duża szczegółowość (obserwacja rzeczywistości) / schematyzm
(ujęcie sumaryczne) - Temat (sposób jego ujęcia) i „funkcja” dzieła
temat: występujące postaci (atrybuty, cechy charakterystyczne) i sposób ich przedstawienia
źródło tematu: Biblia / mitologia / historia (postać historyczna) / literatura / motyw fantastyczny
sposób ujęcia tematu: tradycyjny/ oryginalny (co zmienia się względem schematu)
funkcja/cel: gloryfikacja, upamiętnienie, alegoria, personifikacja, dekoracja (funkcje mogą się łączyć) - Ekspresja (opis wrażeń jakie dzieło wywiera na odbiorcy z naciskiem na elementy, które mają na to bezpośredni wpływ)
emocje postaci i relacje/ napięcie między nimi (gestykulacja, mimika, kontakt fizyczny i wzrokowy)
ogólny nastrój rzeźby (dramatyzm, patos, radość, spokój, melancholia, dostojeństwo etc.)
zabiegi zastosowane przez artystę: idealizacja / hieratyzacja / realizm przedstawienia / deformacja
przykład analizy rzeźby - Posążek Gudei z Lagasz
Niewielkich rozmiarów rzeźba z czarnego diorytu pochodząca z terenów Mezopotamii, zaliczana do sztuki sumeryjskiej. Jest to cało-postaciowe reprezentacyjne przedstawienie władcy miasta-państwa Lagasz w pozie siedzącej (siedzi na tronie), z rękoma złączonymi na piersi. Bryła jest ciężka, sprawia wrażenie masywnej, mimo małych rozmiarów. Kompozycja zwarta, dośrodkowa – jest to tzw. styl bloku, w którym ramiona postaci ciasno przylegają do jej korpusu, stopy są złączone, brak jakichkolwiek prześwitów. Dodatkowo postać jest pozbawiona proporcji – przysadzista, z za dużą głową oraz wyeksponowanymi dłońmi i stopami. Układ kompozycyjny statyczny – poza pełna powagi – z tendencją do frontalności (skupienie na przodzie), mimo iż jest to rzeźba pełna stereometryczna. Twarz postaci potraktowana jest sumarycznie, bez podkreślania szczegółów, ale według wzoru przedstawiania Gudei – duże oczy, wąskie usta. Występują nieliczne dekoracje w formie prostych geometrycznych wzorów na koronie i szacie władcy oraz inskrypcja na przedniej stronie szaty i tylnej części tronu. Jest to sposób ujęcia typowy dla sztuki sumeryjskiej i przedstawienia tej postaci w rzeźbie.
przykład analizy rzeźby - Jean-Baptiste Carpeaux „Taniec”
Powstały w 1869 roku „Taniec” autorstwa Jean-Baptiste’a Carpeaux to jedna z czterech kamiennych rzeźb dekorujących fasadę Opery Garniera w Paryżu. Jest to kompozycja wielopostaciowa i wieloosiowa, na którą składa się sześć figur – centralna męska, reprezentująca prawdopodobnie Bachusa z tamburynem, cztery kobiece – tancerki-bachantki (i pojawiająca się w głębi głowa piątej z nich) oraz postać Amora u stóp Bachusa. Tematem rzeźby jest alegoryczne przedstawienie tańca. Autor komponuje swoje dzieło w taki sposób, że przechodzi ono od półplastycznego reliefu do pełnoplastycznej rzeźby, usamodzielniając się tym samym od płaszczyzny ściany. Postaci są niemal naturalnych rozmiarów, przedstawione w sposób realistyczny, z zastosowaniem doskonałych proporcji na wzór rzeźb antycznych. Sposób opracowania materiału rzeźbiarskiego jest gładki, ciała figur perfekcyjnie wymodelowane. Wyraźna mimika na twarzach zdradza ich radość, rozbawienie, przyjemność czerpaną z tańca, co zostało ukazane za pomocą szerokich uśmiechów. Rzeźba jest bardzo dynamiczna za sprawą zróżnicowania kierunków i rytmu wprowadzonego przez sugerowany kolisty ruch postaci kobiecych wokół Bachusa. Carpeaux przywiązuje dużą wagę do detalu – podkreślenie szczegółów anatomicznych, misterne fryzury i oddane z pietyzmem girlandy kwiatów. Całość sprawia wrażenie lekkości, emanuje niewymuszoną swobodą, mimo bardzo rozbudowanej, pełnej rozmachu struktury kompozycji.
przykład analizy rzeźby - Henry Moore „Matka i dziecko”
„Matka i dziecko” z 1983 roku to dzieło brytyjskiego rzeźbiarza Henry’ego Moore’a powstałe w technice odlewu z brązu. Jest to dużych rozmiarów rzeźba pełna o przeznaczeniu parkowym i abstrakcyjnej formie, w której sylwetki ludzkie są jedynie zasugerowane za pomocą obłych, opływowych kształtów (lepiej widoczne w postaci dziecka niż matki). Kompozycja otwarta, mimo sporych partii zabudowanych występują prześwity, które dodają jej lekkości i łączą dzieło z otaczającą go przestrzenia w sposób charakterystyczny dla nurtu organicznego w rzeźbie współczesnej. Faktura bardzo gładka, układ horyzontalny, raczej statyczny, ale zastosowanie linii falistej nadaje mu nieco dynamizmu, wprowadza płynność i sprawia wrażenie delikatnego ruchu. Postaci potraktowane bardzo syntetycznie, zatracające ludzki kształt lub sprowadzone do ogólnego zarysu sylwetki. Twarze całkowicie pozbawione detali poza oczami w formie kropek. Mimo iż jest to przedstawienie abstrakcyjne, odbiegające od tradycyjnego ujęcia tematu matki i dziecka artyście udaje się oddać bliskość między postaciami, opiekuńczość matki względem dziecka, spokój. Rzeźba ukazuje ciepło i miłość rodzicielską, jej nastrój jest pogodny, tchnący pozytywnymi emocjami. Moore doskonale godzi nowoczesną formę dzieła z tradycyjnym tematem.
Elementy analizy dzieła sztuki – rzeźba
ogólne informacje na temat dzieła
funkcja rzeźby oraz jej przeznaczenie
materiał i technika wykonania
kompozycja bryły
środki wyrazu i ekspresja
Pierwsze trzy podpunkty odnoszą się do opisu rzeźby, dwa pozostałe do analizy formalnej
przykład analizy rzeźby - Złota Madonna z Essen
Informacje na temat dzieła
Kto jest jego autorem?
autor nieznany
Czy dzieło jest charakterystyczne dla twórczości tego artysty? Może pochodzi z konkretnego okresu jego twórczości itp.? -> wniosek!
W przypadku naszej Madonny mamy uproszczoną sprawę, pomijamy więc ten punkt.
Jaki jest tytuł dzieła?
Złota Madonna z Essen/Madonna z Essen
Kiedy dzieło powstało? Epoka? Okres w sztuce? Czy jest charakterystyczne dla okresu i miejsca, w którym powstało? -> wniosek!
średniowiecze, sztuka preromańska, sztuka ottońska, X w., ok. 980 r. Jest charakterystyczne dla danego okresu i miejsca – przedstawienia Madonn z Dzieciątkiem w sztuce ottońskiej były bardzo popularne.
Co jest tematem dzieła? Wyjaśnij krótko temat.
Jest nim przedstawienie Madonny z Dzieciątkiem podkreślające radość macierzyństwa Maryi. Matka Boża została ukazana tutaj jako Nowa Ewa przynosząca zbawienie. Dzieciątko Jezus natomiast podnosi prawą rękę w geście błogosławieństwa, a w lewej trzyma księgę.
wskazówka – skąd nawiązanie do Ewy? Otóż Madonna w prawej dłoni trzyma jabłko, czyli symbol grzechu pierworodnego
Jaki jest materiał/technika wykonania?
drewno obłożone złotą okładziną, inkrustacja kamieniami szlachetnymi: oczy, dekoracje na jabłku, Biblii oraz na nimbie wokół głowy Chrystusa
Jaka była/jest funkcja rzeźby?
funkcja sakralna, rzeźba przeznaczona do kultu religijnego
Cechy formalne
rzeźba pełna/wolnostojąca czy przyścienna/architektoniczna?
rzeźba pełnoplastyczna, wolnostojąca
ile postaci występuje w przedstawieniu?
rzeźba jest dwupostaciowa
wskazówka – ten punkt stosujemy oczywiście tylko w przypadku rzeźb figuralnych, w każdym innym, pomijamy
kompozycja bryły jest otwarta/rozczłonkowana/z ażurami czy zamknięta/zwarta?
bryła jest zwarta – występuje mało prześwitów, wszystkie elementy przylegają do korpusu
kompozycja symetryczna/asymetryczna?
asymetryczna – zwróć uwagę na ugięcie głowy Marii w stronę Chrystusa, można też śmiało powiedzieć, że ta część rzeźby, po której znajduje się korpus Dzieciątka jest znacznie cięższa wizualnie
jakie kierunki występują? Jakie dominują?
głównie kierunki wertykalne (pionowe) – wyznacza nam je silny pion osi postaci Madonny, pojawiają się też nieliczne diagonale (skosy)
kompozycja statyczna czy dynamiczna? A może zdynamizowana?
statyczna lub zdynamizowana – poprzez silny skos ciała Chrystusa oraz ugięcie głowy i nóg Madonny (uwaga: jeśli wybierzesz opcję „zdynamizowana” musisz ją uzasadnić!)
wskazówka – pkt 6 wynika z pkt 5! Dlatego zawsze najpierw określamy występujące kierunki, a dopiero potem dynamizm kompozycji
jaki jest stosunek rzeźbiarza do świata przedstawionego? Przedstawienie abstrakcyjne? Mimetyzm? Idealizacja? Deformacja? Synteza form (uproszczenie)?…
mimetyzm (naśladowanie rzeczywistości), lekka deformacja poprzez wydłużenie postaci i schematyzm – brak detali anatomicznych, uproszczenie proporcji i formy, np. wyraz twarzy postaci
mimika i gestykulacja postaci. Interakcje między postaciami?
mimika i gestykulacja są subtelne i powściągliwe, artysta chciał pokazać interakcje między matką a dzieckiem – oboje patrzą na siebie. Dzieło tchnie spokojem.
poprawność anatomiczna?
zaburzona, proporcje ciała są wydłużone
faktura – jednolita czy zróżnicowana?
zróżnicowana (gładką fakturę mają części ciała, a inną płaszcz Madonny – artysta zaznaczył spływy materiału), inną fakturę mają też kamienie, którymi inkrustowane są oczy postaci
Wniosek – tutaj jeszcze raz wszystko podsumowujemy
Jaka scena została przedstawiona? Temat? Motyw?
jeszcze raz określamy, że jest to przedstawienie Madonny z Dzieciątkiem
Z jakiego okresu sztuki pochodzi dzieło?
średniowiecze, sztuka preromańska, ottońska, X w., ok. 980 r.
Czy jest charakterystyczne dla tego okresu albo twórczości artysty?
tak, jest charakterystyczne dla tego okręgu geograficznego i czasu występowania
Co na to wskazuje? Jakie dwa środki artystyczne/cechy dzieła? (konkret!)
są to np. schematyzm, uproszczenie i wydłużenie proporcji postaci oraz bogata inkrustacja