Ekspresja dzieła sztuki – jak analizować ją poprawnie Flashcards

1
Q

Ekspresja dzieła sztuki

A

większość osób źle rozumie pytanie o ekspresję myśląc, że chodzi wyłącznie o nastrój dzieła. Gdy w dziele dużo się dzieje a postaci wyrażają gwałtowne emocje uznajemy je za ekspresyjne niemal automatycznie. Natomiast w sytuacji odwrotnej zwykle słyszę od uczniów, że w dziele nie ma ekspresji. I to jeden z najczęściej popełnianych błędów. ekspresja jest w dziele sztuki zawsze! Inaczej mówiąc, każde dzieło jest ekspresyjne (ale na swój indywidualny sposób).

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Co buduje ekspresję dzieła sztuki

A

Ekspresja, pochodząca od łacińskiego słowa expressio (wyrażać) to siła oddziaływania dzieła na odbiorcę. W malarstwie i w rzeźbie znacząco wpływa na nią sposób ujęcia tematu, czyli wspomniana już wcześnie gestykulacja i mimika przedstawionych postać, jednak to nie wszystko. Gdybyśmy bazowali tylko na tym aspekcie dzieła kompozycje statyczne, pełne spokoju i harmonii byłyby pozbawione ekspresji, podczas gdy – spojler – to właśnie ten spokój i harmonia stanowią ich ekspresję. W takie sytuacji nie dałoby się również przeanalizować ekspresji w architekturze a budowle jak najbardziej ją posiadają.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Ekspresja dzieła malarskiego

A

W malarstwie poszczególne elementy formalne dzieła tj. kompozycja, kolorystyka i światłocień bezpośrednio wpływają na ekspresję. Wszystko zależy od środków wyrazu artystycznego, które zastosował twórca.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Ingerencja w fakturę dzieła może znacząco wpłynąć na jego odbiór, co zawsze należy uwzględnić przy analizie ekspresji.

A

Do XIX wieku w malarstwie dominuje dość tradycyjne podejście do zastosowania plamy barwne. Sztuka dąży do mimetyzmu, czyli naśladowania rzeczywistości, a więc jej zadaniem jest „usunięcie się w cień” i sprawienie wrażenia, że to, co widzimy jest prawdziwe. Dlatego też większość artystów dba o precyzyjne posługiwanie się plamą barwną oraz idealnie gładką, „niezauważalną” fakturę.
Wraz z rozwojem sztuki nowoczesnej pojawia się coraz więcej malarskich innowacji, np. przedstawiciele romantyzmu czy impresjonizmu zaczynają malować tak, by uwydatnić dukt pędzla i w ten sposób zwiększyć ekspresję dzieła. Pociągnięcia stają się długie i zamaszyste lub wręcz przeciwnie krótkie, rwane, dynamiczne, co powoduje, że coraz częściej są pierwszą rzeczą, którą zauważamy w kontakcie z obrazem. Do tego, u niektórych twórców, dochodzi malowanie pogrubionymi warstwami farby tzw. impastami, chętnie stosowanymi np. przez Vincenta van Gogha.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

wpływ kierunków linii w kompozycji na ekspresję dzieła

A

Przykładowo, jeśli w kompozycji dominują linie diagonalne i/lub liczne krzyżujące się kierunki (kompozycja złożona, wielokierunkowa, wieloosiowa) niemal na pewno dzieło będzie pełne dynamizmu. W przeciwnym wypadku, mówimy o kompozycji statycznej. Im mniej elementów i ruchu a więcej kierunków horyzontalnych i wertykalnych, tym większe prawdopodobieństwo, że dzieło będzie emanować spokojem, prostotą i harmonią.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

wpływ stosunku artysty do świata przedstawionego na ekspresję dzieła

A

Czy postaci są proporcjonalne czy nie? Są pokazane realistycznie lub werystycznie, idealizowane czy może celowo zdeformowane/zsyntetyzowane (uproszczone)? Możliwe, że występuje hieratyzacja, typizacja lub antykizacja (w epokach późniejszych). Przedstawienie może również odchodzić daleko od rzeczywistości i wtedy mówimy o kreacjonizmie, który pojawia się np. w sztuce XX wieku. Tego typu zabiegi są stosowane przez artystów najczęściej właśnie w celu zwiększenia ekspresji dzieła, dlatego trzeba zwracać na nie szczególną uwagę.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

wpływ kolorystyki i światła na ekspresję obrazu

A

Wąska czy monochromatyczna gama barwna będzie budziła u odbiorcy zupełnie inne emocje niż bardzo intensywna szeroka paleta kolorów, w której dodatkowo występują np. mocne kontrasty barwne i temperaturowe. Wszelkiego rodzaju kontrasty, czy to kolorystyczne czy światłocieniowe, warto podkreślać przy analizie ekspresji, aby lepiej uwypuklić atmosferę dzieła.
Jako przykład oddziaływania efektów światłocieniowych może posłużyć malarstwo barokowe, w którym często występuje światło sztuczne i padające punktowo, zazwyczaj na postać umieszczoną na pierwszym planie. Gdy do tego dodamy jednolite ciemne tło oraz mimikę i gesty pełne emocji przy analizie ekspresji należy wskazać na patos przedstawienia oraz jego dużą teatralizację – reflektorowo oświetlona postać jednoznacznie budzi takie skojarzenia, a jeśli dobrze znasz sztukę barokową na pewno wiesz już, że tendencja do teatralizacji była w niej mocno obecna.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Ekspresja dzieła rzeźbiarskiego

A

Analiza ekspresji rzeźby pod wieloma względami wygląda podobnie jak w przypadku malarstwa. Dynamizm lub statyczność kompozycji zależy od dominujących kierunków, układu elementów oraz gestów i mimiki postaci. Jeśli dzieło jest polichromowane lub wykonane z barwnych materiałów warto również to uwzględnić, ponieważ tego typu zabiegi mogę mieć wpływ np. na dekoracyjność danej rzeźby (dekoracyjność to jedna z cech z kategorii „Ekspresja”).
Szczególnie ważny aspekt w tej dziedzinie sztuki to sposób opracowania materii rzeźbiarskiej, czyli faktura, która może być gładka, chropowata lub zróżnicowana. Dodatkowo, w rzeźbie XIX i XX wieku może wystąpić również wykorzystanie nowoczesnych materiałów tj. stal czy pleksiglas oraz zastosowanie bardziej skubizowanych kształtów lub form organicznych niekiedy zmierzających w kierunku abstrakcji. Ponadto, należy zawsze zwrócić uwagę na relację dzieła z otaczającą go przestrzenią – czy bryła jest z nią zintegrowana, czyli na tę przestrzeń otwarta, czy raczej zamknięta, zwarta. Jeśli mowa o reliefie warto odnieść się do jego rodzaju (wklęsły, płaski, wypukły) oraz poziomu szczegółowości.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

hieratyzm

A

tendencja do uwypuklania w dziele sztuki dostojeństwa postaci

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

antykizować

A

stylizować dzieło sztuki przez nadanie mu cech charakterystycznych dla zabytków sztuki odległych epok

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Ekspresja architektury

A

W przypadku architektury analiza ekspresji może okazać się jeszcze większym wyzwaniem, ale aby poprawnie ją wykonać zawsze należy mieć na uwadze pierwotną funkcję budowli i to w jaki sposób ją ona wypełnia, oraz które z zastosowanych rozwiązań najbardziej wpływają na odbiór dzieła architektonicznego. Czy jest to rozmiar i układ przestrzenny, np. duża skala budowli, wysoko zawieszone sklepienia, mnogość kolumn, które przyczynią się do monumentalizmu. Czy może liczne otwory okienne wypełnione witrażami lub innymi dekoracjami budujące atmosferę mistycyzmu i tajemniczości, jak w przypadku świątyń bizantyjskich i gotyckich. Rozwiązania mogą być bardzo różne, ale zawsze zmierzają do wpłynięcia na zmysły odbiorcy i wytworzenia konkretnego nastroju.
Kolejny, skrajnie odmienny przykład: w architekturze publicznej i mieszkalnej często nadrzędny staje się funkcjonalizm założenia, co na poziomie ekspresji przekłada się na czytelność przestrzeni, równomierne doświetlenie wnętrz, prostotę form oraz całkowity brak lub znaczne organicznie dekoracji. Na ekspresję budowli może również wpływać sposób opracowania fasady i ścian wewnętrznych, czyli wszelkiego rodzaju dekoracje w formie boniowania, rustyki, sgrafitta, płaskorzeźby czy sztukaterii.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

wpływ relacji między budowlą a otoczeniem na ekspresję dzieła

A

w przypadku konstrukcji obronnych, w których forma budowli ma za zadanie odciąć ją od otoczenia w sytuacji potencjalnego zagrożenia. W nowożytności, gdy architektura powoli traci funkcję obronną, następuje wyraźna zmiana i popularne stają się wówczas rozbudowane założenia pałacowo-ogrodowe, w których budowla jest mocno zintegrowana z naturą. Takie podejście występuje również w niektórych nurtach architektury współczesnej.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly