Analiza malarstwa – schemat i przykłady Flashcards
SCHEMAT OPISU MALARSTWA
- Informacje ogólne
autor, tytuł, czas powstania / kierunek, technika
format/ kształt pola obrazowego (zwracamy na niego uwagę zwłaszcza, gdy jest nietypowy):
prostokąt poziomu lub pionowy/ kwadrat / tondo (koło) / elipsa - Kompozycja
zamknięta / otwarta, prosta / złożona (wielofiguralna lub wieloelementowa), horyzontalna /
wertykalna / diagonalna, symetryczna / asymetryczna (wieloosiowa), centralna / rozproszona,
rytmiczna / zderytmizowana, statyczna / dynamiczna
plany: jednoplanowa / wieloplanowa / pasowa (czy plany są wyraźnie wyodrębnione?)
schemat kompozycyjny (czy da się zidentyfikować pewien powtarzalny układ elementów
charakterystyczny dla danej epoki lub kierunku?), np. układy piramidalne w
dojrzałym renesansie czy diagonalne w baroku
centrum lub dominanta (czy kompozycja posiada wyraźne centrum lub dominantę – element
skupujący uwagę, wyodrębniony spośród innych? wskaż, co to jest i jak
zostało podkreślone)
ruch: dośrodkowy/ odśrodkowy / wielokierunkowy - Perspektywa
odrzutowana (Egipt) / kulisowa/ geometryczna (zbieżna lub centralna): z lotu ptaka (od góry), żabia
(od dołu), boczna lub ukośna / powietrzna (barwna) / odwrócona (oparta na hierarchii postaci)
horyzont: wyraźnie zaznaczony/ nieokreślony/ obniżony / podwyższony (jeśli linia horyzontu jest
przesunięta może to mieć znaczenie symboliczne i wpływać na ekspresję dzieła) - Kolorystyka
gama barwna: wąska / szeroka, ciepła / chłodna (które barwy dominują), kolory czyste / kolory
złamane, intensywne / stonowane, monochromatyzm, zachowanie koloru lokalnego
(rzeczywistego) / odejście od koloru lokalnego (przedmioty i postaci w abstrakcyjnych
kolorach)
dominanta kolorystyczna (czy w dziele występują barwy dominujące lub jedna barwa dominująca?)
kontrasty: walorowe (natężenie tonu barwy) / temperaturowe (sąsiedztwo barw ciepłych i zimnych) - Światłocień
źródło światła: w obrazie (można je jednoznacznie zidentyfikować) / poza obrazem (niewidoczne)
rodzaj i rozkład światła w obrazie: naturalne (dzienne) / sztuczne (np. lampa, świeca), rozproszone
(równomiernie rozłożone) / punktowe (skupione w jednej partii obrazu,
na konkretnej postaci lub przedmiocie)
kierunek padania światła (jeśli da się go określić), np. z lewego górnego rogu ku prawem dolnemu
najjaśniejszy i najciemniejszy punkt obrazu (jeśli da się go określić)
kontrasty i modelunek (zwykle są powiązane): duże kontrasty – ostry modelunek światłocieniowy /
brak mocnych kontrastów – miękki modelunek światłocieniowy
efekty światłocieniowe: bliki (refleksy światła), sfumato, tenebryzm, luminizm - Ekspresja
zabiegi formalne wpływające na odbiór dzieła przez widza: wyraźny dukt pędzla, wyraźny rysunek –
kontur / rozmycie kształtów – dominacja plamy barwnej
emocje postaci i relacje/ napięcie między nimi (gestykulacja, mimika, kontakt fizyczny i wzrokowy)
nastrój dzieła (dramatyzm, patos, radość, spokój, melancholia, dostojeństwo etc.)
sposób podkreślenia formy: idealizacja / realizm przedstawienia / deformacja
przykład analizy malarstwa - Jan van Eyck „Madonna kanclerza Rolin”, ok. 1435
Renesansowy obraz olejny przedstawiający kanclerza Mikołaja Rolina w pozie modlitewnej przed Madonna z Dzieciątkiem. Forma obrazu to prostokąt zbliżony do kwadratu. Kompozycja, mimo iż scena przedstawiona jest we wnętrzu, sprawia wrażenie otwartej ze względu na lekkie przycięcie postaci po bokach, przede wszystkim jednak z powodu obecności arkad otwierających się na pejzaż w głębi. Ponadto, jest to kompozycja złożona, z kilkoma postaciami oraz dużą ilością detali, wieloplanowa i raczej rozproszona, choć dążąca do symetrycznego rozstawienia postaci (zwłaszcza na pierwszym planie). Układ kierunków w obrazie jest harmonijny i zrównoważony mimo pewnej tendencji do podkreślania kierunków wertykalnych, widocznych głównie w partii kolumn wprowadzających jasne podziały pionowe oraz lekki rytm. Kompozycja ciąży ku statyczności i brak w niej wyraźnej dominanty kompozycyjnej. W obrazie została zastosowana perspektywa zbieżna – podkreślona również w zgeometryzowanej posadzce – i powietrzna, którą najlepiej widać w pejzażu na najbardziej oddalonym planie. Gama barwna szeroka, ale z wyraźną dominacją barw ciepłych – brązów i żółcieni. Kolory złamane i stonowane przy jednoczesnym występowaniu kontrastów temperaturowych (np. niebieska szata anioła obok czerwonej szaty Madonny) i walorowych (stopniowanie zieleni w tle i brązów w partii architektury). Dominantę kolorystyczną może stanowić duża połać czerwieni jaką jest strój Madonny. Źródło światła znajduje się poza obrazem, światło naturalne i rozproszone – równomiernie oświetla postaci. Brak ostrych kontrastów światłocieniowych, choć modelunek postaci jest precyzyjny i występuje ciemny kontur. Zastosowane przez artystę zabiegi formalne, tj. zrównoważenie kierunków w kompozycji oraz statyczne ujęcie nadają scenie powagi i dostojeństwa a duża ilość detali i szczegółowość ich przedstawienia czyni dzieło bogatszym, podkreśla status społeczny kanclerza Rolin oraz boskość Marii (obecność koronującego ją anioła o fantazyjnych skrzydłach). Pojawienie się skrupulatnie oddanego pejzażu w tle świadczy o przynależności dzieła do sztuki renesansu, która szczególną wagę przykładała do studiów perspektywy i natury..
przykład analizy malarstwa - Caspar David Friedrich „Wędrowiec nad morzem mgły”, 1818
Obraz olejny z okresu romantyzmu przedstawiający samotnego wędrowca na szycie góry. Pole obrazowe ma kształt prostokąta pionowego. Kompozycja jest prosta, otwarta, jednopostaciowa i centralna z wyraźnie zaznaczonym kierunkiem wertykalnym (postać w centrum) oraz lekkimi diagonalami w tle. Układ raczej statyczny, niemniej niespokojna linia mgły nadaje mu nieco dynamizmu. Występuje podział na plany, mimo iż poza pierwszym nie są one mocno wyodrębnione. Dominantę kompozycyjną stanowi umieszczona po środku ciemna postać wędrowca. Niewielka ilość detali w tle. W obrazie została zastosowana perspektywa geometryczna a horyzont jest nieco podwyższony, co sprawia wrażenie dominacji natury nad przedstawioną postacią. Gama barwna zawężona do kolorów chłodnych – niebieskiego, granatu, szarego i ciemno-brunatnego wpadającego w czerń z przebłyskami żółcieni. Brak wyraźnych kontrastów temperaturowych, ale występują liczne kontrasty walorowe, głównie w partii nieba i mgły spowijającej szczyty gór. Światło w obrazie jest naturalne, rozproszone i miękkie. Poza pierwszym planem kontur jest rozmyty, kształty stają się płynne. Najciemniejszy punkt obrazu to jego dolna część ukazująca skałę, najjaśniejszy to niebo na linii horyzontu. Wprowadzenie przez Friedricha samotnej postaci stojącej tyłem do widza nadaje dziełu intymny, nieco mistyczny charakter a jej skontrastowanie kolorystyczne z tłem oraz lekkie podwyższenie linii horyzontu podkreśla małość człowieka wobec natury i jego podziw dla jej wspaniałości. Dynamicznie malowana partia mgły oddaje tajemniczość i niesamowitość górskiego pejzażu, monumentalizuje go.
przykład analizy malarstwa - Henri Matisse „Taniec”, 1909-1910
Obraz olejny przedstawiający taniec, reprezentujący fowizm w sztuce początku XX wieku. Format dzieła to prostokąt poziomy. Kompozycja jest wielopostaciowa, ale uproszczona z uwagi na syntetyczne ujęcie postaci oraz nieobecność detalu. Układ horyzontalny, kompozycja zamknięta – ograniczona kręgiem trzymających się za ręce postaci, rytmiczna i dynamiczna. Brak podziału na plany, wrażenie spłaszczenia i niemal całkowitego wyrugowania przestrzeni, która jest wyłącznie zasugerowana przez plamy barwne w tle. W obrazie nie występuje dominanta kompozycyjna, za to wyraźny jest ruch kolisty postaci. Z uwagi na odrzucenie renesansowego iluzjonizmu i znaczne uproszczenie kompozycji brak w niej perspektywy i tradycyjnie pojmowanego horyzontu. Kolorystyka dzieła jest bardzo intensywna. Gama barwna szeroka, choć skoncentrowana w trzech mocno kontrastujących kolorach: pomarańczowym, niebieskim i zielonym (z odrobina brązu). Odejście od koloru lokalnego, posługiwanie się dużymi plamami czystego koloru częściowo obwiedzionego konturem. Mocne kontrasty temperaturowe, wyraźny dukt pędzla podkreślający szerokie i dynamiczne gesty artysty. Brak światłocienia oraz efektów światłocieniowych, co również przyczynia się do wizualnego spłycenia przestrzeni obrazowej. Matisse odrzuca tradycyjną formę wypowiedzi artystycznej w malarstwie opartą o zasady perspektywy geometrycznej i modelunku światłocieniowego na rzecz syntezy kształtów i oddziaływania na widza za pomocą koloru oraz ruchu. Dzięki zastosowanym zabiegom technicznym w obrazie podkreślony jest dynamizm i radość czerpana z tańca. Lekkość i ekspresja postaci ma na celu emocjonalne zaangażowanie widza, „wciągniecie” go do obrazu i symboliczne włączenie do grona tancerzy
Wskazówka odnośnie opisywania dzieł w wypracowaniu:
zanim zabierzemy się za bardzo drobiazgową analizę formy należy zastanowić się na ile jest ona istotna w kontekście tematu, i na czym warto się skupić. Przykładowo, jeśli temat dotyczy zjawiska koloryzmu w malarstwie oczywistym jest, że musimy położyć duży nacisk na opis kolorystyki i wszystkich związanych z nią elementów. Jeśli jednak tematem jest jakiś motyw ikonograficzny, zwykle nie ma sensu szczegółowo opisywać wszystkich elementów (zwłaszcza tych najmniej istotnych jak np. kształt pola obrazowego) i najlepiej skupić się na kilku, które są kluczowe dla ujęcia tego konkretnego motywu.
Analiza kompozycji: kształt pola obrazowego
Mamy do wyboru kilka figur geometrycznych:
prostokąt pionowy prostokąt poziomy prostokąt wydłużony, np. w pionie prostokąt zbliżony do kwadratu kwadrat tondo – czyli obraz w kształcie koła
Istnieją też nieszablonowe rozwiązania, jak np. prostokąt zakończony półkoliście (często obrazy XV-wieczne).
Analiza kompozycji: temat dzieła i jego kontekst
Tym razem przed nami mnóstwo możliwości. Jeśli chodzi o temat dzieła malarskiego rozróżniamy przede wszystkim:
martwe natury
mariny – obrazy o tematyce morskiej
weduty – widoki miast
portrety
pejzaże/pejzaże ze sztafażem
sceny rodzajowe
W przypadku portretu możesz dokładnie opisać co widzisz, za każdy wskazany element otrzymasz na maturze 1 punkt. Można zrobić to np. tak:
Jest to scena jednofiguralna, portret we wnętrzu/w pejzażu (w ten sposób określamy kontekst), model ujęty w popiersiu/półpostaci/3/4 do kolan (określamy ujęcie postaci), siedzący/stojący (określamy pozę), en face/z 3/4/z profilu (określamy ujęcie twarzy).
Jeśli natomiast masz do czynienia z kompozycją w pejzażu, punkty możesz też zgarnąć za określenie wysokości linii horyzontu. Może ona być: w połowie wysokości obrazu, obniżona lub podwyższona.
Temat może być ujęty w kompozycji centralnej lub rozproszonej. W tym pierwszym przypadku określamy co znajduje się w centrum obrazu. Możesz też dodać, czy to centrum jest jasno wyodrębnione czy też nie.
Analiza kompozycji: kierunki dominujące na obrazie
Kompozycja może być oparta na:
wertykalach (pionach – kompozycja wertykalna) horyzontalach (poziomach – kompozycja horyzontalna) diagonalach (skosach – kompozycja diagonalna)
Może się też zdarzyć wielość kierunków, gdzie będą się one równoważyć, albo wprowadzać dynamizm i kompozycja będzie bardziej skomplikowana.
Analiza kompozycji: kompozycja statyczna/dynamiczna
Ten punkt naturalnie wynika z poprzedniego. Statyczna występuje w przypadku dominacji jednego kierunku lub kierunki wzajemnie się równoważą, a dynamiczna, kiedy zbudowana jest silnie na jakimś skosie bądź na łączących się ze sobą licznych diagonalach, pionach i poziomach.
Jest też opcja środkowa: obraz wydaje się być statyczny, ale znajduje się na nim coś, co ten spokój nieco zaburza, np. lekki skos. Taką kompozycję nazwiemy zdynamizowaną. Pamiętaj, żeby wyjaśnić, który element to powoduje, np. podniesiona ręka postaci przełamuje statykę kompozycji.
Analiza kompozycji: kompozycja otwarta/zamknięta
jeśli widzimy, że temat obrazu znajduje się w pewnym odstępie od krawędzi jest to kompozycja zamknięta, natomiast otwarta występuje jeśli jakiś element jest wyraźnie przycięty przez krawędź. W tym przypadku piszemy, w którą stronę i czym się otwiera, np. postacią ustawioną na lewej krawędzi.
Analiza kompozycji: ilość planów
mamy do wyboru 1 plan (obraz jest płaski) lub wiele planów (obraz wieloplanowy, warto napisać co się na nich znajduje).
Analiza kompozycji: perspektywa, czyli sposób ukazania głębi
Do wyboru mamy perspektywę:
kulisową hieratyczną pasową zbieżną/linearną/geometryczną powietrzną/barwną żabią z lotu ptaka
Analiza kompozycji: kadr bliski lub daleki
Kadr daleki to wszystkie obrazy, gdzie temat ma trochę „luzu”, jest rozproszony, w lekkim oddaleniu od krawędzi.
Analiza kompozycji: symetria
Kompozycja może być:
symetryczna asymetryczna dążąca do symetrii
Analiza kompozycji: kompozycja dośrodkowa/odśrodkowa
Patrzymy jak wygląda ruch sugerowany na obrazie.
Jeśli postaci/kierunki celują ku środkowi, kompozycja jest dośrodkowa
W przypadku ruchu na zewnątrz (np. poprzez gesty postaci lub ich spojrzenia) kompozycja jest odśrodkowa
