Funkcje dzieł sztuki Flashcards
Funkcja mieszkalna/rezydencjonalna
– odnosi się do architektury i dotyczy budowli, które służą jako domostwa; w przypadku, gdy te domostwa są dużych rozmiarów i charakteryzują się szczególnie okazałym wystrojem, jak np. renesansowe pałace miejskie należące do bogatych rodów czy zamki i pałace władców używa się najczęściej określenia „funkcja rezydencjonalna”.
Funkcja obronna
– funkcja również najczęściej występująca w architekturze i urbanistyce odnosząca się do konstrukcji mających na celu chronić lokalną ludność lub mieszkańców danej budowli; spełniają ją m.in. twierdze, cytadele, zamki, ale także średniowieczne kościoły; funkcję obronną mogą również pełnić poszczególne elementy architektoniczne, np. krenelaż wieńczący budowlę.
Funkcja sepulkralna (grobowcowa)
– tę funkcję pełnią dzieła związane z pochówkiem zmarłych, przede wszystkim grobowce we wszelkich formach, nagrobki, sarkofagi, urny, ale także portrety trumienne, maski pośmiertne oraz zwyczajowe wyposażenie grobowców, które może się różnić w zależności od kultury, np. egipskie uszebti (figurki opiekunki).
Funkcja sakralna (kultowa, religijna)
– jedna z najbardziej powszechnych funkcji pełniona przez dzieła powstałe w kontekście religijnym, czyli do celów kultowych: świątynie, kaplice i baptysteria, posągi oraz obrazy bóstw, księgi o charakterze religijnym, naczynia liturgiczne, etc.; zaliczają się do niej różnorodne dzieła i konstrukcje, poczynając od kręgów megalitycznych tj. Stonehenge po XX-wieczne kościoły, kaplice oraz instalacje artystyczne.
Funkcja wotywna
– tę funkcję pełnią dzieła stworzone i składane jako wotum (dar wotywny), które mogą mieć charakter błagalny (złożone w konkretnej intencji) lub dziękczynny (złożone, aby podziękować bogom/Bogu za pomoc, np. w odniesieniu zwycięstwa nad wrogiem); w ramach chrześcijańskiej sztuki wotywnej często występowało również przedstawienie fundatora świątyni, samego lub z rodziną, ofiarującego ufundowaną budowlę Marii lub Chrystusowi za pośrednictwem świętych; w tego typu przedstawieniach fundator zwykle trzymał model świątyni w dłoniach, np. mozaika z Konstantynem i Justynianem w narteksie Hagii Sophii w Konstantynopolu (Stambule).
Funkcja magiczna
– to nieco bardziej oryginalna funkcja, która po części ma związek z sakralną, jednak w tym przypadku dzieło pełni rolę amuletu przynoszącego danej społeczności pożądane dary lub łaski tj. szczęście, obfitość, urodzaj, bezpieczeństwo, np. malowidła naskalne w okresie paleolitu, figurki Wenus paleolitycznej czy idole cykladzkie.
Funkcja ekspresywna
– posiadają ją dzieła mające na celu poruszenie widza na poziomie intelektualnym oraz za pomocą kunsztu formalnego, czyli takie które charakteryzują się dużym indywidualizmem, złożonością i subtelnością przekazu oraz technicznym geniuszem, np. dzieła Leonarda da Vinci; niekiedy odróżnia się ją od funkcji ekspresyjnej, skupionej na wywoływaniu emocji i przeżyć pozaintelektualnych u odbiorcy; bywa jednak, że określenia te są traktowane jak synonimy.
Funkcja publiczna
– funkcja pełniona głównie przez obiekty architektoniczne dostępne dla ogółu społeczeństwa, np. gimnazjony, termy, stadiony, teatry, banki; wyróżnia się też niekiedy funkcję administracyjną w przypadku budowli związanych z władzą, np. ratusz miejski, pałac prezydencki; przykładem budowli o funkcji publicznej (wystawienniczej) są także muzea i galerie.
Funkcja kommemoratywna (upamiętniająca)
– to również bardzo popularna funkcja, którą pełnią dzieła powstałe w celu upamiętnienia ważnego wydarzenia historycznego lub ważnej postaci; pełnią ją m.in. wszelkiego rodzaju pomniki historyczne tj. łuki triumfalne, pomniki konne, ale także liczne rzeźby, płaskorzeźby i malowidła.
Funkcja dydaktyczna (edukacyjna, propagandowa)
– dzieło spełnia funkcję dydaktyczną, gdy jego celem jest przekazywanie informacji i edukowanie odbiorców; w sztuce dawnej najczęściej chodzi o umacnianie ustroju, podkreślanie roli władcy, odzwierciedlanie hierarchii społecznej, np. sztuka starożytnego Egiptu; ta funkcja często łączy się z funkcją moralizatorską – dzieło ma nie tylko przekazywać wiedzę o świecie, ale także promować konkretny światopogląd oraz pewne postawy moralne i etyczne, np. życie według zasad narzuconych przez religię; doskonałym przykładem są tu płaskorzeźby na średniowiecznych kościołach przekazujące wiernym treść Biblii i pouczające ich o konieczności trzymania się wyłożonych w niej zasad w życiu codziennym.
Funkcja estetyczna (dekoracyjna)
– jedna z najbardziej powszechnych funkcji w sztuce spełniana przez dzieła o szczególnych walorach estetycznych mające wywoływać u odbiorcy przeżycia estetyczne poprzez odwołanie się do idei Piękna, np. dzieła Michała Anioła. W wersji bardziej podstawowej mówimy o funkcji dekoracyjnej, czyli obiektach powstałych w celu udekorowania przestrzeni, choć nie musi to być ich główna funkcja, np. arrasy wawelskie czy solniczka Franciszka I autorstwa Benvenuta Celliniego.
Funkcja użytkowa
– dzieła pełniące tę funkcję mają praktyczne zastosowanie w życiu codziennym; w rzemiośle artystycznym są to meble, naczynia, biżuteria itp., jednak od zwykłych, nieartystycznych obiektów odróżnia je najczęściej większa dekoracyjność i kunszt wykonania; przykłady tego typu dzieł to: pasy kontuszowe, meble gdańskie, secesyjne wazy i lampy.
Funkcja reprezentacyjna (symboliczna)
– funkcja widoczna w dziełach ukazujących potęgę Boga, np. gotyckie katedry, oraz tych dążących do podkreślenia statusu władców, np. piramidy egipskie, Pałac Królewski w Wersalu itd. Dotyczy również wszelkiego rodzaju wizerunków władców, pozowanych portretów oficjalnych, jak i tych przedstawiających ich w momencie triumfu nad wrogiem, wówczas mówimy często o funkcji gloryfikacyjnej (wychwalającej). Funkcję symboliczną pełnią też monumentalne budowle i pomniki, które zyskały status symbolu danego miasta, np. wieża Eiffela w Paryżu, pomnik Wiktora Emmanuela II w Rzymie itd.
Funkcja ludyczna (rozrywkowa)
– dzieła pełniące tę funkcję pomagają odbiorcy odstresować się i odprężyć, zwykle poprzez czynny udział, np. taniec; w sztukach plastycznych występuje dość rzadko (dzieła satyryczne, karykatury); niekiedy uznaje się, że obiekty takie jak stadiony, teatry i odeony pełnią funkcję rozrywkową.
