H04 : poëzie : ( dichtvormen ) Flashcards
acrostichon
Gedicht waarvan de beginletters of -woorden van de verzen of de strofen samen een woord, naam of zin vormen. De “verborgen” boodschap verwijst naar de auteur of naar de persoon voor wie het gedicht geschreven is.
heldendicht of epos
Het epos of heldendicht is een vorm van heroïsche poëzie waarin de de lof gezongen wordt van goden en helden. Het heldendicht behoort tot de epiek. In deze gedichten wordt alles formeel, plechtig en extreem uitvoering beschreven.
Het heldendicht was tot in de 17de eeuw de belangrijkste vorm van epiek.
Ook “helden” uit de bijbel konden het onderwerp van een epos zijn ( = religieuze of bijbelse epen ).
Niet-religieuze epen hebben vaak een politieke inslag. Ze bezingen dan een groots nationaal verleden en dat dient als rechtvaardiging voor houdige politieke aspiraties.
Het heldenepos heeft van in het begin ( in Oudheid al ) diverse komische varianten geïnspireerd en tal van epen zijn.
ballade
Verhalend gedicht of lied dat meestal een tragische afloop heeft.
hymne
In het algemeen is een hymne een lofdicht. Het is een gedicht geschreven om hulde te brengen aan een godheid of een held. In ruimere zin kan de hymne ook een land, streek of ideaal verheerlijken. Denk maar aan alle nationale hymnen die er bestaan. Die verheerlijken stuk voor stuk het eigen land.
Er worden 2 soorten hymnen onderscheiden :
→ religieuze hymnen : Lofliederen gezongen tijdens de erediensten of bij feestelijke gelegenheden. De nadruk ligt volledig op het religieuze.
→ literaire hymnen : Deze hymnen zijn amper te onderscheiden van de ode. De inhoud is wereldlijk en de toon is triomfalistisch ( = groots, juichend, positief, … )
rondeel
Oorspronkelijk een danslied ontstaan in de middeleeuwse Provence ( 13de eeuw ). Het kende een bloeiperiode in de 16de eeuw ( o.m. bij de rederijkers ).
Er is afwisseling mogelijk zin het rijmschema, maar het rondeel telt niet meer dan twee rijmklanken. Kenmerkend is ook de herhaling van volledige regels.
dierendicht
Het woord dierendicht wordt gebruikt als verzamelnaam voor gedichten en verhalen met dieren in de hoofdrol die gebruikt werden om rituelen voor te stellen en te verklaren ( mythen en sagen ). De dieren in deze gedichten en verhalen hebben magische en mythische eigenschappen. De verhalen werden niet als fictie beschouwd.
Toen de mens de natuur beter begon te beheersen, verloren dieren stilaan hun magie en kregen ze een andere functie in de literatuur. Het werden didactische hulpmiddelen ( dierenfabel ) of middelen om fictie te schrijven ( dierenepiek, dierenroman, dierenverhaal ).
Soms verwijst dierendicht naar alle gedichten waarin dieren voorkomen, maar het woord dierengedicht is hiervoor gebruikelijker.
ready-made
Ready-made betekent klaar voor gebruik, kant en klaar.
In de literatuur verwijst het begrip naar een type gedicht dat bestaan uit toevallig gevonden zinnen of teksten.
De gevonden tekst wordt ( al dan niet ) herschikt en gepresenteerd als een gedicht. De poëzie wordt daarmee het resultaat van een persoonlijke selectie uit de realiteit.
De ready-made wil kunst ( beeldende kunst en literatuur ) uit de verheven sfeer halen en haar meer of beter integreren in het leven van elke dag.
Moderne vormen van ready-made zijn het stiftgedicht en de flarfpoëzie.
Een stiftgedicht ontstaat door in een bestaande tekst met een dikke zwarte stift alle “overbodige” tekst te schrappen. Wat overblijft is het gedicht.
Flarf is relatief recent poëziegenre dat ontstaan is binnen de Amerikaanse internetcultuur. Een flarfgedicht bestaat uit zinnen, woorden en flarden tekst die gevonden worden door te googelen.
De dichter kiest resultaten en brengt die zonder meer bij elkaar of bewerkt zijn selectie ( in meer of mindere mate ).
limerick
De limerick is een populaire, humoristische dichtvormen van Engelse oorsprong.
Kenmerken :
→ 5 regels / rijmschema : aabba
→ de 1ste regel bevat een plaatsaanduiding en beschrijft de de vermakelijke situatie
→ de 2de, 3de en 4de regel werken de situatie uit
→ de 5de regel bevat een onverwachte humoristische of groteske wending
elegie
Een lyrisch gedicht geschreven naar aanleiding van de dood van een geliefde of een andere droevige gebeurtenis. Elegie is zo een algemeen begrip geworden voor klaaglied, klaagzang, treurzang, treurlied, in-memoriam-gedicht, dodenklacht, lijkzang, …
minnelied
Het minnelied is een type gedicht uit de 12de en de 13de eeuw.
Het onderwerp van het minnelied is de liefde, maar er zijn twee mogelijkheden:
→ De hogere liefde, in dit geval draait het om de hoofse liefde. Dit is een vorm van platonische liefde gekenmerkt door dienstbaarheid. De vrouw is een onbereikbaar ideaal en de man kan zijn liefde alleen maar vorm geven door ( liefst gevaarlijk en moeilijke ) dingen te doen voor zijn geliefde ( = liefdesdienst ). Door deze liefdesdienst wordt de man een beter mens.
→ De lagere liefde. In dit geval is de liefde niet noodzakelijk platonisch en wordt het lichamelijk samenzijn met de geliefde bezongen.
Het genre is ontstaan in de Provence en is waarschijnlijk beïnvloed door de Romaans-Arabische literatuur die zich in Spanje verspreidde en door de Middeleeuwse Latijnse poëzie van vaganten. Het genre verspreidde zich over heel West-Europa vanaf de 12de tot de 14de eeuw. Het werd aan adelijke hoven voorgedragen door troubadours ( Provence ) en minstrelen ( Nederlanden ).
Het minnelied had oorspronkelijk een vrije vorm, maar het werd vrij snel gebonden door allerlei regels zoals natureingang en vast rijmschema.
haiku
De haiku is een Japanse dichtvorm. Het is een kort gedicht dat bestaat uit exact 17 zeventien lettergrepen, verdeeld over drie regels: 5 - 7 - 5
ode
Een lyrisch gedicht, meestal met een strak metrum en een complexe strofebouw. De toon is plechtig. Het gedicht behandelt een verheven onderwerp. Dit onderwerp kan zowel een publieke zaak zijn als een innerlijk gevoel.
palindroom
Een palindroom is een woord dat of zin die je van links naar rechts en van rechts naar links kan lezen. Wat je leest is hetzelfde in de twee richtingen.
parlandopoëzie
Parlandopoëzie wordt ook wel praatvers genoemd. Het gaat om een vorm van poëzie die zich kenmerkt door eenvoud, gewone spreektaal en de afwezigheid van klassieke beeldspraak of stijlfiguren.
Het parlandogedicht streeft naar eenvoud en begrijpelijkheid.
Het tegengestelde van parlandogedicht ( dus poëzie met zeer literair taalgebruik, veel persoonlijke beeldspraak en stijlfiguren ) is hermetische poëzie.
visuele poëzie
Visuele poëzie is poëzie waarbij het gedicht extra betekenissen krijgt door een visueel aspect dat uitbeeldt waar het gedicht over gaat of bijdraagt aan het oproepen of suggereren van gevoelens, gedachten of gebeurtenissen.
Visuele poëzie kan gebruikmaken van ritmische typografie. Daarbij staan letters en woorden niet netjes onder elkaar in regels, maar zijn ze vrij verspreid over het blad. Bovendien wordt er gespeeld met de grootte van de letters en het lettertype.
Een specifiek type visuele poëzie is typografische poëzie. Typografische gedichten of figuurgedichten, zijn gedichten over een concreet voorwerp waarbij de versregels zo geschikt zijn dat ze dit voorwerp uitbeelden.
