H02 : proza : ( soorten proza ) Flashcards
parabel
Een parabel is een kort, didactisch verhaal dat een religieus, moreel of filosofisch idee illustreert.
Kenmerken :
→ alledaagse setting en realistische beschrijving
→ gewone mensen
→ De diepere betekenis van de parabel wordt niet expliciet uitgesproken ( het wordt als vanzelfsprekend geacht dat de lezer / luisteraar de juiste conclusies zal trekken ).
→ Heeft als doel mensen te overtuigen om iets te veranderen aan hoe ze leven.
In parabels gaat het vaak om een persoon die geconfronteerd wordt met een bepaald moreel dilemma of een persoon die geconfronteerd wordt met de gevolgen van zijn gedrag of keuze.
Parabels geven niet alleen morele richtlijnen en suggesties voor juiste handelingen, maar bieden ook een eenvoudige manier om moeilijke en complexe ideeën te bespreken.
fabel
Een fabel is een kort didactisch verhaal, dat een ( al bekende ) wijsheid, waarheid of morele les illustreert.
Kenmerken :
→ De personages zijn dieren of voorwerpen ( met menselijke eigenschappen ). Als het dieren zijn wordt er ook gesproken van dierenfabel.
→ Vaak rijm, maar niet noodzakelijk.
→ De les wordt expliciet vermeld
→ onbepaalde tijd en plaats
sage
Een sage is een kort verhaal dat gegroeid is rond een historische kern en dat vaak iets verklaard.
Kenmerken :
→ gesitueerd in tijd en/of ruimte
→ Benadrukt dat wat vertelt wordt waar is.
→ onrealistische details
→ Vaak bovennatuurlijke elementen en magische wezens ( er bestaan ook sage zonder ).
→ Bevat vaak een verklaring voor een gebruik, een opvallend element in het landschap, …
→ Vaak tragisch karakter : er is een spanning tussen de gewone mensenwereld en de bovennatuurlijke wereld, de gewone mensen worden altijd het slachtoffer.
stadssage
( andere naam : urban legend en broodjeaapverhaal )
De stadssage is een moderne vorm van het mondeling doorgegeven volksverhaal.
Kenmerken
→ kort, weinig aandacht voor een uitgewerkt begin en eind
→ grappig, griezelig of gruwelijk
→ Er wordt een bron vermeld, maar die is altijd vaag.
→ gesitueerd in moderne samenleving
→ vaak verschillende varianten van eenzelfde verhaal
Sommige urban legends hebben een kern van waarheid of alleszins een element uit de werkelijkheid waaronder het verhaal ontstaan is.
mythe
Mythen zijn mondeling overgeleverde verhalen over goden en halfgoden ( en eventuele menselijk helden, maar altijd binnen de wereld van de goden en halfgoden ) die zich afspelen in een onbepaald verleden.
Soorten mythes :
→ Mythen die het ontstaan van goden, mensen, de wereld of het hiernamaals beschrijven.
→ Symbolische mythen, die een levensles of een algemene waarheid illustreren.
→ Etiologische mythen, die een natuurverschijnsel of riten en tradities waarvan de betekenis niet ( langer ) duidelijk is verklaren
→ Soms wordt er een vierde soort onderscheiden, de heldenmythe. In een heldenmythe bemoeien de goden zich expliciet met het verloop van de strijd en het leven van de held.
legende
Een legende is een kort didactisch verhaal dat religieus geïnspireerd is. Het bevat een les over de kracht van het geloof.
Kenmerken :
→ gesitueerd in tijd en/of ruimte
→ religieus thema
→ meestal ofwel over een heilige ofwel over de tussenkomst van Maria
→ bovennatuurlijke elementen ( wonderen )
→ Er is meestal een kern van waarheid.
sprookje
Een sprookje is een kort, volledig verzonnen verhaal.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen volkssprookjes en cultuursprookjes.
epos
Het epos of heldendicht is een verhaal waarin gevechten en heldendaden worden bezongen. Het epos heeft kenmerken van sagen en mythen, maar de nadruk light op het eren van de held.
Volksepen zijn bewerkingen van verhalen die onder het volk leven en die geconcentreerd worden rond een belangrijke en/of legendarische gebeurtenis of een grootse figuur.
roman
Het woord roman heeft in de loop van de geschiedenis heel wat betekenissen gehad :
→ oorspronkelijk : elk verhaal geschreven in de Romaanse volkstaal ( tegenover het Latijn van de geleerden )
→ vanaf de 13de eeuw : avontuurlijke ridderverhalen
→ vanaf de 17de eeuw : elke langere verhaalvorm voor afzonderlijke lezers die de avonturen en/of de innerlijke ontwikkeling weergeeft van individuen in een bepaald tijd-ruimtelijk kader.
Kenmerken :
→ Verschijnt in boekvorm ( dik of dun ), sommige romans verschenen eerst in feuilletonvorm in de krant.
→ gewoonlijk vrij lang
→ Vrij uitgewerkt verhaal met meerdere ontwikkelde personages.
→ Nevenintriges zijn mogelijk
→ brede milieuschildering en vrij groot tijdsbestek
novelle
Tijdens de renaissance ontstond in Italië een vorm van realistische verhaalkunst die iets “nieuw” ( Lat. novus ) wou brengen. Dat nieuwe lag in de inhoud ( een opmerkelijke gebeurtenis ) en de vorm ( kernachtige pointe ).
Kenmerken :
→ kort ( korter dan de meerderheid van de romans, maar langer dan een kortverhaal → ruwweg tussen de 20 en 150 bladzijden )
→ realistische voorstelling
→ 1 gebeurtenis
kortverhaal
Een kortverhaal is een ( relatief ) kort verhaal dat nooit alleen in boekvorm verschijnt. Het wordt gepubliceerd in tijdschriften of maakt deel uit van bundels kortverhalen.
Ket kortverhaal is in de loop van de 19de eeuw tot bloei gekomen en heeft tem specifieke kenmerken gekregen :
→ begint in media res
→ De auteur speelt via flashback, vooruitwijzing, … met de tijd.
→ Één personage of één gebeurtenis staan centraal.
→ Informatie over het karakter of het leven van de centrale figuur.
→ Vaak worden min of meer alledaagse gebeurtenissen transparant en verwijzen ze naar een wezenlijk menselijk probleem
→ kort ( Korter dan novelle, normaal maximaal een twintigtal bladzijden. )
raamvertelling
Een raamvertelling is een verhaal dat als een “omlijsting” of “kader” meer andere verhalen omsluit of inleidt. Het is een middel om aparte vertellingen of verhalen te verbinden.
allegorie
Een allegorie is een tekst waarin alles en iedereen symbool staat voor iets anders.
aforisme
Het aforisme is een korte, heldere, puntige zin ( af en toe 2 of 3 zinnen ). Het is proza.
Het aforisme is origineel en verassend. Geliefde stijlmiddelen zijn antithese, paradox, understatement, dubbelzinnigheid, ironie en sarcasme.
anekdote
Een anekdote is een ( zeer ) kort verhaal waarin op een humoristische manier beschreven wordt hoe een ( bekende ) persoon iets typische voor hem of haar meemaakt. Het verhaaltje eindigt meestal met een pointe.
