H02 : proza : ( soorten romans ) Flashcards
riderroman
Romans met ridders in de hoofdrol.
adolescentenroman
Adolescentenromans zijn romans bedoeld of geschikt voor jongeren van 15 to 20 jaar. Ze vormen een brug tussen jeugdliteratuur en literatuur voor volwassenen.
bildungsroman
Een bildungsroman is een roman waarin de opvoeding en karakterontwikkeling van het hoofdpersoon centraal staat. De roman beschrijft hoe de held door zijn persoonlijke ervaringen met familie, vrienden, leerkrachten, … volwassen wordt en een ideale levenshouding bereikt.
De ideale levenshouding komt neer op het ideale levensbeeld van de auteur zelf of is een illustratie van de opvoedingsidealen die in een bepaalde tijd kenmerken.
gothic novel
De gothic novel is en type roman vooral geschreven in de tweede helft van de 18de en de eerste helft van de 19de eeuw. Het verhaal speelt zich meestal af in de middeleeuwen ( vandaar de benaming gothic )
Kenmerken :
→ een gewelddadige geschiedenis ( achtervolging, opsluiting, moord )
→ een huiveringwekkend decor ( kruïnes, kloostergangen, troosteloze landschappen en woeste gebergtes )
→ een romantische heldin
→ een booswicht ( meestal een wrede kasteelheer of monnik )
→ overvloedig gebruik van geheimzinnige, spookachtige en bovennatuurlijke elementen
→ beklemmende sfeer
→ De booswicht wordt gedreven door bezitsdrang, seksuele begeerte en/of overdreven zucht naar kennis
Het genre past goed bij de romantische ( romantiek = stroming ) interesse voor het irrationele en het bovennatuurlijke.
Afhankelijk van de nadruk die gelegd wordt, worden gothic novels opgedeeld in :
→ Novels of horror : de nadruk ligt op beschrijvingen van het bovennatuurlijke en het gruwelijke.
→ Novels of terror : de nadruk ligt op de spanning en de angst.
streekliteratuur ( heimatliteratuur )
Streekliteratuur is literatuur die wordt gekenmerkt door de beschrijving van een bepaalde landelijke streek en de bewoners daarvan.
De Duitse naam heimalliteratuur komt van het Duits voor “geboortestreek”, namelijk heimat.
In de streekliteratuur spelen de sociale verhoudingen binnen een kleine gemeenschap de hoofdrol. Daarnaast legt de schrijver de nadruk op het eigene van de streek door uitvoerige beschrijvingen, dialect en folklore. Gewoonlijk is er ook veel aandacht voor de wisselwerking tussen mens en omgeving.
psychologische roman
De psychologische roman is een roman die de nadruk legt op de beschrijving van het innerlijk van de personages ( gedachten en gevoelens en drijfveren ) en de handelingen en conflicten die daaruit voortvloeien.
De lezer kan op verschillende manieren informatie krijgen over het innerlijk van de personages :
→ Indirect : via de beschrijving van hun gedrag.
→ Direct : door gedachten, gevoelens en drijfveren expliciet te beschrijven.
→ Monologue intérieur : weergeven van de gedachten van het personage.
Van de monologue intérieur zijn er twee varianten :
→ Direct : de verteller houdt zich helemaal op de achtergrond, hij registreert en geeft weer. Dit gebeurt via vrije directe rede.
→ Indirect : de verteller is duidelijk aanwezig, hij kondigt de stroom gedachten aan en becommentarieerd die. Dit gebeurt via vrije indirecte rede.
Een specifiek vorm van monologue intérieur is stream of consciousness. Hierbij gaat het om een ( meestal ) lange stroom gedachten gekenmerkt door gedachtesprongen ( associaties ), afwijkende zinsbouw en interpunctie. Het is een poging om natuurgetrouwer weer te geven wat er in het hoofd van een personage gebeurt. Denken verloopt immers niet gestructureerd, in nette zinnen, …
chicklit / ladlit
Checklist is literatuur geschreven voor ( en door ) vrouwen. Het gaat over eigentijdse jonge vrouwen die opkomen voor hun recht op onafhankelijk, plezier en ongebreidelde seks. Gewoonlijk speelt het verhaal zich af in een grote stad. Humor en zelfspot zijn kenmerkend.
De tegenhanger van chicklit, literatuur voor ( en door ) mannen is ladlit ( ook wel guylit ). Gewoonlijk gaat het over jonge mannen die zich niet willen binden.
sciencefiction
Sciencefiction is een vorm van fantastische literatuur die heel rationaal aandoet doordat (natuur)wetenschappelijke kennis ( in meer of minder mate ) een rol speelt.
Belangrijke thema’s en onderwerpen :
→ De gevolgen van gebeurtenissen die de samenleving zo goed als volledig vernietigen.
→ Alternatieve samenlevingen in de toekomst of op een andere planeet, hier is gemakkelijk vermenging mogelijk met de dystopie.
→ Alternatieve loop van de geschiedenis, de schrijver beeldt zich in dat een bepaalde gebeurtenis zich niet of anders heeft voorgedaan en bouwt daarop verder.
→ Militaire conflicten in de ruimte, het kan gaan om conflicten tussen diverse facties van de mensheid of conflicten met aliens.
→ robots, artificiële intelligentie en vermogens
→ buitenaards leven
→ tijdreizen
→ Nieuw begin voor de mensheid, de aarde wordt vernietigd en de mensheid moet opnieuw beginnen op een verre planeet.
fantasy
Fantasy is een vorm van fantastische literatuur waarin magie en/of bovennatuurlijke elementen en belangrijke rol spelen. Vaak speelt het verhaal zich af in een volledig verzonnen wereld die in zeer veel details wordt beschreven. Afhankelijk van het subgenre kunnen elfen, trollen, draken, … een rol spelen. Kenmerkend is dat er helemaal geen ruimte is voor rationale verklaringen, wetenschap en technologie komen hier helemaal niet aan bod.
Een moderne variant is de urban fantasy. Deze verhalen spelen zich af in het hier en nu, maar er treden weerwolven, vampieren, … in op.
utopische / dystopische roman
De utopische roman is een roman die een ideale samenleving beschrijft.
Thomas More schreef zo’n roman in het begin van de 16de eeuw. De titel van zijn boek was Utopia. Het woord utopie ( = ideale wereld ) is hiervan afgeleid.
De utopische literatuur wordt vaak gebruikt om religieuze, filosofische of politieke ideeën uit te werken. Voor de Eerste Wereldoorlog verschenen er bv. diversen utopische werken die de lof van het communisme en socialisme zongen.
Na de Eerste wereldoorlog en zeker na de Tweede Wereldoorlog was het optimisme van de vroege twintigste eeuw ver te zoeken. De oorlogen, het fascisme en het stalinisme inspireerden tal van werken die het tegendeel van de utopie beschrijven, namelijk de dystopie.
Dystopieën beschrijven samenlevingen waarin de mens gebukt gaat onder totalitaire systemen, geen vrijheid meer heeft en niet zelf over zijn lot kan beslissen. Dystopieën waarschuwen voor de gevolgen van politieke keuzes en het gevaar dat technologische vooruitgang met zich brengt.
Diverse sciencefictionromans hebben utopische of dystopische aspecten. Andere planeten of de verre toekomst maken het vrij gemakkelijk om een volledig andere samenleving te bedenken.
detectiveroman ( whodunit )
De detectiveroman is een roman waarin de zoektocht naar de dader van een misdrijf ( meestal een moord ) centraal staat. In het Engels wordt dit genre ook wel whodunit ( Wie heeft het gedaan? ) genoemd. Gewoonlijk is de hoofdpersoon een detective of een politierechercheur, maar moderne varianten voeren ook wetenschappers of artsen op als onderzoeker.
Spanning is een belangrijk ingrediënt van detectiveromans. De spanning wordt onder meer opgebouwd door :
→ Diverse personages op te werken als mogelijke verdachten.
→ De lezer op het verkeerde been te zetten.
→ Verwachtingen te creëren over de afloop.
Als de hoofdpersoon een politieman of -vrouw is, wordt er ook wel gesproken over een politieroman.
De verhalen van Edgar Allan Poe speelden een belangrijke rol bij de ontwikkeling van het genre.
thriller
Een thriller is een roman waarin de nadruk ligt op spanning. Het woord wordt in ruime zin gebruikt voor alle soorten verhalen waarin angst en spanning een grote rol spelen.
Concreter is een thriller een verhaal over een misdaad, maar anders dan bij de detective moet die misdaad nog gebeuren en weet de lezer al vrij snel wie de “booswicht” is. De hoofdpersoon wil verhinderen dat de booswicht zijn misdaad of verdere misdaden kan begaan of wil zijn misdaden aan het licht brengen. Anders dan b ij de detective hoeft de booswicht geen mens te zijn. Het kan dus ook een op hol geslagen computer, virus, buitenaards of bovennatuurlijk wezen, … zijn.
Gewoonlijk weet de lezer meer dan de hoofdpersoon ( onderzoeker ), wat in sterke mate bijdraagt aan de spanning. Daarnaast wordt de spanning opgebouwd met cliffhangers, red gerings ( verhaallijnen die de lezer afleiden van het eigenlijke verhaal ) en verassende wendingen.
autografische roman
Een biografie is een levensbeschrijving.
Wanneer iemands zijn eigen leven beschrijft, spreken we van een autobiografie.
De biografie en de autobiografie behoren tot de non-fictie. In principe gaat het om een ( min of meer ) natuurgetrouwe, feitelijke beschrijving van een leven of een bepaalde periode uit het leven.
De autobiografie kan ook andere zaken beschrijven dan gewoon de levensfeiten :
→ herinneringen ( vager en minder betrouwbaar dan feiten )
→ levensbeschouwelijke opvattingen
→ een innerlijke ontwikkeling
Het belangrijkste element van de autobiografie is dat niets in het werk verzonnen is.
Wanneer er wel verzonnen elementen aanwezig zijn, gaat het niet langer om een autobiografie, maar om een autobiografische roman ( of geromantiseerde autobiografie ). De schrijver vertrekt dus wel van zijn eigen levensverhaal, maar delen van het uiteindelijke verhaal zijn volledig verzonnen.
historische roman
Een historische roman is een roman die zich afspeelt in het verleden. Het verhaal is nauw verweven met een welbepaalde historische periode, een historische gebeurtenis of historische figuren.
De auteur kan zich meer of minder aan de historische feiten houden. Hij kan er zelf voor kiezen voor een hertelling van historische feiten, een eigen interpretatie van historische feiten of het oproepen van een bepaalde historische periode en daar een volledig verzonnen verhaal in plaatsen.
Typisch voor de historische romans is de aandacht voor historische informatie. De lezer moet zich kunnen inleven in het verhaal en moet dus informatie krijgen over hoe mensen in een bepaalde tijd leefden, dachten en voelden.
Sommige historische romans gebruiken de historische periode als achtergrond of decor voor een verhaal. Andere willen een correct en duidelijk beeld geven van historische gebeurtenissen. Dit laatste was vooral populair in de 19de eeuw ( tijdens de romantiek ). Het nationalism zorgde toen voor een vernieuwde interesse voor de wetenschappelijke geschiedschrijving en onderzoek naar het grooste verleden van de eigen natie. Schrijvers sprongen op de kar en schreven romans waarin ze de hoogtepunten uit de nationale geschiedenis bezongen ( maar wel altijd met veel aandacht voor de feiten ).
