Geneeskunde 2B2 HC week 1 - 5 t/m 7 Flashcards
Wat zijn de volgende ooginfecties:
- Conjunctivitis
- Blepharitis
- Keratitis
- Cellulitis
- Dacryocystitis
- Endophthalmitis ?
- Conjunctivitis: ontsteking conjunctiva (slijmvlies)
- Blepharitis: ontsteking ooglidranden
- Keratitis: ontsteking cornea
- Cellulitis: ontsteking oogleden (inhoud orbita)
- Dacryocystitis: ontsteking traanzak
- Endophthalmitis: ontsteking inhoud van het oog
Wat zijn de algemene kenmerken van een conjunctivitis?
Normaal zijn er weinig infecties door lysozym en IgA in tranen en microbioom
- klachten: roodheid, irritatie, oedeem en secretie van cellulair exsudaat met pus (leukocyten en micro-organismen)
- 20% is viraal en 80% bacterieel
Wat zijn de kenmerken van een acute conjunctivitis bij pasgeborenen
- verwekkers
- klachten
- behandelplan ?
Opthalmia neonatorum
- veroorzakers: S. aureus, S. pneumonia, H. influenza zorgen binnen 24 uur na geboorte voor ontsteking, N. gonorrhoeae binnen 1-2 dagen en ernstiger beloop (via vagina moeder op ogen kind overgedragen, i.v. of i.m. antibiotica behandeling), Chlamydia trachomatis binnen 5-19 dagen (35% van baby’s van moeder met actieve C. trachomatis cervicitis krijgt chlamydia, i.v. of i.m. antibiotica behandeling) –> altijd ook moeder en partner behandelen
- klachten: rood, geïrriteerd oog, oedeem, pussige secretie
- altijd insturen naar de kinderarts en systemisch behandelen
Wat zijn de kenmerken (begin, verwekkers, klachten, behandeling, bijzonderheden) van een acute bacteriële conjunctivitis vs. een acute virale conjunctivitis?
Acute bacteriële conjunctivitis:
- begin: meestal eerst unilateraal, 1-2 dagen later bilateraal
- verwekkers: S. aureus, S. pneumonia, H. influenza
- klachten: rood en geïrriteerd oog, oedeem, pussige secretie
- behandeling: zelf genezend (1-2 weken), desinfecteren (Povidon-Jood)
- bijzonderheden: eerst enkelzijdig, later dubbelzijdig, plakkerige oogleden in de ochtend
Acute virale conjunctivitis:
- begin: incubatietijd van 7-10 dagen
- verwekkers: adenovirus, enterovirus, coxsackievirus (kinderen in zwembaden, bezoekers in poliklinieken)
- klachten: rood en bloederig oog, waterige secretie, faryngitis, koorts, lymfadenopathie (pre-auriculair en submandibulair)
- behandeling: zelf genezend (1-2 weken), desinfecteren (Povidon-Jood)
- bijzonderheden: erg besmettelijk
Wat zijn de kenmerken (verwekkers, klachten, behandeling) van een chronische bacteriële conjunctivitis en wat zijn de kenmerken als het wordt veroorzaakt door een Chlamydia trachomatis?
Blefaroconjunctivitis
- verwekkers: S. aureus
- klachten: >4 weken irritatie, roodheid, korstjes op ooglidranden
- behandeling: chronisch verloop, geen spontane resolutie, ooglid hygiëne; poetsen ooglidrand met verdunde babyshampoo en wattenstaafjes en hete compressen
Chlamydia trachomatis:
- beloop: incubatietijd van 6-19 dagen, 4-20% v.d. zwangeren is besmet
- verwekkers: Serotypen A, B, Ba, C (D-K = meest voorkomende soa)
- klachten: folliculaire (kerato-) conjunctivitis, littekens –> blindheid, rode ogen (hyperemie), weinig pus
- behandeling: i.v. antibiotica (azithromycine 1 po eenmalig), kan maanden-jaren duren, familie meebehandelen
Wat zijn de kenmerken (risicofactoren, verwekkers, klachten, behandeling, bijzonderheden) van een keratitis?
Ontsteking van de cornea
- risicofactoren: zachte contactlenzen na beschadiging, Pseudomonas spp. in contactlezenvloeistof of door chirurgisch trauma
- verwekkers: Staphylococcen, Streptococcen, Enterobacteriën, Pseudomonas spp, of viraal (herpes zoster, herpes simplex)
- klachten: visusdaling, pijn, vertroebeling, fotofobie, roodheid conjunctiva
- behandeling: kweken, antibiotica via oogdruppels, evt. corticosteroïden
- bijzonderheden: normaal is de cornea beschermd door intact epitheel, verversing tranen en knipperen en lyzozymen, Ig in traanvocht en microbioom
Wat zijn de kenmerken (klachten, indeling en behandeling) van een cellulitis orbitae?
- klachten: verkoudheid, gezwollen oogleden, roodheid, proptosis (uitpuiling oog), visusdaling, motiliteitsbeperking –> belangrijk om te kijken of het een lokaal probleem is (ooglid) of van de orbita(-inhoud) want dan kan een late behandeling schade aan de visus of dood betekenen
- indeling: naar anatomische lokalisatie; preseptaal (alleen oppervlakkige oogleden, geen roodheid conjunctiva) of postseptaal (ontsteking orbita(-inhoud))
- behandeling: postseptaal; chirurgische drainage om uitbreiding naar brein te voorkomen + systemische antibiotica
Wat zijn de kenmerken (verwekkers, klachten, behandeling, bijzonderheden) van een dacryocystitis?
- verwekkers: S. aureus, Streptococcen, chronisch veroorzaakt door Actinomyces (mondflora)
- klachten: stase/stuwing van de traanbuis, pijn, abces
- behandeling: eerst kweken (vaak multibacterieel), daarna behandelen
- bijzonderheden: complicaties; abces, postseptale cellulitis orbitae, verplaatsing naar hersenen
Wat zijn de kenmerken (klachten, oorzaken) van een endophthalmitis?
Snel progressieve intra-oculaire infectie
- klachten: rode conjunctiva met wit laagje cellen (leukocyten) onder in het oog (hypopyon), troebele cornea, blindheid, pijnlijk oog, visusdaling
- oorzaken: exogeen (acuut/delayed onset postoperatief (door perforerend trauma)) of endogeen (hematogeen (door micro-organisme uit de bloedbaan))
Wat zijn de kenmerken (verwekkers, behandeling en bijzonderheden) van een acute postoperatieve endophthalmitis vs. een late onset post-operatieve endophthalmitis vs. een endogene endophthalmitis?
Acute postoperatieve endophthalmitis:
- verwekkers: CNS, S. aureus, Pseudomonas spp, 80% conjunctiva, ooglid of neus
- risicofactoren: duur en soort operatie, DM, immunosuppressie
- behandeling: punctie en kweken, breedspectrum antibiotica, verwijzing oogarts
- bijzonderheden: slechte prognose; 65-95% ziet achteraf alleen nog handbewegingen, incubatietijd 2-14 dagen, incidentie 1:2000
Late onset post-operatieve endophthalmitis:
- verwekkers: Propioni bacterium acnes, CNS
- behandeling corticosteroïden ter ondersteuning
- bijzonderheden: chronische laaggradige ontsteking, betere prognose, komt maanden na een operatie, verwijdering kunstlens vaak nodig
Endogene endophthalmitis: 15%
- verwekkers: N. meningitidis, S. aureus, Candida
- behandeling: evt. sepsis goed en snel behandelen en schone operatie
- bijzonderheden: bilaterale problemen, vaak veroorzaakt door septische focus elders of risicofactoren als endocarditis, osteomyelitis, i.v. drugsgebruik of intravasale katheter, hoge kans op blindheid
Wat zijn immune privilege sites?
plek waar het immuunsysteem minder sterk werkt en het dus langer duurt voordat een wond of ontsteking is opgeruimd, in het oog is dit voordelig want:
- makkelijk cornea transplantatie: kleine kans op afstoting, naast oogdruppeltjes weinig immuunsuppressie nodig
- bij aanwezigheid van een infectie of auto-immuunziekte kan de inflammatie redelijk rustig verlopen waardoor de secundaire schade beperkter blijft en het zicht niet verloren gaat
nadeel: een infectie kan makkelijk uitbreiden zonder dat er een immuunreactie wordt opgebouwd waardoor de oogfunctie hard achteruit gaat
andere immune privilege sites: CZS, baarmoeder gedurende de zwangerschap
Wat zijn immunologische aandoeningen van het oog?
- uveïtis
- (epi)scleritis
- keratoconjunctivitis sicca
- conjunctivitis
- neuritis optica
Wat is uveïtis?
Intraoculaire ontsteking (echt binnenin het oog)
- uvea bestaat uit regenboogvlies (iris), corpus ciliaire (productie kamervocht) en choroidea (netwerk van bloedvaten)
- incidentie: 52.4 per 100.000 persoonsjaren, periode prevalentie 115.3 per 100.000
- oorzaken: infecties, systeemziekten, onbekend (1/3)
- soorten: onderscheid in locatie waarin de afwijking zit of het patroon wat het geeft
Hoe is de classificatie van uveïtis?
Indeling doen we om de oorzaak te achterhalen (bijv. toxoplasmose alleen posterior), voor de prognose en behandeling (bijv. oogdruppels werkt alleen bij anterior)
Kan anatomisch:
- anterior (60-90%), voorkant (voorste oogkamer, iris, corpus ciliaire), hierbij niet altijd verder onderzoek hoe het is ontstaan
- intermediair, middenin (perifere retina, glasachtig lichaam, pars plana)
- posterior, achterkant (netvlies, choroïd (vaatvlies), n. opticus)
- panuveïtis, 2 of meer gedeeltes aangedaan
Anders:
- pathologisch: granulomateus (sarcoïdose), non-granulomateus (HLA-B27+)
- infectieus vs. niet-infectieus
Complicaties: niet op basis van dit classificeren!
- cystoïd macula oedeem
- cataract (staar)
Wat zijn de symptomen bij een uveïtis?
- anterior uveïtis: pijn, fotofobie, soms vermindering visus
- intermediair uveïtis: meestal pijnloos, vaker verlies van de visus door vertroebeling van het glasvocht en verminderde scherpte
- posterior uveïtis: vaak pijnloos, vaak vermindering visus door bijv. floaters, retinitis of macula oedeem
Wat zijn oorzaken van uveïtis?
Systeemziekte, infectie of onbekend
Infectieuze verwekkers:
- bacterieel: Treponema (Lues, kan elke soort zijn), Borrelia, Bartonella, Mycobacterium tuberculose, lepra, Neisseria Leptospira, Rickettsiae
- viraal: HSV, VZV, CMV, rubella, mazelen, Rift valley fever, EBV
- parasitair: Toxoplasmose(vooral posterior), Toxocara, Onchocerca, Cysticercus
- fungi: Candida, Aspergillus, Cryptococcus
Hoe verloopt de diagnostiek van uveïtis?
Eerst het klinisch beeld bekijken!
Aanvullend onderzoek:
- bloedonderzoek: algemeen bloedbeeld, mogelijk opsporen van de oorzaak
- fluorescentie angiogram/OCT: OCT maakt plaatjes van de lagen van het netvlies, angiogram doet onderzoek naar de doorbloeding van het netvlies m.b.v. contrastvloeistof waarbij littekens gezien worden
- thoraxfoto/(PET-)CT-scan: kijken waar de ontsteking vandaan komt, bijv. tuberculose of sarcoïdose
- Analyse voorste oogkamerwater: alleen bij verdenking op infectie, PCR (het is meestal virale oorzaak), Goldmann Wittmer Coefficient (GWC; specifieke antistoffen zoeken)
Hoe is de behandeling van uveïtis?
Afhankelijk van de oorzaak, verschillende mogelijkheden; oogdruppels (steroïden), injectie bij het oog (steroïden, lokaal prednison), oraal prednison of immuunmodulerende medicatie
Behandelvolgorde: bij niet-infectieus eerst prednison, bij teveel complicaties systemische behandeling
1. prednison
2. cyclosporine en methotrexaat OF azathioprine en mycophenolaat
3. adalimumab en infliximab
4. cyclofosfamide (of Tocilizumab of Rituximab)
Complicaties: vaak oogdrukstijging (kans op glaucoom) en cataract (staar: vertroebeling ooglens waardoor zicht verminderd)
Wat zijn de oorzaken voor de verschillende vormen van uveïtis?
- anterieur (75%): idiopathisch, heterochromie van Fuch, HLA-B27 geassocieerd, juveniele reumatoïde artritis, HSV, VZV, CMV, sarcoïdose
- intermediair (minst voorkomend): idiopatisch (meestal), sarcoïdose, MS, ziekte van Lyme, rubella
- posterieur: toxoplasmose (vaak), idiopathisch, sarcoïdose, birdshot retinopathie, syfilis, CMV, HSV, VZV
- panuveïtis: idiopathisch, sarcoïdose, ziekte van Behçet, Vogt-Koyanagi-Harada (VKH)
Wat zijn de kenmerken van een uveïtis door spondylitis ankylopoetica?
- morbus Bechterew
- axiale inflammatie: patiënt wordt stijver en kleiner, lopen gebogen en lijken lange ledematen te hebben
- inflammatoire rug pijn met sacroilliitis: verstijving wervels, hierdoor kyfose en ademhaling bemoeilijkt
- sterkste associatie met HLA-B27
- niet-granulomateuze uveïtis anterior (hypopyon), hevige presentatie die moeilijk te behandelen is
Wat zijn de kenmerken van een uveïtis door Fuch’s heterochrome uveïtis?
- rubellavirus gaat op de iris zitten en zorgt voor atrofie van de iris, hierdoor verschil in oogkleur tussen beide ogen (Fuch’s heterochrome uveïtis)
- kan ook door CMV/herpes veroorzaakt worden
- kan anterieure of intermediaire uveïtis veroorzaken
- transilluminatie: iris van het aangedane oog schijnt door
- staar en glaucoom komen ook vaak voor hierbij
Wat zijn de kenmerken van een uveïtis door juveniele idiopatische artritis (JIA/jeugd reuma)?
- pijnloze uveïtis anterior zonder klassieke symptomen en hierdoor silent uveïtis
- alle kinderen met jeugdreuma volgen een screeningsprogramma om complicaties als glaucoom (beschadigde oogzenuw) en cataract te voorkomen
- risicofactoren: ANA+, oligoartritis, meisjes, JIA<4 jaar
- cave amblyopie (lui oog): tot 8e levensjaar ontwikkelen optische banen door het brein door optische input, maar als er geen input is dan is er een niet-functionerend lui oog
Wat zijn de kenmerken (locatie, typisch aspect) van een uveïtis door CMV?
- unilaterale hypertensieve anterieure uveïtis gepaard met een hoge oogdruk
- kan in immuungecompromitteerde (vaak uitbreiding naar posterior, kan binnen 3 dagen blindheid, vaak in Azië) en immuuncompetente patiënten
- typisch is descenmetstippen bij het kijken met de spleetlamp; kleine stipjes leukocyten die tegen het hoornvlies aanzitten
Wat zijn de kenmerken van een uveïtis door Toxoplasmose?
- meest voorkomend van uveitis posterior
- katten zijn de host van de parasiet
- soms congenitaal (besmetting in ureto, hierdoor blindheid door littekens in de macula) of verworven (kan leiden tot littekens op het netvlies maar vaak geen blindheid)
- pijnloze unilaterale visusdaling
- serologie vaak niet nuttig, want visus wordt niet geklaard, wel analyse van oogvocht
- prognose: gunstig als de laesie niet in de macula zit, als dit wel zit dan gelijk behandelen
Wat zijn de kenmerken van een uveïtis door Lues (syfilis)?
- congenitaal geeft het keratitis (ontsteking hoornvlies/cornea)
- verworven geeft het uiteenlopende klachten die overal in het oog kunnen voorkomen
- diagnose stellen met VDRL-test (serologie)
- veroorzaakt 1-3% v.d. uveïtis gevallen
Wat zijn de kenmerken van een uveïtis door sarcoïdose?
- granulomateuze ontsteking die in de ogen kan zitten (vaak ook in de longen)
- histopathologisch onderzoek laat granulomen zien (zorgen voor schade aan organen)
Wat zijn de kenmerken (soort ziekte, klachten, klinsche diagnose) van een uveïtis door Vogt-Kohanagi-Harada (VKH)?
- zeldzame auto-immuunziekte gericht tegen melanocyten, kan zitten in het oog, binnenoor, meningen, huid, haar
- met name in Azië
- zorgt voor hoofdpijn, visusklachten, oorsuizen, vitiligo
- oog: papillitis, sereuze ablatio (vaak beide ogen), iridocyclitis
- klinische diagnose: pleicystose in liquor kan ondersteunen
Wat zijn de verschillen tussen episcleritis en scleritis?
- Episcleritis: ontsteking oppervlak oogrok (of sclera), vervelend of dof gevoel, kan diffuus of nodulair, oog wordt wit na toediening van vasoconstrictieve druppels
- Scleritis: ontsteking in diepte van de oogrok, visisudaling op de voorgrond met doffe/borende pijn uitstralend naar kaak en oor, kan diffuus of nodulair maar ook necrotiserend met/zonder ontsteking (afbraak oogrok en risico op perforatie, scleromalacia perforans) , 50-70% onderdeel van systeemziekte, oog blijft rood na toediening van vasoconstrictieve druppels
Hoe wordt de diagnose van (epi-)scleritis gesteld?
kan soms al macroscopisch gesteld worden, anders:
- oogdruppels toedienen: bij episcleritis wordt het oog wit bij scleritis blijft het rood
- echo oog: achterkant oogrok bekijken, typisch is een T-sign; achter de verdikte sclera loopt een zwarte lijn (vocht) wat een T-vorm met de oogzenuw vormt
Welke systeemziekten komen regelmatig voor bij scleritis?
- reumatoïde artritis: voornamelijk in proximale gewrichten van de falangen en metacarpale gewrichting
- granulomatose met polyangiitis (GPA/ziekte van Wegener)
- polychondritis
- systemische lupus (SLE)
–> ingreep aan de sclera (injectie/biopt/incisie) kan een scleritis luxeren
Hoe is de behandeling van scleritis?
Altijd doorsturen naar internist vanwege mogelijk onderliggend leiden
Behandeling afhankelijk van oorzaak en ernst:
- oogdruppels (steroïden, NSAID)
- NSAID’s
- prednison
- immunomodulerende medicatie
