College 7: Longziekten Flashcards
respiratoir systeem van boven naar beneden
- neus
- mond
- keelholte
- luchtpijp
- longen
- diafragma
neus bevat
trilharen
Kan je het beste door je neus of mond ademen en waarom?
Het beste door je neus, daar zitten trilhaartjes die verschillende stoffen en ziekteverwekkers buiten kunnen houden
functie van trilhaartjes (in de neus)
vuil weghouden
hoe wordt de luchtpijp open gehouden?
door middel van ringetjes kraakbeen, als versteviging
waarvoor zitten er kringetjes met kraakbeen in de luchtpijp?
als versteviging, om de luchtpijp open te houden
hoe dieper je de longen in gaat
hoe kleiner de structuren
de namen van de structuren hoe dieper je in de longen gaat
bronchus –> bronchiolen –> longblaasjes/alveoli
alveoli
longblaasjes
belangrijkste taak van alveoli
gasuitwisseling
wat er gebeurt in de ribbenkast bij inademen
- diafragma spant aan en gaat naar beneden
- ribbenkast wordt groter zodat lucht naar binnen kan
- spieren spannen zich aan
wat er gebeurt in de ribbenkast bij uitademen
- diafragma ontspant en gaat naar boven
- spieren ontspannen zich
- ribbenkast wordt kleiner en lucht gaat naar buiten
functies van respiratoir systeem
- gasuitwisseling
- zuurtegraad in balans
- spraak
- voor ruiken/proeven
- druk in het lichaam regelen
aandoeningen geassocieerd met respiratoir systeem
- astma
- COPD
-cystic fibrose - virale en bacteriële infecties
- pneumonie
- tuberculose en pleuritis
- longkanker
etc.
chronic obstructive pulmonary disease
COPD
COPD
- een te voorkomen en behandelbare ziekte
- zuurstoftoevoer is beperkt
- niet volledig onomkeerbaar
- vaak progressief
- abnormaal ontstekingsrespons of blootstelling aan gevaarlijke gassen (rook van sigaretten)
hoeveel mensen gaan dood aan COPD
3.23 miljoen per jaar –> 3e wereldwijde doodveroorzaker
80% hiervan komt uit midden- en lage klas
Bij welke SES zijn de meeste doden van COPD
midden- en lage klas
mensen met COPD hebben vaak deze 2 aandoeningen
- chronische bronchitis
- emphyseem
chronische bronchitis
- mensen met COPD hebben dit vaak
- bronchial tubes zitten vol met slijm, hierdoor kunnen ontstekingen ontstaan
emphyseem
- mensen met COPD hebben dit vaak
- longblaasjes raken elasticiteit en structuur kwijt –> moeite met gasuitwisseling
risicofactoren van COPD
- roken (ook passief)
- genetica
- chemische exposure
risicofactoren van COPD: roken
- zo’n 75% van de mensen die COPD hebben, rookten vroeger
- de gifstoffen van sigaretten worden in de luchtwegen geabsorbeerd en veroorzaken inflammaties die kunnen leiden tot COPD
risicofactoren van COPD: genetica
- Alpha-1-antitypsin tekort kan leiden tot COPD
- heel weinig voorkomend
risicofactoren van COPD: chemische exposure
- langetermijnblootstelling aan stof en chemicaliën kunnen COPD-gerelateerde inflamatie veroorzaken
symptomen van COPD
- Dyspnea
- wheezing (geluid)/ piepen
- chronische hoest
- veel slijm
- blauwe lippen of nagels door zuurstoftekort
- veel infecties (door het vele slijm)
- verstoorde gasuitwisseling
dyspnea
kortademigheid
COPD is gelinkt met
- vaker verkouden en longontstekingen
- vaker een hartaanval (onderliggend roken)
- longkanker (onderliggend roken?)
- hogere bloeddruk in longslagaders
COPD diagnose
- klinisch interview
- onderzoek
COPD onderzoeken
- spirometrie
- x-ray
- bloedtesten
COPD onderzoeken: spirometrie
- meet het volume lucht dat u in 1 seconde uitblaast en ook hoeveel
- wordt vergeleken met gemiddelde resultaten
COPD onderzoeken: x-ray
om te kijken of er geen andere dingen zijn die COPD-symptomen veroorzaken (zoals longkanker)
COPD onderzoeken: bloedtesten
kan andere aandoeningen oppikken die COPD-symptomen veroorzaken (zoals bloedarmoede = anemie)
GOLD fases van COPD
- gebaseerd op het volume uitgeblazen lucht in een seconde
- het is een progressieve ziekte
1. fase 1: milde COPD, longfunctie ongeveer 80%
2. fase 2: gemiddelde COPD, longfunctie ongeveer 50 tot 80%
3. fase 3: erge COPD, longfunctie ongeveer 30 tot 50%
4. fase 4: hele ernstige COPD: longfunctie lager dan 30% (–> zuurstof toedienen is nodig) óf in fase 3 én lage zuurstofgehaltes in het bloed
behandeling van COPD
doel: progressie van COPD vertragen
- stopen met roken
- medicijnen
- zuurstoftherapie
- longrevalidatie
- longtransplantatie
behandeling van COPD: stoppen met roken
stoppen met roken –> symptomen verminderen –> aanvallen minder –> minder infecties
behandeling van COPD: medicijnen
- bronchoverwijders (NIET verwijderaars, ze maken de broncho’s wijder)
- steroïden
- antibiotica
gezondheidsrisico’s van roken:
o.a.
- mondziektes
- beroerte
- aderverkalking
- snellere veroudering
- kanker
- trage wondgenezing
hoeveel Nederlanders overlijden jaarlijks aan gevolgen van roken?
meer dan 19.000
Waar of niet waar: als je rookt sterf je gemiddeld 5 jaar eerder dan degenen die niet roken?
Niet waar, je gaat als roker zijnde zelfs 10 jaar eerder dood dan niet-rokers
Fletcher curve
laat zien hoe gevaarlijk het is om te roken icm je aanleg voor COPD, hoe groot de kans is dat je invalide raakt door te weinig longcapaciteit
na hoeveel uur ben je nicotinevrij?
72 uur
astma
- heterogene ziekte
- chronische inflammatie aan luchtwegen
- intensiteit kan nogal veranderen over tijd en per persoon
symptomen van astma
- zelfde als COPD
- wheezing (geluid)
- kortademigheid
- druk op de borst
- hoesten
- limitatie van luchttoevoer
hoeveel mensen met astma waren er ongeveer in 2021?
517.000
hoeveel mensen met astma kwamen er in 2021 bij ongeveer?
53.000
verschillende soorten astma:
- beweging-geïnduceerde astma
- werk astma
- allergieën-geïnduceerde astma
verschillende soorten astma: beweging-geïnduceerde astma
astma wordt erger als de lucht koud en droog is
verschillende soorten astma: werk astma
getriggerd door dingen uit de werkplaats, zoals stof of chemicaliën
verschillende soorten astma: allergieën-geïnduceerde astma
veroorzaakt door in de lucht zwevende stoffen, zoals pollen, huidschilfers enz.
risicofactoren van astma
- als het in de familie voorkomt
- een andere allergie erbij (zoals hooikoorts)
- overgewicht hebben (moeilijker om symptomen onder controle te krijgen)
- roken of meeroker zijn
- exposure aan (beroepsmatige) chemische stoffen
- exposure aan uitlaatgassen en andere soorten vervuiling
triggers voor astma
o.a.
- in de lucht vliegende deeltjes
- luchtweginfecties (verkoudheid)
- fysieke activiteit
- koude lucht
- luchtvervuilende stoffen (rook)
- verschillende medicatie (bijv. betablokkers, aspirine, ibuprofen en naproxen)
- heftige emoties en stress
- sulfieten en conserveermiddelen van sommige voedselproducten
diagnose van astma
met o.a.
1. spirometrie
2. peak flow
…
peak flow
kijken hoe hard iemand kan uitademen/uitblazen
behandeling van astma
o.a.
1. medicatie
2. leefstijlveranderingen
behandeling van astma: medicatie
o.a.
1. bronchoverwijder (lees goed, GEEN VERWIJDERAAR)
2. corticosteroïden
3. antibiotica
behandeling van astma: medicatie: bronchoverwijder
- helpt met het ontspannen van de spieren rondom de luchtwegen
- maakt het makkelijker om te ademen
behandeling van astma: medicatie: corticosteroïden
- vermindert inflammatie van luchtwegen
-helpt met het voorkomen van verergeringen
bijwerkingen van corticosteroïden als medicatie tegen astma
- gewichtstoename
- diabetes
- osteoporose
- cataracts
- verhoogde kans op infecties
cataracts
- vertroebeling van de lens van het oog
- kan een bijwerking zijn van corticosteroïden
behandeling van astma: leefstijlveranderingen
bijvoorbeeld:
- het vermijden van rook, luchtvervuiling en andere astmatriggers
- beweging
- gezond eten
verschil is astma en COPD:
- belangrijkste risicofactor
- targetgroepen
- het verloop
- levensverwachting
- longfunctie
verschil is astma en COPD: 1. belangrijkste risicofactor
astma:
- atopie (neiging van het immuunsysteem om heftiger te reageren dan normaal)
COPD:
- roken
verschil is astma en COPD: 2. targetgroepen
astma:
- iedereen, maar vooral jongeren
COPD:
- vaak ouder dan 40 jaar
verschil is astma en COPD: 3. het verloop
astma:
- over algemeen positief, mits goed behandeling
COPD:
- chronisch en progressief (vooral als de patiënt niet stopt met roken)
verschil is astma en COPD: 4. levensverwachting
astma:
- vrij normaal
COPD:
- verlaagd
verschil is astma en COPD: 5. longfunctie
astma:
- over het algemeen normaal, mits een goede behandeling
COPD:
- longfunctie is permanent beperkt
uitkomst over artikel: is het goed of slecht om astma onder controle te hebben?
astma niet goed onder controle gerelateerd aan:
- hogere levels van symptomen
- meer catastrofisch denken
- meer overtuigingen over activiteitenvermijding
cystic fibrose
- taaislijm ziekte
- autosomaal recessief overerfbare aandoening (je kan drager zijn van deze ziekte, zonder dat je ziek bent)
- aangeboren
- heeft effect op de cellen die slijm (mucus), zweet en verteersappen produceren
- door een defect gen is de mucus dik en plakkerig en dit komt in de luchtwegen etc terecht
- gevoelig voor infecties
- niet alleen de longen zijn aangetast
nadelen van dik en plakkerige mucus
- stof en bacteriën kunnen moeilijker afgevoerd worden
- limitatie van het transport van voeingsstoffen
taaislijmziekte
cystic fibrose
CF
cystic fibrose
recessief
- Als iets recessief overerfbaar is, moet je van je beide ouders dat gen hebben om de eigenschap te hebben.
- Dominant is het tegenovergestelde, die gaat, als je een dominant en recessief allel hebt van een eigenschap, overheersen over het recessieve allel
- Stel: oogkleur: bruin (B) is dominant en blauw (b) is recessief. Jouw beide ouders hebben heterogene allelen (B&b). In hun fenotype zie je dat ze bruine ogen hebben, want bruin (B) was dominant en komt tot uiting. Stel jij krijgt van je ouders homogene recessieve allelen (b&b), dan heb jij blauwe ogen, want er is geen dominant allel voor bruine ogen aanwezig
hoeveel Nederlanders dragen het CF gen?
meer dan een half miljoen, 1 op 30
hoeveel baby’s met CF worden per jaar in Nederland geboren?
25-30
Wat is de gemiddelde levensverwachting van iemand met CF?
47-50 jaar
Met welke aandoeningen is je levensverwachting kleiner dan gemiddeld?
A: CF en astma
B: astma en COPD
C: COPD en CF
D alledrie
C, bij astma is je levensverwachting ongeveer even lang als gemiddeld, mits je de goede behandeling hebt natuurlijk.
Symptomen van CF deel 1 + waardoor komt dat?
- mucus zit in luchtwegen, daardoor:
1. chronische hoest
2. piepen
3. kortademigheid
4. niet sporten
5. herhaaldelijk longinfecties
6. inflammatie in neus of verstopte neus
symptomen van CF deel 2 + waardoor komt dat?
- slijm kan ook wegen blokkeren voor spijsverteringsenzymen en daardoor minder voedingsstoffen uit je voedsel halen, waardoor je ook last kan hebben van:
1. vies ruikende stoelgang
2. minder aankomen en mindere groei
3. constipatie
4. interne blokkage
5. trommelnagels
Waardoor hebben mensen met CF last van een vies-ruikende stoelgang?
het slijm dat in ze zit kan ook de wegen blokkeren voor spijsverteringsenzymen, waardoor die er niet meer langs kunnen en niet alle voedingsstoffen uit het eten gehaald kan worden
Waarom hebben mensen met CF last van trommelnagels?
door een te laag zoutgehalte in het bloed
Waar of niet waar: Mannen en vrouwen met CF zijn allebei onvruchtbaar?
Niet waar:
- mannen zijn inderdaad niet vruchtbaar, hun vas deferens zit verstopt met mucus waardoor sperma niet eruit kan
- vrouwen kunnen echter wel zwanger worden en het uitdragen
diagnose van CF
- hielprik bij nieuwgeborenen (standaard)
- zweettest in kleine kinderen
- DNA-test
- kijken naar chloridekanaaltjes (neus- of rectumbiopt) (speelt een rol bij zout- en watertransport)
Waarom zweettest en kijken naar chloridekanaaltjes voor diagnose van CF?
- zoutgehalte in mensen met CF is 5x hoger dan normaal, dus testen ze het zoutgehalte
behandeling van CF
- gericht op stabiliteit en, als mogelijk, verbetering van voeding en longfunctie
- kan via medicatie
medicatie bij CF
- antibiotica om longinfecties te verhelpen en voorkomen
- anti-inflammatiemedicijnen
- mucus-verdunners, voor betere longfunctie
- bronchoverwijders (NIET verwijderaars), om je luchtwegen open te houden en spieren te relaxen
- orale pancreasenzymen, om te helpen met het opnemen van voedingsstoffen
compliance
- meer top-down,
- dokter: doe dit, en patiënt doet het
adherence
- samen met patiënt heeft dokter een behandelplan opgezet, dit moet ie volgen
- meer naast de patiënt, samen overeenkomen, niet top-down
niet nakomen: bedoeld:
voelde me goed, dus ik besloot medicijn niet te pakken
niet nakomen: onbedoeld:
voelde me goed, ben het vergeten
Wat is een voorbeeld van onbedoeld niet je behandelplan niet nakomen?
A: Ik voelde me goed, dus ik heb niet 10 minuten ontspanningsoefeningen gedaan
B: Ik voelde me slecht, dus ik ben niet gaan wandelen zoals de dokter zei
C: Ik voelde me slecht, ik lag de hele dag te slapen en toen ik wakker werd, kon ik mijn ochtendmedicijnen niet pakken naast mijn avondmedicijnen
C, die koos er niet bewust voor
persistentie
de duur van continu medicijngebruik
concordantie
beschrijving van de relatie tussen patiënt en arts
verklaringen voor non-adherence:
- gedragsmatig
- communicatie
- cognitief
- zelfregulatie
verklaringen voor non-adherence: gedragsmatig
afhankelijke van bekrachtiging of straf
verklaringen voor non-adherence: communicatie
afhankelijk van communicatie over waarom adherence goed is voor de patiënt
verklaringen voor non-adherence: cognitief
afhankelijk van hoed de patiënt tegen de ziekte/aandoening aan kijkt
verklaringen voor non-adherence: zelfregulatie
is afhankelijk van hoe patiënten de ziekte interpreteren, in hoeverre de ziekte bedreigend voor hen is, de mate van controle
