College 1: introductie tot de klinische gezondheidpsychologie Flashcards
1
Q
Geschiedenis: Prehistorie
A
- geest en lichaam verstrengeld
- ziekte = kwade geest is binnengedrongen
- behandeling = uitdrijving
2
Q
Wat is ziekte volgens de prehistorie?
A
Een kwade geest die je lichaam binnendringt
3
Q
Welke behandeling tegen ziekte in de prehistorie?
A
Uitdrijving van de kwade geest (bloed weg laten lopen)
4
Q
Geschiedenis: oude Grieken
A
- Humorale theorie
- ziekte = humorale vloeistoffen uit balans
- behandeling = herstel van het evenwicht van die humoren
5
Q
humorale theorie
A
van de oude Grieken, je hebt 4 humoren, 1 uit balans = ziek
6
Q
Wat is ziekte volgens de oude Grieken?
A
Als minstens een van je humorale vloeistoffen in onbalans is
7
Q
Wat is behandeling bij de oude Grieken?
A
Het evenwicht van de humoren terugvinden en terugbrengen
8
Q
Wat zijn de 4 humoren volgens de humorale theorie?
A
- gele gal
- zwart gal
- bloed
- blauw/slijm
9
Q
Humorale theorie: gele gal
A
geassocieerd met:
- zomer
- vuur
- passie
negatieve invloed op gemoedstoestand
10
Q
Humorale theorie: zwart gal
A
geassocieerd met:
- winter
- kou
- ouderen
- depressie/verdriet
11
Q
Humorale theorie: slijm
A
geassocieerd met:
- herfst
- kalmte/relaxed
- maturatie
12
Q
Humorale theorie: bloed
A
geassocieerd met:
- Lente
- temperamentvol/boos
- adolescenten
13
Q
Geschiedenis: middeleeuwen:
A
- eerste ziekenhuizen ontstonden, meer kijk op hygiëne
- ziek = straf van God
- behandeling = uitdrijven
14
Q
Wat is ziekte volgens de middeleeuwen?
A
een straf van God
15
Q
Wat is behandeling in de middeleeuwen?
A
Uitdrijving:
1. eerste met martelen, en toen ging het over op
2. bidden
16
Q
Geschiedenis: Renaissance tot nu:
A
- Meer onderzoek, lichaam als biologisch mechanisme
- niet meer over de invloed van psyche
- opkomst biomedisch model
17
Q
Biomedisch model
A
- periode van renaissance tot nu
- puur medisch
- verklaart beter waarom iemand ziek is
- lichaam en geest gescheiden van elkaar
- niet over preventie
18
Q
tekortkoming biomedisch model
A
Legt niet uit waarom sommigen wel ziek worden en anderen niet
19
Q
verschil biomedisch model en prehistorische kijk op geneeskunde
A
- biomedisch model: lichaam en geest apart van elkaar
- prehistorie: lichaam en geest verstrengeld
20
Q
bekeringshysterie
A
het biomedisch standpunt begon te veranderen door opkomst van de moderne psychologie
21
Q
Sigmund Freuds kijk op ziekte:
A
onderdrukte conflicten zorgen voor fysieke uitingen van die conflicten
22
Q
Jean Martin Charcot:
A
- een van de grondleggers van de neurologie
- “als je de geest beïnvloedt krijg je een lichamelijk effect” –> hypnose
23
Q
psychosomatische geneeskunde
A
- idee dat bepaalde ziekten voortkomen uit interne conflicten van mensen
- overlappend gebied tussen lichaam en geest
24
Q
Dunbar & Alexander
A
brachten persoonlijkheid in verband met specifieke ziekten
25
kritiek op psychosomatische geneeskunde
alleen een conflict of persoonlijkheid zijn niet voldoende om een ziekte te veroorzaken
26
Biopsychosociale model
- van Engel
- gezondheid en ziekte zijn het gevolg van samenspel van biologische, psychologische en sociale factoren
27
Voordelen biopsychosociale model
(van Engel)
+ gaat over zowel ziekte als gezondheid
+ gaat over macro- en microniveau en het samenspel daartussen
28
Kritiek op het biopsychosociale model
(van Engel)
- sociale component wordt vaak overgeslagen in onderzoek
- te breed
- soms te complex
29
Verschillen biomedische en biopsychososciale model
Op dia 21 staan ze allemaal
bijvoorbeeld biopsychosociale model is breder en betrekt het sociale component overal op, ook bij rol van de patiënt
30
Gevolg van dokter-patiëntrelatie bij biopsychosociaal model
Patiënt meer betrokken --> je doet meer --> je staat sneller achter beslissingen (want jij hebt meegedaan met beslissen) --> sneller/beter opknappen
31
Waarom zijn epidemiologen belangrijk?
Ze kunnen vooruitkijken en trends voorspellen, waar de zorg dan kan op inspelen (aantal bedden op bepaalde afdelingen verhogen bijvoorbeeld)
Zo kan gezondheid gepland worden
32
Hoeveel Nederlanders hebben chronische aandoening?
ongeveer 60%
33
wisselwerking mentale en fysieke problemen
1. fysiek --> mentaal (depressie als gevolg van diagnose)
2. fysiek <--> mentaal (diabetes en depressie kunnen elkaar aanwakkeren/beïnvloeden)
3. mentaal --> fysiek (depressie --> slechtere fysieke gezondheid doordat je niet meer je tandenpoetst/doucht/naar buiten gaat)
34
Geneeskunde in vergelijking met psychologie
1. mono-causale verklaring van ziekte in geneeeskunde
2. nadruk op biologische trajecten
3. duidelijk onderscheid tussen lichaam en geest
35
disease
wat een orgaan heeft, een aandoening, moet iets aan gedaan worden
36
illness
wat een mens heeft (als gevolg van een disease?), hiermee gaat iemand naar een dokter en die dokter plakt er een label van een disease op
37
psychiatrie
- mentale problemen in de geneeskunde
- behandeling van abnormale emoties en gedrag
- gericht op de DSM
- psychiater is arts
- medicijnen als behandeling
38
klinische psychologie
- mentale problemen in de psychologie
- psychotherapeutische behandeling
39
gezondheidspsychologie/health psychology
- fysiek probleem in de psychologie
- over preventie van ziekte en bevordering van gezondheid
- over gezondheidsgedrag
40
medische psychologie
- fysieke problemen & geneeskunde
- psychologische behandeling van mensen met medische aandoeningen
- werken in ziekenhuizen of revalidatiecentra
41
patiënten van medische psychologie
1. Volwassen met een chronische ziekten
2. Patiënten met functionele klachten
3. Volwassen patiënten met (vermoedelijk) hersenletsel (neuropsychologische beoordeling en behandeling)
4. Kinderen tot 18 jaar, met uiteenlopende ziekten en symptomen
5. Volwassen psychiatrische patiënten
42
functionele klachten
als we geen oorzaak kunnen vinden, er medisch gezien niks mis is
43
nadeel dokter en medisch psycholoog
dokter kan niet iemand gelijk doorverwijzen naar een medisch psycholoog, dat moet via een specialist in het ziekenhuis, die dan de patiënt doorverwijst naar een medisch psycholoog
44
taken medisch psycholoog
1. directe interactie met patiënt (behandeling en beoordeling)
2. indirecte interactie met patiënt (teamcoaching bijv.)
3. commissies
4. managementtaken
5. begeleiding van stagaires
45
verschillen in herkennen van symptomen:
1. individuele verschillen
2. verschillen in aandacht
3. situationele factoren
4. stress
5. stemming en emoties
46
individuele verschillen in herkennen van symptomen
1. mensen met hypochondrie denken dat alles slechte symptomen zijn,
2. neurotische mensen overdrijven vaak hun symptomen
47
verschillen in aandacht in herkennen van symptomen
1. op jezelf gericht zijn --> eerder symptomen opmerken
2. sneller afgeleid --> minder snel symptomen herkennen
48
situationele factoren in herkennen van symptomen
1. saaie situaties --> sneller symptomen opmerken
2. medische studentenziekte
49
medische studentenziekte
Studenten denken dat ze dezelfde ziekte hebben als waarover ze studeren
50
stress en herkennen van symptomen
stressgerelateerde symptomen worden geïnterpreteerd als ziektesymptomen
51
stemming en emoties en herkennen van symptomen
ervaar je iets als een symptoom, verwacht je de symptomen?
52
verschillen in interpretatie van symptomen
1. voorgaande ervaringen
2. verwachtingen
3. ernst van de symptomen
53
voorgaande ervaringen en interpretatie van symptomen
als iets vaker voorkomt wordt het als minder erg gezien dan zeldzame(re) ziektes
54
verwachtingen en interpretatie van symptomen
als je symptomen verwacht, focus je er meer op
onverwachte symptomen worden vaker genegeerd
55
ernst van symptomen en interpretatie van symptomen
alleen behandeling gezocht als een symptoom
1. een belangrijk symptoom aantast en
2. het de mobiliteit beperkt
56
common sense model
- van Leventhal
- ziektepercepties van een aandoening zijn van invloed op je acties
- geef patiënten voldoende info
57
ziektepercepties
- bevat basisinfo over de ziekte
1. naam
2. oorzaken
3. gevolgen
4. tijdsduur
5. beheersing of genezing
6. samenhang
58
modellen van ziekte/illness
1. acuut
2. chronisch
3. cyclisch
59
acute ziekten
- vaak een virus/bacterie
- kortdurend
- duidelijkere oorzaak (arm breken door val)
- weinig korte termijn gevolgen
60
chronische ziekten
- vermoedelijk veroorzaakt door meerdere factoren
- langdurig
- vaak ernstigere gevolgen
61
cyclische ziekten
- er zijn fases waarin de patiënt wel en niet last heeft van de symptomen
62
total patient delay (model)
Anderson model
heeft:
1. beoordelingsvertaging/appraisaldelay
2. illnessdelay/ziektevertraging
3. behavioral delay/ gedragsvertraging
4. medical delay:
a. scheduling delay/planningsvertraging
b. treatment delay/behandelingsvertraging
63
Anderson model
total patient delay
64
beoordelingsvertraging/appraisal delay
- onderdeel van Anderson model/total patient delay
- de tijd voordat je een symptoom als teken van ziekte bestempelt
65
illnessdelay/ziektevertraging
- onderdeel van Anderson model/total patient delay
- tijd voordat iemand besluit een afspraak te maken
66
behavioral delay/ gedragsvertraging
- onderdeel van Anderson model/total patient delay
- tijd tussen beslissen een afspraak te maken en het echt gedaan te hebben
67
scheduling delay/planningsvertraging
- onderdeel van Anderson model/total patient delay
- valt onder medische vertraging
- tijd tussen afspraak willen maken en echt op afspraak kunnen
68
treatment delay/behandelingsvertraging
- onderdeel van Anderson model/total patient delay
- valt onder medische vertraging
- tijd tussen eerste afspraak met arts en behandeling
69
oorzaken van vertraging
1. bij de mensen zelf
2. de symptomen
3. bij het volgen van een behandeling
4. bij de zorgverlener
70
Oorzaken van vertraging bij de mensen zelf
1. bang zijn voor medische hulp
2. weinig contact met dokter
71
oorzaken van vertraging, door symptomen
1. zelfde symptomen als vorige keer die toen niks betekenden
2. symptomen die niet pijn doen of niet veranderen
3. symptomen waar je makkelijk mee om kan gaan
72
oorzaken van vertraging bij het volgen van een behandeling
1. als ze geen urgentie meer voelen bij hun aandoening
2. als de symptomen de patiënten alarmeren en ze er niet aan willen denken
73
gezondheidsmodellen
1. traditioneel
2. gedeelde zorg/shared care
74
verschil in shared care en traditionele zorg
bij shared care is de patiënt meer betrokken
75
shared decision making
vrij veel informatie bij de patiënt,
dokter en patiënt hebben evenveel invloed in besluit
76
paternalisme
meeste informatie bij de arts,
dokter heeft de invloed in het besluit
77
informed choice
patiënt heeft meeste informatie,
patiënt besluit
78
consumerisme
dokter heeft meeste informatie,
patiënt besluit
79
verloop van ziekte bij patiënten
1. acute fase
2. chronische fase
3. palliatieve en terminale fase
80
acute fase bij ziekteverloop
- focus op diagnose en behandeling
- verlies van controle, hulpeloosheid, onzekerheid
81
chronische fase bij ziekteverloop
- focus op nazorg, aanpassingen en onderhoud
- 'compliance' en 'adherence'
82
palliatieve/terminale fase bij ziekteverloop
- focus op symptoombestrijding en optimale QoL (kwaliteit van leven)
- verdriet, loslaten, aceptatie
