celdood Flashcards
controlepunten?
om van de ene fase veilig naar de andere te kunnen gaan is er nood aan controlepunten tijdens de celcyclus
checkpoints
zijn gekarakteriseerd om DNA-beschadigingen vast te stellen
wat gebeurt er bij een checkpoint?
bij DNA beschadiging zal de checkpoint ervoor zorgen dat de celcyclus gestopt wordt zodat er tijd wordt ingebouwd voor DNA-herstel
waar zitten de belangrijke checkpoints?
voornamelijk voor de aanvang van de S-fase en na de DNA-replicatie
bij G1/S-checkpoint
wordt het stoppen van de celcyclus geïnduceerd door p53
inductie van p21?
= CDK inhibitie en celcyclus arrest
wat gebeurt er bij ernstige DNA-beschadigingen
bij erge DNA-beschadigingen zal p53 celdood induceren door bepaalde genen te activeren die in apoptotische signaaltransductie belangrijk zijn
metafase checkpoint
detecteert of er een slechte allignatie is van de chromosomen thv mitotische spoelfiguur
doel van metafase checkpoint
anafase verhinderen wanneer niet alle chromosomen op een bipolaire manier zijn aangehecht aan de mitotische spoelfiguur
G2/M checkpoint (volledige en onvolledige replicatie)
- volledige DNA-replicatie = Cdk1/CycB complex wordt geactiveerd door Cdc25 waardoor mitose kan aanvatten
- onvolledige DNA-replicatie = Cdk1/CycB complex wordt niet gefosforyleerd omdat de Cdc25 inactief gehouden wordt door de checkpointeiwitten
kanker definitie
fundamentele veranderingen ontstaan in de controle van de celdelingscyclus
= ongecontroleerde celproliferatie
kanker -> mutaties in 2 verschillende vormen
- proto-oncogenen
- tumor suppressor
inactivatie van tumor suppressor genen zoals Rb en p53 resulteert in…
dysfunctie van de eiwitten die normaal de celcyclus inhiberen
passieve celdood
wanneer de cel door externe oorzaken wordt gedood
actieve celdood
in de cel zal een moleculair mechanisme in gang worden gezet dat celdood zal induceren = gereguleerde celdood
geprogrammeerde celdood
= wanneer gereguleerde celdood optreed zonder exogene factoren en dus deel uitmaakt van een normaal fysiologisch proces
apoptose
= gekenmerkt door krimpen van cellen waarbij celmembraan intact blijft
verloop van apoptose
- celcontacten worden verbroken en de cel laat los uit zijn omgeving
- cytoplasma wordt gecondenseerd
- organellen wordt opeengepakt
- in celkern = chromatinecondensatie
blebs?
bij apoptose van de cel gaat de cel karakterisieke uitstulpingen vertonen
ontstekingsproces bij apoptose?
is er NIET -> wordt niet geïnduceerd
detectie van apoptose
= om na te gaan of er apoptose in cellen optreedt bestaan er een # cytologische kenmerken:
- cel,kern, membraanmorfologie
- DNA-organisatie, integriteit plasma, cytoplasma
- verlies van vitabiliteit
- DNA-fragmentatie
- caspase activiteit
necrose
= morfologisch wordt dit getypeerd door zwelling van de cellen en organellen, vernietiging van celorganellen en uiteindelijk verlies van de integriteit van de plasmamembraan
necrotische celdood geeft aanleiding tot …
ontstekingsreactie
autofagie
grote hoeveelheden eiwitten en volledige organellen worden afgebroken
wanneer de cel continu wordt gestimuleerd
kan de cel, celdood tot gevolg hebben
moleculaire kenmerken van apoptose
= beveiligingssysteem om overbodige, verouderde, beschadigde of schadelijke cellen uit een multicellulair organisme te verwijderen op een propere manier
wat zijn caspasen?
enzymen die verantwoordelijk zijn voor een heleboel van de degeneratieve veranderingen bij apoptose is een familie van cysteineproteasen
caspasen kunnen opgedeeld worden in 2 groepen
- initiatoren
- effectoren
initiator-caspasen
activeren op hun beurt de ‘downstream’ effector-caspasen zodat een versterkte cascade ontstaat
= centraal in het apoptose-proces staat het effector-caspase (caspase 3)
actieve effector caspasen
klieven andere eiwitten zodat de cellulaire, morfologische en biochemische veranderingen ontstaan die kenmerkend zijn voor apoptose
functie van caspasen
- stoppen van de celcyclus
- inactiveren van DNA-herstel
- inactiveren van de inhibitoren van apoptose
- induceren van veranderingen in het cytoskelet
extrinsieke apoptotische pathway
hierbij spelen doodfactoren een belangrijke rol via doodreceptoren
intrinsieke apoptotische pathway
het gevolg van stress op celorganellen waarbij de focus ligt om mitochondriën
DISC?
death inducing signalling complex
-> doodfactoren binden op doodreceptoren waarbij verschillende eiwitten worden gerekruteerd naar het intracellulair dood-domein
hoe ontstaat de apoptose (stappen)
- thv DISC wordt procaspase-8 omgezet in actieve caspase-8
- onmiddelijke activering van caspase-3
- daaropvolgende klieving van andere eiwitten zorgt ervoor dat apoptose ontstaat
verhouding van pro- en anti-apoptotische Bcl-2-dimeren
- meer Bcl = cel overleeft
- meer Bax = apoptose
wat is p53?
= transcriptiefactor die de expressie van 100en genen controleert die belangrijk zijn bij het stoppen van de celcyclus, apoptose en celveroudering
= cruciaal voor genomische instabiliteit
in normale cel, hoe zit p53?
bij beschadiging?
- in normale cel wordt dit inactief gehouden door Mdm2
- bij DNA-beschadiging zal het Mdm2/p53 complex dissociëren => activatie van p53
=> activatie p53
= arrest celcyclus zodat DNA-herstel kan optreden + cel leeft
OF
= apoptose w geïnduceerd -> schadelijke cel verdwijnt
