Áhrif vímuefna á sálræna, félagslega og líkamlega þætti Flashcards

1
Q

Flokkun vímuefna

A

Lögleg og ólögleg

Flokkast eftir verkun þeirra á miðtaugakerfið

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
2
Q

Flokkun vímuefna eftir verkun þeirra á miðtaugakerfið

A

Slævandi

Örvandi

Skynvillandi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
3
Q

Efni sem verka slævandi á miðtaugakerfið

A

Áfengi

Sterk verkjalyf - ópíum

Kvíðastillandi lyf

Svefnlyf

Marijuana

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
4
Q

Áfengi

A

Hinn dæmigerði vímugjafi

Hefur verið notað sem róandilyf og svefnlyf um aldir

Ávanabindandi

Þolmyndun á ávanastigi

10-20% þeirra sem neyta áfengis innan félaglegs ramma eru líklegir til að þróa með sér áfengisröskun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
5
Q

Áhrif áfengis

A

Vellíðan

Truflað skynnám (detta, taka ekki eftir verkjum)

Trufluð dómreind (keyra undir áhrifum)

Trufluð hegðun (segja eitthvað skrýtið, hegða sér á annan hátt heldur en almennt)

Óminni (blackout)

Ósamræmi í hreyfingum (geta ekki labbað eftir línu)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
6
Q

Fráhvarfseinkenni eftir styttri og minni neyslu

A

Titringur

Óeðlilegur og óreglulegur hjartsláttur

Höfuðverkur

Klígja

Uppköst

Óþægindi frá meltingarfærum

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
7
Q

Fráhvarfseinkenni eftir mikla og langavarandi neyslu

A

Titringur

Óeðlilegur og óreglulegur hjartsláttur

Höfuðverkur

Klígja

Uppköst

Óþægindi frá meltingarfærum

Pirringur

Skjálfti

Delirium tremens - tremmi

Krampi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
8
Q

Sjúkdómar og vandamál vegna ofneyslu áfengis

A

Hegðunarvandi, hug-streita, þunglyndi.

Vitsmunaskerðing með heilarýrnun (Kossakoff heilkenni)

Meltingarfærasjúkdómar (Magasár, sár og veikindi í þörmum vegna hægðatregðu og óreglulegra hægða)

Blóðþrýstingssjúkdómar

Hjarta-og æðasjúkdómar
lifrarskemmdir

Krabbamein

Truflun á hormónastarfsemi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
9
Q

Ópíum heiti

A

heroin - oxycodone - methadone - morphine

fentanyl (öflugt morfínlyf)

codeine (veikara en morfín)

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
10
Q

Ópíum notkunarleiðir

A

Sprauta í æð

Reykingar

Munntaka

Stílar

Sniffað

Plástrar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
11
Q

Lengd varanleika efnis

A

Heróín og morfín 3-4 klst

Methadone 12 klst.

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
12
Q

!! Hver eru fráhvörf frá róandi lyfjum?

A

Kvíði og órói

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
13
Q

Delirium tremens - tremmi

A

Delirium Tremens er bráð og lífshættuleg röskun sem kemur fram við fráhvörf hjá einstaklingum með mikla áfengisfíkn. Þetta er ekki langvarandi sjúkdómur eins og demensía heldur bráðaástand.

Einkenni:

Ruglástand með hröðum breytingum á meðvitund.
Ofskynjanir og ranghugmyndir.
Skjálfti, sviti, hár hjartsláttur og háþrýstingur.
Getur leitt til krampa eða hjartaáfalls ef ekki er meðhöndlað
Sjá ímyndaða hluti, heyra hljóð sem eru ekki til staðar

Getur farið sér að voða

Lífshættulegt ástand – engin rökhugsun

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
14
Q

Krampi

A

Einstaklingurinn fer í öndunarstopp, fær krampa, kastar upp og hjartstopp

Lífshættulegt ástand

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
15
Q

Lotudrykkjuland

A

ÍSLAND

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
16
Q

Áfengi er eina…

A

Vatnsleysanlega efnið, losnar út með þvagi, andardrætti og svita

Hættulegasta efnip

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
17
Q

Batalíkur

A

Fara eftir því hvernig maður er líffræðilega uppbyggður

Konur og karlar ekki eins

Trans karl fær meðhöndlun eins og kona því það er líffræðilega uppbyggingin

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
18
Q

Þol við heroin - oxycodone - methadone - morphine

A

Þol vex mjög hratt og þarf að auka skammtinn reglulega þegar efnið er notað til verkjastillingar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
19
Q

Víma

A

Vellíðan og temrpun á sjálfsgagnrýni, sinnuleysi gagnvart vandamálum sem skapast í daglegu lífi

Deyfir sársauka og hungurtilfinningu

Stórir skammtar valda þunglamatilfinningu í líkama, munnþurrki, draumkenndu ástandi eins og milli svefns og vöku

Þolmyndun

Langvarandi neyslu fylgir stöðug þreyta, lítið úthald, líkamsburðir minnka og starfsáhugi hverfur

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
20
Q

Almenn vandamál ópíums

A

Hröð þolmyndun

Vanabindandi

HIV - alnæmi

Lifrabólga

Sýkingar

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
21
Q

Fráhvarfseinkenni ópíums

A

Fíkn

Svefnvandamál

Sviti

Hiti

Ógleði

Krampi

How well did you know this?
1
Not at all
2
3
4
5
Perfectly
22
Q

3 megin leiðir til að verða háður róandi og svefnlyfjum

A

Gæta ekki að ávanahættu, þegar þau eru notuð við kvíða eða svefnleysi

Nota þau til að komast í vímu með eða án annarra vímuefna

Nota þau til að slá á fráhvörf vegna neyslu annarra vímuefna t.d. áfengis

23
Q

Róandi og svefnlyf

A

Endurtekin notkun í nokkurn tíma veldur því að róandi og svefnverkun lyfsins minnkar og þol myndast

Notað í pilluformi

Ávanabindandi, kröftug ávana-og fíkniefni

Mismunandi eftir lyfi hvað verkunartími er langur

Svefnskammtur en sofnar ekki koma oftast ölvunareinkenni

Slæm blanda með áfengi

Eitrun banvæn

24
Q

Fráhvarfseinkenni róandi og svefnlyfja

A

Ef neyslu er hætt eftir 2 vikur er sennilegt að fráhvörf komi

Órói og kvíði

Svefntruflanir

Ljósfælni

Höfuðverkur

Truflanir frá meltingarvegi

Aukinn hjartsláttur

Skjálfti

Hækkaður blóðþrýstingur

Aukinn öndunarhraði

Hækkaður líkamshiti

Flogaveikiskrampi

Óráðsástand

25
Efni sem hafa örvandi áhrif á miðtaugakerfið
Amfetamín Methamphetamine Ritalín Kókaín
26
Verkunartími kókaíns
15-40 mín
27
Verkunartími amfetamíns og methamphetamines
3-4 klst í gegnum æð 8-12 klst í genum munn
28
Amfetamín
Ónáttúrulegt Lengri verkun Ódýrara en kókaín
29
Áhrif amfetamíns
Örvandi áhrif á mið-taugakerfi Ávanabinding, mikil Þolaukning, hröð (maður þarf fljótt meira, líkaminn fljótur að byggja upp þol) Hraði í hugsun, tali og hreyfingum (fullt af hugmyndum, hrókur alls fagnaðar, mikið að gerast í hausnum) Hungur- og svenþörf minnkar (léttist) Virkni verður mikil, verður upplagður (verður svaka peppaður og til í allt – lyfta þyngstu hlutunum í flutningum td) Sveiflukennt skap, árásagirni og fjandskapur (getur beinst að fjölskyldu)
30
Skammtímaáhrif amfetamíns á líkamann
Svefnleysi (þarf ekki að sofa) Minnkuð matarlyst Aukin árverkni Aukin líkamleg hreyfing Hækkaður blóðþrýstingur Hraður hjartsláttur Útvíkkuð sjáöldur Þurrkur í munni Aukinn kraftur
31
Skammtímaáhrif amfetamíns á sálræna þætti
Uppstökkur Kvíði Pirringur Ofheyrn Árásargirni Ofsóknarhugmyndir Kliskjujenndur Ranghugmyndir Sæluvíma
32
Langtímaáhrif amfetamíns á líkamlega þætti
Hár blóðþrýstingur Heilablæðing Hjartaslag Erfitt að stöðva aukna hreyfingu Erfitt með að gera sig vel skiljanlega í samtali Langvarandi neyslu fylgja sjúkdómar vegna lélegs næringarástands Ofreynsla á líkamann, getur eytt allri líkamsorku
33
Fráhvarfseinkenni amfetamíns
Svefnþörf Pirringur Þreyta Skortur á einbeitingu og athygli Mikil fíkn í efnið vegna þeirrar vellíðinar sem það gefur/kikk Þunglyndi getur verið mikið og sjálfsmorðshugsanir * Tómleikatilfinning Kvíði Verkir í vöðvum
34
Kókaín
Nattúrulegt !! Fljótari að þróa með sér fíkn á náttúrulegum efnum Styttri verkun Dýrt (efni sem tilheyrir efri stéttum samfélagsins)
35
Áhrif kókaíns
Gervivellíðan Kókaín verkar líkt og amfetamín sem vímugjafi, en það verkar mun hraðar og skemur en amfetamín Ferill kóaínsfíkla tekur að jafnaði fyrr enda en ferill amfetamínsfíkla Sterk tilfinning andlegrar og líkamlegrar orku Aukin skerpa og viðbragðsstaða Bælir hungurtilfinningu og minnkar svefnþörf
36
Skammtímaáhrif kókaíns á líkamann
Svefnleysi Útvíkkuð sjáöldur Minnkuð matarlyst Aukin árverkni Aukin líkamleg hreyfing Hækkaður blóðþrýstingur Hraður hjartsláttur Sviti Hækkaður líkamshiti Þurrkur í munni Aukinn kraftur Aukin kyngeta Skyndilegt hjartaáfall Slag
37
Langvarandi áhrif neyslu kókaíns
Mjög ávanabindandi Ruglaður og stöðug þreyta vegna langvarandi vöku Mikil andleg og líkamleg afturför Spenna Svefnleysi Geðtruflanir með ofskynjunum, þunglyndi og ástandi sem líkist maníu Einnig ástand sem líkist geðklofa með ofsóknarhugmyndum Sjálfsmorðshugsanir Skortur á kyngetu og lífslöngun Lystaleysi getur leitt til mikillar megrunar Hægir á hjartsláttarhraða, hugsanlegir krampar Truflun á hjartslætti getur haft lamandi áhrif á hjartavöðva og leitt til dauða
38
Skammtímaáhrif kókaíns á sálræna þætti
Spenna Kvíði Pirringur Ofheyrn Aukinn æsingur Ofsóknarhugmyndir Ofmat (ofmat á sjálfum sér) Ranghugmyndir („Ég er æðislegur, kyntröll“) Sæluvíma Eirðarleysi
39
Fráhvarfseinkenni kókaíns
Tilfinningalegt hrun, kvíði, þunglyndi og þreyta Svefndrungi, sinnuleysi, verkir í vöðvum, hungur, pirringur, skortur á einbeitingu og þróttleysi Mikil fíkn og minnkun á hæfni til að njóta lífsins (út að labba, sjá það fallega í lífinu, gera skemmtilega hluti) !! Miklir verkir í vöðvum við fráhvörf
40
Skynvilluefni
LSD Englaryk Meskalín (sveppir) Kannabis
41
Áhrif skynvilluefna
Tíma- og fjarlægðarskyn brenglast Aukinn hjartsláttur Syfja Skjálfti Skortur á vöðvasamræmingu Meiri skynjun á snertingu og sársauka Krampaköst !! Þunglyndi Kvíði Ofsóknaræði Ofbeldisfull hegðun Stjórnleysi Flashback Dá Hjarta- og lungnaerfiðleikar
42
Hönnuð vímuefni
Samtengd vímuefni sem búin eru til í kjöllurum (ekki í viðurkenndri lyfjaverksmiðju), oft afleidd af öðrum fíkniefnum s.s. amfetamíni (!! amfetamínskylt) Dæmi: E-pillan, MDMA
43
Fráhvarfseinkenni hjá krónískum neytendum kannabisefna
Þreyta Taugaveiklun Svefntruflanir Óróaleiki Kvíði Sviti Minnkuð matarlyst (crave í feitan mat) Líkamsþungi minnkar Vanlíðan
44
Áhrif kannabisefna
Hefur verið notað sem róandi lyf, svefnlyf, verkjadeyfandi lyf og sem vímugjafi í mörg ár Gervivellíðan ásamt auknu sjálfstrausti og slökun Neytandinn virðist slór og syfjaður ef hann er einn, en kátur ef viðkomandi er í félagsskap með öðrum Skynjun á líðandi stund truflast, draumkennt ástand. Tónnæmi eykst, tíma og fjarlægðarskyn brenglast. Finnst sem öll skynfæri hans verði næmari Einbeitingaskortur Truflun á minni og hreyfingum Dregur úr námsgetu, erfitt að muna tölur orð ofl. Munnleg tjáning oft brotakennd og úr samhengi við það sem viðkomandi vill segja Sumir neytendur finna fyrir mikilli vanlíðan, verða kvíðnir, æstir og finna fyrir ofsóknarkennd
45
Þróun fíknar gerist á 3 stigum
1. Einkennist af vaxandi þoli og ávanamyndun 2. Aukið stjórnleysi í neyslu 3. Hrakar andlega, líkamlega og félagslega
46
Vímuefnaneysla hefst yfirleitt í félagslegu samhengi og það er þá þannig að...
...maður er að nota áfengi, kannabis, taka í nefið með einhverjum öðrum. Ef maður missir stjórnina og notar efni reglulega og mikið þá endar það í því að einstaklingurinn fer að nota efnið einn því hann er hættur að deila efni með félögum. Einstaklingurinn á við mikinn vanda að stríða og neyslan verður framkvæmd í einrúmi því getan til að vera í félagsskap í þessu ástandi minnkar
47
Ferli ánetjunar og fíknar
Andleg og líkamleg fíkn Fráhvörf stigversnandi Vanhæfni í mannlegum samskiptum Léleg sjálfsmynd Skömm og sektarkennd (inn í sér að hugsa að ætla ekki að nota efni í dag, skammst sín) (lítið sjálfstraust, sjálfsmynd og sjálfsvirðing) Reiði og sjálfsvorkun Þróun afneitunar er í réttu hlutfalli við þróun stjórnleysisins 1. Einstaka uppákomur og vandamál í tengslum við neyslu viðurkennt (já ég drakk of mikið, já ég neytti efna) 2. Uppákomur og vandamál í tengslum við neyslu afneitað 3. Of veik/ur til að hugsa skynsamlega (rökhugsun farin)
48
Stjórnleysi
Stjórnleysi í lífi neytandans er með sama hætti hvort sem vímugjafinn er áfengi eða önnur efni Stjórnleysinu fylgir sársauki Stjórnleysið hefur áhrif á samvisku og sómatilfinningu vímuefnaneytandans sem er ítrekað að hugsa, segja og framkvæma hluti sem eru ekki í samræmi við samvisku eða siðgæðisvitund (tveir aðilar: annar er á botninum og fær hjálp á meðan annar fer yfir eigin mörk (kom illa fram við konuna)) Grefur undan sjálfsvirðingu og sjálfsmati, fær tilfinningu fyrir því að vera einkins virði og eigi ekki neitt gott skilið Með einföldum varnarháttum kemur neytandinn sér undan því að skoða vandamál sín, kemur ábyrgð á aðra eða aðstæður til að forðast sársauka Því meiri sem sársaukinn er því öflugri eru varnarkerfin
49
Mögulegar afleiðingar stjórnleysis
Skuldasöfnun Atvinnumissir Skilnaður Heimilisleysi Afbrot Félagsleg einangrun
50
Áhrif langvarandi notkunar kannabisefna
Ávananbindandi og þolmyndandi Afskiptaleysi, áhugaleysi, kæruleysi gagnvart gildismati samfélagsins Starfhæfni almennt minnkar og hæfni til langtímaáætlana lítil Samtímis getur viðkomandi uplifað sig skapandi og þess vegna er erfitt að virkja hann til breytinga Tilfinningarlegur þroski staðnar Hræðsluköst í stað vellíðan (við neyslu stærri skammta verður enn meiri brenglun á skynjun) (rangskynjun, fer að sjá tóna og heyra liti, sjá ímyndaða hluti) Alvarleg depurð og skyndilegt þunglyndi Hass geðveiki, getur komið eftir mjög mikla neyslu en einnig hjá þeim sem hafa tekið inn lítið magn. Fær ofskynjanir, ranghugmyndir, verður tilfinningarlega óstöðugur Getur útleyst schizophreniu hjá þeim sem hafa tilhneigingu til að veikjast af þeum sjúkdóm Truflun á tíðarhring kvenna Kyndeyfð og getuleysi hjá báðum kynjum Ófrjósemi , skaði á fóstri og jafnvel fósturlát Dregur úr framleiðslu sæðisfruma og líkur aukast á gölluðum sæðisfrumum
51
Kannabis
Kannabisefni: Marijuana, hass, hassolía, bang, ganja Íslendingar hafa aldrei notað eins mikið af kannabisefnum og nú Stórneytendum kannabis hefur fjölgað mikið síðustu ár sem leita sér meðferðar Kannabis er ekki læknislyf heldur getur slegið á verki og skjálfta til dæmis
52
E-pillan
E-pillan hefur blandaða verkun, er að hluta til lík áhrifum amfetamíns og að hluta til áhrifum LSD Hefur bæði örvandi verkun og veldur rangskynjunum Erfitt að vera kyrr Finnur fyrir mikilli gleði og umhyggju til annarra Rangskynjanir Endurtekin neysla leiðir til þunglyndis E-pillan er getur verið afar ávananabindandi Getur valdið sértækum skemmdum á taugafrumum Samsett vímuefni valda miklu þunglyndi og jafnvel sjálfsmorðshugsunum
53
Tafla úr amfetamínsskyldum efnum eru búnar til í verksmiðju....
...neytendur eru því öruggir um að fá hreint efni og nákvæmt magn efnisins
54
Afleiðingar af of stórum skammti
Ör öndun Hækkaður blóðrýstingur Meðvitundarleysi mögulegt Lömun í öndundarfærum