9: de tijd van wereldoorlogen Flashcards
centralen
duitsland en bondgenoten in de eerste wereldoorlog
front
gebied waar gevochten wordt
geallieerden
bondgenoten, in de twee wereldoorlogen de landen die tegen duitsland vochten
loopgraaf
uitgegraven gang
massavernietigingswapen
wapen dat een groot aantal mensen tegelijk kan doden
militarisme
verheerlijking van het leger
mobiliseren
gevechtsklaar maken van het leger voor de oorlog
multi-etnische staat
(veelvolkerenstaat) staat waarin meerdere volken leven
volkenbond
volkerenorganisatie sinds 1919
wapenstilstand
afgesproken onderbreking van tijd
wapenwedloop
race om de beste en meeste wapens te krijgen
wereldoorlog
oorlog waaraan veel volken in een groot deel van de wereld meedoen
beurskrach
plotselinge sterke daling van de aandelenkoersen
consumptiemaatschappij
samenleving waarin veel producten worden gekocht
grote depressie
de langdurige economische crisis van de jaren 1930
interbellum
periode tussen de twee wereldoorlogen (1918-1939)
new deal
economische politiek van president roosevelt vanaf 1933
tijd van wereldoorlogen
negende tijdvak (1900-1950)
bolsjewieken
communisten
collectivisatie
opgaan van priveboerderijen in gemeenschappelijke landbouwbedrijven
communisme
radicaal socialisme
concentratiekamp
gevangenkamp voor tegenstanders
dictatuur
(staat met een) alleenheerschappij
eenpartijstaat
staat met één partij die alle macht heeft
fascisme
antidemocratische, totalitaire, gewelddadige en extreem nationalistische politieke beweging
gelijkschakeling
aanpassing aan totalitaire regime
holomodor
hongernood in oekraïne in 1932/1933, geoorzaakt door stalin na opstanden collectivisatie
indoctrinatie
systematisch opdringen van ideeën
nationaalsocialisme
antidemocratische, totalitaire, gewelddadige, extreem nationalistische en racistische politieke beweging
persoonsverheerlijking
uitbundig prijzen van een persoon
regime
ondemocratische regering
totalitair
als de overheid volledig heerst over de samenleving
communicatiemiddel
manier om informatie over te brengen
massaorganisatie
organisatie gericht op veel mensen
appeasement
(geruststelling) vrede bewaren door conflicten te vermijden
asmogendheden
duitsland, italië, japan en hun bondgenoten
veiligheidsraad
belangrijkste onderdeel van de vn
vn
verenigde naties; volkerenorganisatie sinds 1945
deporteren
wegvoeren
doorgangskamp
concentratiekamp vanwaar mensen worden gedeporteerd
getto
aparte woonwijk
holocaust
(shoah) moord op joden tijdens de tweede wereldoorlog
pogrom
geweldadige uitbarsting van jodenhaat
razzia
drijfjacht op mensen
stereotype
beeld van een groep op grond van generalisatie van wel of niet reële waarneming
vernietiginskamp
concentratiekamp gemaakt voor moord
vooroordeel
mening die niet op feiten is gebaseerd
collaboratie
samenwerking met de vijand
onderduiker
iemand die zich schuilhoudt
autonomie
zelfbestuur
non-coöperatie
niet samenwerken
aanleiding van eerste wereldoorlog
moord op oostenrijkse korronprins frans ferdinand, moordenaar was een lid van een servische terreurgroep; oostenrijk en servie vochten over bezit van bosnie
wie waren de geallieerden in ww1
gb, frankrijk, rusland, italie
wie waren de centralen in ww1
duitsland en oostrenrijk ottomaanse rijk
wat maakte ww1 officieel wereldoorlog
de aansluiting van de VS
hoe werden zoveel landen betrokken bij ww1
sterke bondgenootschap en veel wantrouwen tussen landen, gepaard met nationalisme en snakken naar machtsuitbreiding; wapenwedlopen, militarisme
waar waren de eerste loopgraven ww1
west-vlaanderen en noord-frankrijk; het westerlijke front. de fransen en britten, met de duitsers
waar was het oostfront
duitsland en oosternijk vochten tegen rusland
waarom stopte de russen met ww1
de tsaar werd afgezet en het land werd communistisch
hoe wonnen de geallieerden ww1
nieuwe amerikaanse troepen en britse tanks; de duitse keizer vluchte naar het neutrale nederland, en er kwam een wapenstilstand
waarom was ww1 zo verwoestend
industrialisatie; machinegeweren, granaten, kanonnen, gifgas, onderzeeërs torpedos, mijnenvelden, tanks
waarom verklaarde de VS duitsland de oorlog
duitsers vielen amerikaanse voedsellevaranties aan grootbrittannie aan met torpedos
waarom werden burgers in bezette gebieden vermoord
angst voor sluipschutters, intimdatie en gevolgen van haatcampagnes
gevolg van ww1
verdrag van versailles; duitsland moest gebied teruggeven, een klein leger hebben, herstel betalen en geenlid worden van de volkenbond
en opbreking van vorige landen en stichting van nieuwe
wat maakte een eind aan welvaartstijging europa
ww1, beurskrach, oliecrisis
waardoor groeide Vs economie zo snel
snelle uitbreiding wegen- en elektriciteitsnetwerk, opkomst van nieuwe producten, consumptiemaatschappij, vermaakindustrie
beurskrach
enorme daling van aandelen; door het economisch optimisme waren er VEEL andelen en mensen verloren veel geld en leningen; banken, fabrieken en boeren gingen massaal failliet
gevolgen beurskrach
overtollige voorraden, productiebeperking, massale werkloosheid en dalende koopkracht
diepere oorzaak grote depressie
overproductie; amerikaanse boeren hadden veel geinvesteerd om voedsel te produceren voor verwoeste europese landen, na dit herstel was er te veel productie
veel geldleningen; een consumptiemaatschappij met weinig stijgende lonen
hoe was de aanpak voor de grote depressie
eerst een liberaal idee; weinig eraan doen, gaat vanzelf over
dan de newdeal; amerikaans beleid met staatsleningen, subsidies en openbare werken
bolsjewieken
volgers van lening, aanhangers van het communisme
doelen lenin
kapitalisme en privebezit van productiemiddelen in rusland afschaffen, dictatuur vestigen
hoe ging russisch bestuur na aftreden tsaar
een democratische regering probeerde het land te besturen, lenin bezette belangrijke gebouwen en het winterpaleis. hij beweerde dat deze staatsgreep vrijwillig was
doelen stalin
een industriele samenleving (door brute terreur), vijfjarenplannen, strafkampen, dwangarbeiders, geheime politie, collectivisatie
kolchozen
collectieve boerderijen
politieke veranderingen interbellum
democraties werden vervangen door autoritaire regimes; italie,, duitsland, rusland
waarom werd italie een regime
onder leiding van benito mussolini;er waren na de oorlog veel stakingen en rellen; ze hadden meegevochten in de oorlog en amper iets gekregen
gelijkheden fascisme en nazisme
nationalistisch, gewelddadig, militaristisch, inspiratie uit vorige rijken, partijlegers,
overeenkomsten fascisme, nationaalsocialisme en communisme
antidemocratisch, totalitair, onderdrukkend, indoctrinatie, nadruk op leiderschap en persoonsverheerlijking, militarisme, concentratiekampen
hoe veranderde politieke partijen in interbellum
politieke partijen werden nationaal, en niet alleen gericht op stad of streek. de trein en de pers verbonden het hele land; het werden massaorganisaties
kenmerken vroege massaorganisaties
middelen om de bevolking te beheersen: vakbonden, jeugdverenigingen, symbolen/vlaggen, communicatie middelen (kranten)
hoe groeide de invloed van media interbellum
afname analfabetisme, algemeen kiesrecht, technologische ontwikkelingen (foto’s, geluidsfilmen, radio)
oorzaak tweede wereldoorlog
aggressie japan en nazi-duitsland. zij wilde allebei sterke machtuitbreiding. japan wou vs vloot aanvallen (pearl harbor) om uit te breiden in oost-azie- duitsland sloot zich hierbij aan en verklaarde oorlog
geallieerden ww2
vs, gb en sovjet unie
asmogendheden
duitsland, italie, japan
oorzaak uitbreiding nazi-duitsland
lebensraum; hitler vond dat het volk in oost-europa een slecht ras was, en ruimte moest maken voor duitsers; hij kreeg eerst een (vrijwillig) oostenrijk en sudetenland door de appeasement politiek, maar later ging hij door naar polen
hoe verloor nazi-duitsland de oorlog
konnen niet winnen tegen britten; begonnen met tweefrontenoorlog. verloren tegen rusland, en de geallieerden hadden nu een veel grotere wapenproductie.
geallieerden drongen binnen via noord-afrika, normandie en rusland.
hoe was ww2 anders dan ww1
grotere wapens, grotere aantallen; fronten waren.beweeglijker, verwoestingen groter; de atoombom (80 miljoen doden)
hoe vielen er zo veel doden in ww2
verwoestende wapens; bombardementen, honger en uitputting van burgers, racistische ideologie en wraak ideologie (iin de naam van vrijheid, maar toch bombardementen van duitse bevolking)
wat creeerde negatief stereotype van joden
-christenen konden geen rente vragen, dus bankiers waren vaak joden.
- veel vooroordelen.
-na de verlichting waren veel joden kunstenaars, weteschappers, of zakenmannen- dit zorgde voor jaloezie.
-er kwamen veel russische joodse vluchtelingen, en veel communisten waren joods: het jodendom werd gezien als gevaarlijk revolutionair
-rassenleer
hoe begon nederlandse bezetting
vrij goed; de nazis zagen nederlanders als germaans ras, ze hoopten de bevolking te overtuigen. de rechtsstaat en democratie werden afgeschaft, maar nederlandse ambtenaren bleven zitten, de welvaart steeg juist
eerste maatregelen voor joden nederland
-leraren en ambtenaren ontslagen
-jodenbuurt achter prikkeldraad
-registreren
-joodse bedrijven onder nazicontrole
-segregatie (school, voorzieningen)
-gele ster dragen
februaristaking
eerste grote nederlandse verzetsactie tegen nazi’s, 1941, amsterdam. arbeiders staakten tegen de deportatie van joden.
NSB
nationaalsocialistische beweging, politieke partij geleid door anton mussert; veel NSBers waren schuldig van collaboratie
nederlandse collaboratie met nazis
-namen plaats in van ambtenaren en bedrijfleiders
-jagen op joden voor geld
-helpen bij bouw of opsporing
-aansluiten bij SS
ontstaan koloniaal nationalistisch verzet tegen west-europees nationalisme
koloniale mogenheden leidden inheemse elites op om te helpen de kolonie te besturen. deze elites leerden over westerse waarden zoals vrijheid en gelijkheid, en dat ze dat alleen onafhankelijk kregen
hoe veranderde nationale kolonies na ww1
voor de oorlog streefden ze naar autonomie (zelfbestuur), maar na de oorlog streefden ze naar volledige onafhankelijkheid
waarom kwam er verzet in middenoosten
frankrijk en gb hadden na ww1 bestuur over een gigantisch arabisch deel; dit splitse zij op in landen zonder rekening te houden met spanning sjiieten en soennieten: irak had verzet tegen niet-moslims bestuur.
soennitische koning werd aangesteld, in 1932 onafhankelijk.
