5: de tijd van ontdekkers en hervormers

Question 1

erfgoed

Answer 1

nalatenschap

Question 2

humanist

Answer 2

geleerde die vanaf omstreeks 1500 klassieke teksten bestuurde

Question 3

mens- en wereldbeeld

Answer 3

kijk op het leven van mensen en de wereld om hen heen

Question 4

tijd van ontdekkers en hervormers

Answer 4

vijfde tijdvak; 1500-1600

Question 5

renaissance

Answer 5

wedergeboorte; vernieuwing van de europese cultuur vanaf omstreeks 1500 met een herboren belangstelling voor de klassiek cultuur

Question 6

vroegmoderne tijd

Answer 6

vierde periode, 1500-1800

Question 7

etnisch

Answer 7

behorend bij een bepaald volk

Question 8

europese expansie

Answer 8

uitbreiding van activeiten van europeanen buiten europa vanaf omstreeks 1500

Question 9

factorij

Answer 9

handelspost

Question 10

indiaan

Answer 10

inheemse bewoner van amerika

Question 11

indie

Answer 11

europese naam voor zuid- en oost-azie

Question 12

plantage

Answer 12

groot landbouwbedrijf waar een gewas wordt verbouwd

Question 13

west

Answer 13

west-indie; het caribisch gebied en de landen eromheen

Question 14

asiel

Answer 14

bescherming

Question 15

calvinisme

Answer 15

protestantse leer van calvijn

Question 16

dominee

Answer 16

predikant; leider van een protestantse kerkdienst

Question 17

hervorming

Answer 17

reformatie; verandering waarbij christenen de katholieke kerk wilden veranderen waarna ze zich afsplitsen van deze kerk

Question 18

hugenoot

Answer 18

franse calvinist

Question 19

protestants

Answer 19

volgens de ideeen van de hervorming

Question 20

staatskerk

Answer 20

officiele kerk van de staat waarover de overheid zeggenschap heeft

Question 21

armada

Answer 21

oorlogsvloot

Question 22

beeldenstorm

Answer 22

vernielingen in katholieke kerken door nederlandse protestanten in 1566

Question 23

geus

Answer 23

calvinistische opstandeling in de nederlanden tegen filips II

Question 24

landvoogd

Answer 24

plaatsvervanger van een vorst

Question 25

soeverein

Answer 25

degene met het hoogste staatsgezag

Question 26

stadhouder

Answer 26

• vertegenwoordiger van de vorst in een gewest (tot 1581)
• in de republiek de hoogste regent in diesnt van de gewesten, onder meer als opperbevelhebber

Question 27

staten

Answer 27

bestuur van gewest

Question 28

tachtigjarige oorlog

Answer 28

de opstand; strijd van nederlanders tegen spanje (1568–1648)

Question 29

unie van utrecht

Answer 29

militair en politiek bondgenoot van noordelijke gewesten (1579)

Question 30

hoe werd de protestantse bijbel publiek?

Answer 30

maarten luther vertaalde de griekse versie van het oude testament in duitse volkstaal. dankzij de boekdrukkunst werd deze versie snel verspreid

Question 31

wat eindigde conflict tussen protestantse en katholieke vorsten

Answer 31

de godsdienstvrede van augsburg in 1555

Question 32

hoe werkte het bestuur in de nederlanden sinds de 15de eeuw

Answer 32

er was één landsheer maar die was in elk gewest apart een hertog of graaf; het was dus geen eenheid. elk gewest werd bestuurd door de staten (hun eigen bestuur)

Question 33

Karel V

Answer 33

was landsheer van de nederlanden; hij versterkte de centralisatie en vervolgde protestanten met zijn eigen rechtbanken. dit was een dreiging voor protestantse gewesten

Question 34

filips II

Answer 34

werd landsheer na karel v. hij ging door met zijn politiek en vroeg ook hoge belasting voor de franse oorlog. hij vertrok toen hij koning van spanje werd en stelde zijn halfzus margaretha van parma als land voogdes

Question 35

wie was willem van oranje voor de tachtigjarige oorlog

Answer 35

stadhouder in holland, zeeland en utrecht

Question 36

oorzaak beeldenstorm

Answer 36

willem van oranje pleitte bij margaretha van parma godsdienstvrijheid (samen met 400 edel). zij vond dit oke en verlichte de geloofsvervolging

Question 37

hertog van Alva

Answer 37

werd benoemd door filips II nadat margaretha van parma de beeldenstorm veroorzaakte. zijn leger schrikte 50.000 nederlanders weg (samen met oranje)
hij veroverde vlaanderen en brabant tijdens de oorlog, maar zijn vloot naar engeland ging onder

Question 38

oorzaak vorming de unie van utrecht

Answer 38

een groot deel van nederland sloot zich aan bij de opstand door de plunderingen van spaanse soldaten. deze waren gehuurd door filips II, maar hij kwam in geldnood door zijn meerdere oorlogen