3.Kafli: Hvaða spurningum reynir hagfræðin að svara?

Question 1

Hverjar eru 4 grundvallaspurningar hagfræðinnar?

Answer 1

1. Hvað og hve mikið á að framleiða?
2. Hvaða aðferðir henta?
3. Hver á að nýta framleiðsluna?
4. Hver ákveður (markaður, stjórnvöld)?

Question 2

Afhverju selja Íslendingar ekki allan sinn fisk til fátækra landa þar sem mest er þörfin fyrir hann?

Answer 2

Vegna þess að Ísland þyrfti góðar tekjur fyrir fiskinn (m.a. til að borga vinnuaflinu) en þar sem löndin eru fátæk væri gróðinn í mínus fyrir Íslendinga.

Question 3

Hvað er hámarksgróði?

Answer 3

Fyrirtæki sem stefnir að hámarksgróða framleiðir það magn sem gefur mestar tekjur umfram gjöld.

Question 4

Hverjir taka ákvarðanirnar um framleiðsluna?

Answer 4

Á markaði af MARKAÐSÖFLUM eða af STJÓRNVÖLDUM
Ákvarðanir um það hvaða vörur eru framleiddar, hversu mikið af þeim er framleitt, hvernig þær eru framleiddar og fyrir hverja eru oftast tekar á markaði af markaðsöflunum.

Question 5

Hver eru markaðsöflin?

Answer 5

Framboð og eftirspurn

Question 6

Hvað er framboð?

Answer 6

Vilji framleiðendanna til að framleiða

Question 7

Hvað er eftirspurn?

Answer 7

Vilji einstaklinga, fyrirtækja eða opinberra aðila til að kaupa vörur og þjónustu

Question 8

Hvernig stýra markaðsöflin framleiðslunni?

Answer 8

Ef eftirspurnin eykst og verðið á markaðnum hækkar framleiðir framleiðandinn meira af vörunni því að verðhækkunin eykur gróða hans. Ef eftirspurn minnkar og verðið lækkar þá framleiðir framleiðandinn minna því að hagnaður hans minnkar.

Question 9

Ákvarðanir um framleiðslu eru ekki alltaf teknar af markaðöflum. Hvernig stýra stjórnvöld framleiðslunni?

Answer 9

Þetta vald getur verið ríkisstjórn, bæjarstjórn eða einhvers konar framleisluráð. T.d. Áfengisverslun Ríkisins. Þar selja opinberir aðilar vörur langt yfir kostnaðarverði enda er áfengi ekki talin var sem þörf er á að auglýsa eða greiða niður. Hluti af hagnaði ríkisins fer til að greiða fyrir heilbrigðisþjónustu o.þ.h.

Question 10

Í hvaða þrjá hópa er hagkerfum skipt í?

Answer 10

Hreint markaðskerfi, miðstýrt hagkerfi og blandað hagkerfi

Question 11

Lýstu hreinu markaðskerfi, og einkennum þess

Answer 11

Hagkerfi þar sem flestar ákvarðanir um framleiðsluna eru teknar af markaðsöflunum, framboði og eftirspurn, þ.e. á markaði.

• Eignir í einkaeign
• Valfrelsi (einstaklingar eiga rétt á að eiga/reka fyrirtæki eða selja þau og fá tekjur)
• Markmið hámarksgróði
• Einkahagsmunir ráða
• Hið opinbera er smátt
• Verð ákvarðast af framboði og eftirspurn

Question 12

Lýstu miðstýrðu hagkerfi, og einkennum þess

Answer 12

Hagkerfi þar sem flestar ákvarðanir um framleiðsluna eru teknar af stjórnvöldum.

• Eignir í ríkiseigu
• Markmið ekki hámarksgróði (ríkið ákveður hverjar þarfir fólksins eru)
• Ekki hagnaður af hagræðingu (enginn hvati til að gera vel)
• Áætlanagerð og stjórnvöld ákveða verð (verð miðast út frá hversu nauðsynleg varan er að mati stjórnvalda)

Question 13

Lýstu blönduðu hagkerfi

Answer 13

Hagkerfi þar sem sumar ákvarðanir um framleiðsluna eru teknar á markaði en aðrar eru teknar af stjórnvöldum.
Öll raunveruleg hagkerfi heimsins eru blönduð hagkerfi.

Question 14

Hvers vegna eru öll hagkerfi veraldarinnar blönduð hagkerfi?

Answer 14

Hrein markaðs/miðstýrð hagkerfi skortir getu til þess að leysa öll verkefnis sem nútímaþjóðfélag þarf að leysa af hendi.