2.Kafli: Hvernig verða tekjurnar til? Flashcards
Hvað er neysla?
Orð notað yfir eyðslu eða útgjöld heimilanna í landinu
Hvað eru heildartekjur?
Allar tekjur sem aflað er fyrir skatta og önnur gjöld. Heildartekjur skiptast í 4 flokka:
- Launatekjur (vinna)
- Leigutekjur (leiga á eignum)
- Vaxtatekjur (innistæður)
- Arðgreiðslur (hlutabréf)
Í hvað skiptast heildartekjur?
Launatekjur, leigutekjur, vaxtatekjur og arðgreiðslur
Hvað eru launatekjur?
Tekjur sem er aflað með því að stunda launavinnu hjá fyrirtæki eða stofnun.
Hvað eru leigutekjur?
Tekjur sem fást þegar menn leigja öðrum afnot af eignum sínum. Þá nota menn eignir sínar í þeim tilgangi að hafa af þeim tekjur.
Hvað eru vaxtatekjur?
Tekjur af peningaeignum, t.d. skuldabréf eða innistæður á bankareikningum.
Hvað eru arðgreiðslur?
Tekjur sem menn hafa af hlutabréfum sem þeir eiga í fyrirtækjum. Ef fyrirtæki eru rekin með hagnaði er hluti hans greiddur út til eigenda fyrirtækjanna. (ef gjöld fyrirtækjanna eru lægri en sölutekjurnar myndast hagnaður)
Hvað eru ráðstöfunartekjur?
Launatekjur að frádregnum tekjusköttum, útsvari, lífeyrisjóðsgjöldum og stéttarfélagsgjaldi.
Hvað eru skattar og hverjir þurfa að greiða þá?
Fyrirtæki og einstaklingar, sem hafa tekjur af launum, eignum eða rekstri, þurfa að greiða skatta (t.d. virðisaukaskattur). Opinberir aðilar, þ.e. ríkin og sveitarfélögin, nota síðan tekjur sínar af sköttum til að sjá þegnunum fyrir vörum og þjónustu.
Dæmi: snjómokstur, heilbrigðisþjónusta..
Hvað er samneysla?
Kaup opinberra aðila á vörum og þjónustu sem látin er þegnunum í té án tillits til kaupgetu þeirra. T.d. heilbrigðisþjónusta sem er fyrir ríka jafnt sem fátæka.
Hvað er einkaneysla?
Þegar fólk eyðir tekjum sínum til kaupa á vörum og þjónustu sem seldar eru á markaði í verslunum eða í öðrum fyrirtækjum.
Hvað eru framleiðsluþættir?
Allt það sem notað er í framleiðslunni. Þeir mynda framleiðsluna á vörum og afla fólki vinnu. Þeir eru:
Vinnuafl, fjármagn, náttúruauðlindir og stjórnun&skipulagning
Hverjir eru framleiðsluþættirnir?
Vinnuafl, fjármagn, náttúruauðlindir og stjórnun&skipulag
Hvað er vinnuafl?
Allir þeir kraftar, bæði líkamlegir og andlegir, sem búa í manninum og nota má í framleiðslunni. T.d. hárgreiðslumenn.
Hvað er fjármagn?
Allt það sem mennirnir hafa skapað í þeim tilgangi að auðvelda sér framleiðsluna. T.d. húsnæði, hárgreiðslustorfa eða verksmiðja
Hvað eru náttúruauðlindir?
Öll þau gæði sem náttúran hefur fært okkur á silfurfati. T.d. vatn, jarðhiti
Hvað er stjórnun&skipulag?
Rekstur fyrirtækja/stofnana og hversu vel tekst til við að nýta hina framleiðsluþættina. T.d. fjárfestur, reglur og lög.
Hvað er fórnarkostnaður?
Verður til vegna þess að tekjur fólks og framleiðsluþættirnir eru takmarkaðir. Eitthvað sem þarf að fórna vegna skorts á t.d. mannafli.
Hvað er framleiðslujaðar og hvað sýnir hann?
Líkan sem sýnir hámarksframleiðslugetu í þjóðfélagi sem framleiðir einungis tvær vörur, t.d. kjöt og fisk.
Jaðarinn = mesta mögulega framleiðsla
Hver er megintilgangur líkana í hagfræði?
Að varpa ljósi á grundvallarsamhengið í hagkerfinu.
Hvað þýðir punktur sem er fyrir neðan jaðarinn?
Vannýttir framleiðsluþættir eða atvinnuleysi.
Hvað er hagvöxtur og hvar væri hann á jaðarlíkani?
Aukning á framleiðslugetunni við fulla atvinnu. Næst aðeins ef einhverjir framleiðsluþáttanna hafa aukist/batnað. Á líkani væri hagvöxturinn fyrir ofan jaðarinn.
Hverjir eru undirstöðuatvinnuvegirnir á Íslandi?
Landbúnaður og fiskveiðar
Í hvaða flokka skiptast framleiðslugreinar (atvinnugreinar)?
Frumvinnslugreinar, úrvinnslugreinar og þjónustu
Hvað eru frumvinnslugreinar?
Þær greinar sem vinna hráefni beint úr náttúrunni, t.d. landbúnaður/fiskveiðar
Hvað eru úrvinnslugreinar?
Þær greinar sem vinna vörur úr hráefninu. T.d. ostagerð/fiskvinnsla
Hvað er þjónusta?
Þar sem varan er seld á markaði eða í verslun. T.d. verslanir, veitinga-og hótelrekstur, samgöngur..
Hvernig er hlutfall milli atvinnugreina á Íslandi í dag?
10% frumvinnslugreinar
20% úrvinnslugreinar
70% þjónusta
Hvaða atvinnugrein er að aukast og hver er að minnka á Íslandi? Afhverju?
Þjónusta aukast, frumvinnsla minnkar.
Skýring á þróuninni er velvæðing í framleiðslugreinum (betri/stærri skip, landbúnaðartæki..)
Hvernig tengist fórnarkostnaður og hagvöxtur skorti og vali?
Neytendur þurfa að velja hvaða vörur þeir kaupa því að þeir hafa takmörkuð auraráð, t.d. spilar atvinnuleysi inn í það. Atvinnuleysi gefur minni möguleika á vali vegna lítils penings. Framleiðendurnir neyðast líka til að velja vegna skorts á framleiðsluþáttum, t.d. mannafli, og þurfa að fórna einhverju fyrir annað = fórnarkostnaður.
Hvað er full atvinna?
Þegar allur mannafli er í vinnu og ekkert atvinnuleysi ríkir.
