2.Kafli: Hvernig verða tekjurnar til?

Question 1

Hvað er neysla?

Answer 1

Orð notað yfir eyðslu eða útgjöld heimilanna í landinu

Question 2

Hvað eru heildartekjur?

Answer 2

Allar tekjur sem aflað er fyrir skatta og önnur gjöld. Heildartekjur skiptast í 4 flokka:

1. Launatekjur (vinna)
2. Leigutekjur (leiga á eignum)
3. Vaxtatekjur (innistæður)
4. Arðgreiðslur (hlutabréf)

Question 3

Í hvað skiptast heildartekjur?

Answer 3

Launatekjur, leigutekjur, vaxtatekjur og arðgreiðslur

Question 4

Hvað eru launatekjur?

Answer 4

Tekjur sem er aflað með því að stunda launavinnu hjá fyrirtæki eða stofnun.

Question 5

Hvað eru leigutekjur?

Answer 5

Tekjur sem fást þegar menn leigja öðrum afnot af eignum sínum. Þá nota menn eignir sínar í þeim tilgangi að hafa af þeim tekjur.

Question 6

Hvað eru vaxtatekjur?

Answer 6

Tekjur af peningaeignum, t.d. skuldabréf eða innistæður á bankareikningum.

Question 7

Hvað eru arðgreiðslur?

Answer 7

Tekjur sem menn hafa af hlutabréfum sem þeir eiga í fyrirtækjum. Ef fyrirtæki eru rekin með hagnaði er hluti hans greiddur út til eigenda fyrirtækjanna. (ef gjöld fyrirtækjanna eru lægri en sölutekjurnar myndast hagnaður)

Question 8

Hvað eru ráðstöfunartekjur?

Answer 8

Launatekjur að frádregnum tekjusköttum, útsvari, lífeyrisjóðsgjöldum og stéttarfélagsgjaldi.

Question 9

Hvað eru skattar og hverjir þurfa að greiða þá?

Answer 9

Fyrirtæki og einstaklingar, sem hafa tekjur af launum, eignum eða rekstri, þurfa að greiða skatta (t.d. virðisaukaskattur). Opinberir aðilar, þ.e. ríkin og sveitarfélögin, nota síðan tekjur sínar af sköttum til að sjá þegnunum fyrir vörum og þjónustu.
Dæmi: snjómokstur, heilbrigðisþjónusta..

Question 10

Hvað er samneysla?

Answer 10

Kaup opinberra aðila á vörum og þjónustu sem látin er þegnunum í té án tillits til kaupgetu þeirra. T.d. heilbrigðisþjónusta sem er fyrir ríka jafnt sem fátæka.

Question 11

Hvað er einkaneysla?

Answer 11

Þegar fólk eyðir tekjum sínum til kaupa á vörum og þjónustu sem seldar eru á markaði í verslunum eða í öðrum fyrirtækjum.

Question 12

Hvað eru framleiðsluþættir?

Answer 12

Allt það sem notað er í framleiðslunni. Þeir mynda framleiðsluna á vörum og afla fólki vinnu. Þeir eru:
Vinnuafl, fjármagn, náttúruauðlindir og stjórnun&skipulagning

Question 13

Hverjir eru framleiðsluþættirnir?

Answer 13

Vinnuafl, fjármagn, náttúruauðlindir og stjórnun&skipulag

Question 14

Hvað er vinnuafl?

Answer 14

Allir þeir kraftar, bæði líkamlegir og andlegir, sem búa í manninum og nota má í framleiðslunni. T.d. hárgreiðslumenn.

Question 15

Hvað er fjármagn?

Answer 15

Allt það sem mennirnir hafa skapað í þeim tilgangi að auðvelda sér framleiðsluna. T.d. húsnæði, hárgreiðslustorfa eða verksmiðja

Question 16

Hvað eru náttúruauðlindir?

Answer 16

Öll þau gæði sem náttúran hefur fært okkur á silfurfati. T.d. vatn, jarðhiti

Question 17

Hvað er stjórnun&skipulag?

Answer 17

Rekstur fyrirtækja/stofnana og hversu vel tekst til við að nýta hina framleiðsluþættina. T.d. fjárfestur, reglur og lög.

Question 18

Hvað er fórnarkostnaður?

Answer 18

Verður til vegna þess að tekjur fólks og framleiðsluþættirnir eru takmarkaðir. Eitthvað sem þarf að fórna vegna skorts á t.d. mannafli.

Question 19

Hvað er framleiðslujaðar og hvað sýnir hann?

Answer 19

Líkan sem sýnir hámarksframleiðslugetu í þjóðfélagi sem framleiðir einungis tvær vörur, t.d. kjöt og fisk.
Jaðarinn = mesta mögulega framleiðsla

Question 20

Hver er megintilgangur líkana í hagfræði?

Answer 20

Að varpa ljósi á grundvallarsamhengið í hagkerfinu.

Question 21

Hvað þýðir punktur sem er fyrir neðan jaðarinn?

Answer 21

Vannýttir framleiðsluþættir eða atvinnuleysi.

Question 22

Hvað er hagvöxtur og hvar væri hann á jaðarlíkani?

Answer 22

Aukning á framleiðslugetunni við fulla atvinnu. Næst aðeins ef einhverjir framleiðsluþáttanna hafa aukist/batnað. Á líkani væri hagvöxturinn fyrir ofan jaðarinn.

Question 23

Hverjir eru undirstöðuatvinnuvegirnir á Íslandi?

Answer 23

Landbúnaður og fiskveiðar

Question 24

Í hvaða flokka skiptast framleiðslugreinar (atvinnugreinar)?

Answer 24

Frumvinnslugreinar, úrvinnslugreinar og þjónustu

Question 25

Hvað eru frumvinnslugreinar?

Answer 25

Þær greinar sem vinna hráefni beint úr náttúrunni, t.d. landbúnaður/fiskveiðar

Question 26

Hvað eru úrvinnslugreinar?

Answer 26

Þær greinar sem vinna vörur úr hráefninu. T.d. ostagerð/fiskvinnsla

Question 27

Hvað er þjónusta?

Answer 27

Þar sem varan er seld á markaði eða í verslun. T.d. verslanir, veitinga-og hótelrekstur, samgöngur..

Question 28

Hvernig er hlutfall milli atvinnugreina á Íslandi í dag?

Answer 28

10% frumvinnslugreinar
20% úrvinnslugreinar
70% þjónusta

Question 29

Hvaða atvinnugrein er að aukast og hver er að minnka á Íslandi? Afhverju?

Answer 29

Þjónusta aukast, frumvinnsla minnkar.

Skýring á þróuninni er velvæðing í framleiðslugreinum (betri/stærri skip, landbúnaðartæki..)

Question 30

Hvernig tengist fórnarkostnaður og hagvöxtur skorti og vali?

Answer 30

Neytendur þurfa að velja hvaða vörur þeir kaupa því að þeir hafa takmörkuð auraráð, t.d. spilar atvinnuleysi inn í það. Atvinnuleysi gefur minni möguleika á vali vegna lítils penings. Framleiðendurnir neyðast líka til að velja vegna skorts á framleiðsluþáttum, t.d. mannafli, og þurfa að fórna einhverju fyrir annað = fórnarkostnaður.

Question 31

Hvað er full atvinna?

Answer 31

Þegar allur mannafli er í vinnu og ekkert atvinnuleysi ríkir.