3-4

Question 1

nýmyndunarhvörf (anabolic)

Answer 1

Efnahvörf sem byggja upp stórar sameindir úr smásameindum í frumum, kosta orku

Question 2

Niðurbrotshvörf (catabolic)

Answer 2

Efnahvörf sem brjóta stórsasameindir úr æti niður í smærri sameindir, losa yfirleitt orku

Question 3

Efnaskipti (metabolism) er summa

Answer 3

heildarfjölda hvarfa í frumu.

Question 4

Afhverju er sólarljós endanleg uppspretta mestallrar orku sem lifandi verur nýta á jörðinni?

Answer 4

Af því ljóstillífandi lífverur mynda orkuríkar stórsameindir með því að nota orku frá sólarljósinu.

Dýr ná sér í orkuríkar sameindir úr mat. Maturinn er annað hvort plöntur eða önnur dýr. Plöntur Framleiða þessar orkuríku sameindir úr sólarljósi.

Question 5

Frumuöndun

Answer 5

Ferli þar sem frumur brjóta niður matarsameindir sem innihalda kolefni. Losar orku ásamt vatni + koltvíoxíð

Question 6

Ljóstillífun

Answer 6

Bindur orku úr sólarljósi og losar súrefni + sykrur

Question 7

Afhverju er CO2 lokaafurð frumuöndunar?

Answer 7

Af því það er stöðugasta form kolefnis í andrúmsloftinu

Question 8

Ensím og samgild tengi

Answer 8

ensím hvata myndun og niðurbrot samgildra tengja

Question 9

Ensím auka hraða efnahvarfa afþví þau

Answer 9

Lækka orkuþröskuldinn (activation energy) sem þarf að komast yfir til að koma efnahvarfi af stað

Question 10

Orkulega hagkvæm efnahvörf

Answer 10

Myndefnin í þessu hvarfi hafa MINNI orku en hvarfefnin. Þessi hvörf losa orku og gerast sjálfkrafa

Question 11

Orkulega óhagkvæm efnahvörf

Answer 11

Myndefnin hafa MEIRI orku en hvarfefnin og hvarfið losar þar með enga orku

Question 12

Hvert er gildi ΔG við jafnvægispunkt ?

Answer 12

núll. Þegar jafnvægispunkt er náð eru framvirk og afturvirk efnahvörf jöfn. Það er engin nettóbreyting í fjölda hvarfefna og myndefna. Efnahvarfið fer ekki fram eða aftur þegar það nær þessum punkti.

Question 13

Hvert er mikilvægi orkuburðarefna í frumum?

Answer 13

Þau fanga rafeindir frá oxun sameinda í niðurbrotshvörfum og flytja hana yfir í nýmyndunarhvörf sem þurfa á rafeindum að halda.

Question 14

Hver er ástæða þess að vatnsrof á ATP er með neikvætt ΔG0?

Answer 14

Losun á fosfati er orkulega hagkvæmt

Question 15

Myndefni ATP vatnsrofs

Answer 15

ATP og free fosfat

Question 16

Hvers vegna er losun á free fosfati er orkulega hagkvæmt

Answer 16

vegna þess að það léttir fráhrindingu á neikvæðum hleðslum í vatnskennda umhverfinu og hjá fosfathópum í nágrenninu og gerir þannig vetnistengi með fosfati mögulegt

Question 17

Hvað nota frumur til að breyta sameindum í efnahvörfum?

Answer 17

Hvata (catalyst) - ensím

Question 18

Líffræðilegt skipulag og regla eru gerð möguleg með

Answer 18

niðurbroti á sameindum og losun á orku í frumum

Question 19

Hvernig nálgast frumur orku?

Answer 19

Með því að brjóta niður lífrænar sameindir

Question 20

oxun og afoxun (niðurbrot og uppbygging) felur í sér

Answer 20

Flutning á rafeindum

Question 21

Í hvaða átt ganga efnahvörf?

Answer 21

Þá átt sem leiðir af sér minni orku í kerfinu.

Til að efnahvarf fari í gang þarf oft auka orku í upphafi.

Question 22

Hvað áhvarðar hvort efnahvarf eigi sér stað?

Answer 22

Hversu mikil orka losnar

Question 23

Staðlað ∆G, (∆G°)

Answer 23

∆G við efnahvarf á einu Móli af tilteknu efni, gerir það mögulegt að bera saman orku í mismunandi efnahvörfum

Question 24

í flóknum efnahvörfum felur jafnvægisfastinn í sér

Answer 24

styrk allra hvarf- og myndefna

Question 25

Í hvarfröðum (Sequential Reactiöns)

Answer 25

leggjast breytingar í orkuinnihaldi saman

Question 26

Ensímhvötuð efnahvörf þarfnast

Answer 26

orkumikilla árekstra sameinda

Question 27

Hvað leyfir ensímum að tengjast tilteknum sameindum?

Answer 27

Ósamgildar tengingar

Question 28

Hvernig keyrum við áfram óhagstæð efnahvörf?

Answer 28

Með því að nota orku utanfrá

Question 29

Breytingar á ∆G í efnahvarfi

Answer 29

∆G breytist eftir því sem líður á efnahvarf. Nær á endanum jafnvægi.

Question 30

Hvernig má hafa áhrif á jafnvægi efnahvarfa?

Answer 30

Með hvötum

Question 31

Algengasta orkuburðarefnið sem er notað til að geyma og flytja efni innan frumu

Answer 31

ATP. Það hjálpar til við að miðla orku sem losnar við bruna næringarefna.

Question 32

Hvað er orkan sem er losuð við bruna næringarefna notuð í

Answer 32

í uppbyggingu á stærri sameindum (sem kostar orku)

Question 33

NADH og NADPH

Answer 33

orkuburðarefni sem flytja rafeindir. Nýtt t.d við fjölliðunarhvörf.

Question 34

NADH er notað í

Answer 34

niðurbrot

Question 35

NADPH er notað í

Answer 35

uppbyggingu

Question 36

Byggingarprótein

Answer 36

Prótein sem veita burðarþol og styrk

Question 37

Flutningsprótein

Answer 37

Prótein sem bera smásameindir og jónir

Question 38

Hreyfiprótein

Answer 38

Prótein sem framkalla hreyfingu innan frumna og í vefjum

Question 39

geymsluprótein

Answer 39

Prótein sem geyma amínósýrur eða jónir

Question 40

Boðflutningsprótein

Answer 40

Prótein sem flytja boð á milli frumna

Question 41

Viðtakar

Answer 41

Bregðast við áreiti og skila boðum inn í frumuna

Question 42

Umritunarþættir

Answer 42

Bindast við DNA og slökkva eða kveikja á genum

Question 43

Útlit próteins ákvarðast af

Answer 43

amínósýruröð þess

Question 44

Hvernig hafa mismunandi amínósýrur mismunandi áhrif á útlit próteins?

Answer 44

Út frá hliðarhópum þeirra

Question 45

Hvaða byggingu taka prótein á sig

Answer 45

Þá byggingu sem er stöðugust við réttar aðstæður

Question 46

Hvað gerist við byggingu próteins ef aðstæður breytast?

Answer 46

Hún afmyndast

Question 47

Hvað gerist við prótein sem tapa réttri byggingu?

Answer 47

Þau geta fallið út og valdið sjúkdómum

Question 48

Hvernig ósamgild tengi getur átt sér stað bæði við hliðarhópa próteinkeðjunnar og við keðjuna sjálfa (backbone)?

Answer 48

Vetnistengi

Question 49

Ef lögun próteins er ákvörðuð útfrá amínósýruröð þess, hversvegna þarf chaperone prótein til að tryggja rétta lögun próteinsins innan frumna?

Answer 49

Sum prótein klumpast auðveldlega við önnur prótein

Question 50

α helix

Answer 50

Vetnistengi á milli N-H og C=O hópa á fjórðu hverri amínósýru í peptíðkeðju

Question 51

β-bárur

Answer 51

Vetnistengi á milli N-H og C=O hópa á mismunandi stöðum í einni peptíðkeðju sem liggja hlið við hlið

Question 52

Amyloid

Answer 52

β-bárur sem festast saman í hliðarkeðjum sínum og mynda stafla. Geta valdið sjúkdómum.

Question 53

1 stig próteinbyggingar

Answer 53

einföld röð amínósýra í fjölpeptíðkeðju.

Question 54

2 stig próteinbyggingar

Answer 54

amínósýruraðirnar mynda skipulagðar byggingar eins og α-helixa og β bárur

Question 55

3 stig próteinbyggingar

Answer 55

Heildarþrívíddarform próteins

Question 56

4 stig próteinbyggingar

Answer 56

Röðun margra samanbrotinna fjölpeptíðkeðja í stærra kerfi.

Question 57

Bindiset á yfirborði próteins á í sérstökum samskiptum við annað prótein í gegnum.

Answer 57

Mörg veik ósamgild tengi

Question 58

Samanbrot próteina inni í frumu

Answer 58

Endanleg bygging fer eftir amínósýruröðinni inni í frumunni. Próteinin nota ósamgild tengi á milli hlaðinna hliðarkeðja til að brotna saman.

Question 59

Samanbrot próteina utan frumu

Answer 59

Þar sem umhverfið utan frumu er erfitt þurfa próteinin að stöðga byggingu sína til að viðhalda endanlegu formi og virkni. Þau nota dísúlfíðtengi til þess.

Question 60

Dísúlfíðtengi stöðga byggingu próteina utan frumunnar með

Answer 60

Samgildum tengjum á milli cysteina.

Question 61

Hvernig lækka ensím virkjunarorku í efnahvörfum?

Answer 61

Með því að ýta hvarfefninu í að breyta um lögun sem hvetur til upphafs efnahvarfsins

Question 62

Afturkastsvirkni (feedback) í efnaskiptaferlum er til að

Answer 62

Slökkva á nýmyndun afurða þegar nóg er til af þeim þegar

Question 63

Þegar bindill tengist stýrisvæði ensíms breytir það virkni ensímsins með því að

Answer 63

Breyta þrívíðu útliti ensímsins.

Question 64

Fosfórylering á amínóhliðarkeðjum próteins.

Answer 64

Breytir hleðslu hliðarkeðjunnar í neikvæða hleðslu.

Question 65

Hvaða áhrif hefur fosfórylering á virkni próteins?

Answer 65

Breytir útliti próteinsins. Getur aukið eða minnkað virkni. Áhrif fosfóryleringar á tiltekið prótein er misjafnt og fer eftir próteininu sjálfu.

Question 66

Prótein utan frumna eru oft stöðguð með

Answer 66

samgildum tengjum á milli próteina

Question 67

Hvötunarvirkni ensíma er yfirleitt stýrt af

Answer 67

öðrum próteinum/sameindum

Question 68

Allosterísk stýring

Answer 68

þýðir að á ensíminu eru tveir eða fleiri bindistaðir sem hafa áhrif á hvorn annan.

Question 69

Niðurbrot á ATP gerir hreyfipróteinum mögulegt að

Answer 69

framkalla stýrða hreyfingu innan frumu

Question 70

Hvað er notað til að tengja mörg prótein saman?

Answer 70

Stoðgrindir (scaffolds)