2.1 Systemau Cardiofasgiwlaidd a Resbiradol

Question 1

Swyddogaethau’r System Cardiofasgiwlaidd

Answer 1

1 - cyflenwi a chludo ocsigen a maetholion eraill i’r corff ar gyfer cyfangiad cyhyrol
2 - gwaredu gwastraff CO2 ac wrea, cymryd wastraff o gelloedd
3 - celloedd gwyn y gwaed yn helpu amddiffyn y corff rhag clefydau
4 - thermoreoli, sefydlogi tymheredd craidd y corff sef 37gradd

Question 2

beth? pam ydyn yn chwysu?

Fasoymlediad (oeri)

Answer 2

capilariau o dan y croen yn ehangu i gynyddu’r llif o waed i’r croen sy’n galluogi’r corff i golli gwres trwy belydriad.
chwys yn anweddu ar arwyneb y croen, yn helpu gyda oeri

Question 3

beth?

Fasogyfyngiad (cadw’n gynnes)

Answer 3

stopio chwysu a’r cyhyrau yn dechrau crynu
pibellau gwaed o dan y croen yn cyfyngu fel bod llif gwaed yn llai ger yr arwyneb

Question 4

ysgyfeiniol vs systemig - route? chwith vs dde

Systemau Cylchrediad

Answer 4

ysgyfeiniol - calon i’r ysgyfaint a nol
systemig - calon i’r corff a nol
chwith - gwaed di-ocsigenedig, cludo CO2 ac asid lactig
dde - gwaed ocsigenedig, cludo O2 a maetholynnau

Question 5

beth? beth sy’n digwydd yn ystod ymarfer? dros amser oherwydd ymarfer?

Cyfradd curiad y galon

Answer 5

beth - nifer y curiadau mewn MUNUD
yn ystod ymarfer - gyfradd curiad y galon yn cynyddu i symud gwaed o gwmpas y corff
dros amser oherwydd ymarfer -
- cyfradd curiad y galon yn gostwng wrth orffwys oherwydd ei fod yn gallu cyflenwi’r un faint o waed gyda churiadau llai
- cyfradd y galon tra’n gweithio yn is oherwydd gall ymdopi a gwaith yn haws
- cyfradd ymadfer yn llai oherwydd gall y calon ddychwelyd i normal gyda llai o ymdrech

Question 6

hafaliad ar gyfer y macsimwm?

Cyfradd Curiad y Calon

Answer 6

220-oed
e.e 220-16 = 204 curiad y munud

Question 7

diffiniad? yn ystod ymarfer? dros amser?

Cyfaint Stroc

Answer 7

diffiniad - cyfaint o waed sy’n cael ei bwmpio allan o’r fentrigl chwith pob CURIAD
yn ystod ymarfer - cynyddu o tua 5L/mun i 30L/mun oherwydd bod y cyhyrau’n cyfangu ar y rhydweli a gwthio mwy o waed yn ol i’r galon
dros amser - cyfaint stroc yn dyblu o’i gymharu a person arferol

Question 8

diffiniad? hafaliad?

Allbwn Cardiaidd

Answer 8

diffiniad - cyfaint o waed sy’n cael ei bwmpio allan o’r fentrigl chwith bob MUNUD
hafaliad - cyfaint stroc x curiad y galon

Question 9

diffiniad? yn ystod ymarfer? dros amser?

Pwysedd Gwaed

Answer 9

diffiniad - grym y gwaed yn erbyn muriau’r rhydweli
yn ystod ymarfer - cynnydd yn y cyfradd systolig ond ddim yn y diastolig
dros amser - hypertroffedd (cynyddiad yn cyhyrau’r calon). calon yn dal mwy o waed ac yn datblygu’n pwmp mwy effeithiol. gostwng yn pwysedd y gwaed

Question 10

systolig vs diastolig

Pwysedd Gwaed

Answer 10

systolig (ar y top) - pwysedd yn y rhydweli wrth i’r galon cyfangu - 120 neu llai
diastolig - pwysedd yn y rhydweli wrth i’r calon llaesu rhwng curiadau - 80 neu llai

Question 11

ffactorau sy’n gallu effeithio pwysedd gwaed?

Pwysedd Gwaed

Answer 11

colestrol uchel
deiet anghytbwys
amlder ymarfer
oed
rhyw
dwysedd ymarfer
straen
alcohol
cyffuriau

Question 12

4

Swyddogaethau’r System Resbiradol

Answer 12

1 - cyfnewid nwyon (pwysicaf), digwydd yn yr alfeoli a’r capilariau
2 - trylediad, O2 yn tryledu o’r alfeoli i’r gwaed
3 - ocsigeniad gwaed
4 - haemoglobin (foleciwlau bach yn celloedd coch y gwaed), pob haemoglobin yn cludo 4 moleciwl o O2 yr un

Question 13

beth?

Cyfaint Anadlol

Answer 13

beth - cyfaint mwyaf o aer sy’n gallu cael ei allanadlu ar ol mewnanadlu cymaint o aer a phosib.
ymarfer aerobig rheolaidd yn cynyddu cyfaint anadlol

Question 14

beth?

Cyfaint Cyfnewid

Answer 14

beth - cyfaint yr aer sy’n cael ei fewnanadlu a phob anadliad arferol

Question 15

beth?

Cyfradd Anadlu

Answer 15

beth - nifer yr anadliadau rydych yn cymryd mewn munud
cynyddu wrth ymarfer

Question 16

beth?

Cyfaint Munud

Answer 16

beth - y cyfaint o aer, mewn litrau y byddwch yn ei fewnanadlu pob munud

Question 17

Newidiadau Tymor Byr

Answer 17

corff yn cynhesu - cyhyrau’n cynhyrchu gwres
croen yn cochi - fasoymlediad sef pibellau gwaed yn ymledu fel bod mwy o waed yn llifo ger arwyneb y croen i golli gwres drwy belydriad
corff yn chwysu - anweddu ar y croen
gwerthoedd cardiofasgiwlaidd yn cynyddu - mwy o waed yn cael ei bwmpio allan i’r ysgyfaint yn gyflymach, mwy o O2 yn cael ei gylchredu
cyfeintiau resbiradol yn cynyddu - gallu gwaredu CO2 a mewnanadlu O2 yn gyflymach
cyhyrau yn blino - os nid oes digon o O2 yna cynhyrchir asid lactig

Question 18

Newidiadau Tymor Hir

Answer 18

cyfradd curiad gorffwysol is - cyflenwi’r un faint o waed gyda churiadau llai
cyfaint stroc uwch - mwy o waed yn cael ei ddosbarthu mewn un churiad
cyfradd ymadfer gyflymach - calon yn dychwelyd i arfer gyda llai o ymdrech
mwy o gapilariau - cynnydd yng nghyfnewid nwyon
rhydweli’n fwy ac yn fwy elastig - pwysedd gwaed yn lleihau
hypertroffedd - cyfangu gyda mwy o rym felly mwy o waed yn cael ei bwmpio
cynnydd yng nghelloedd coch y waed - mwy o O2
cynnydd yn maint ac ansawdd y gwaed - mwy o gelloedd coch i gludo O2
mwy o oddefiad i asid lactig - dim yn blino mor hawdd
cyhyrau resbiradol yn cryfhau - llengig a cyhyrau rhyngasennol yn gallu cyfangu’n cryfach
VO2 macs uwch - gweithio ar gyfradd uwch am gyfnod hirach