2. Gedragsstoornissen Flashcards
Externaliserend gedrag
<-> Internaliserend gedrag
Oppositioneel, normoverschrijdend of agressief
Reactief vs proactief
Oppositioneel-opstandig externaliserend gedrag
wanneer het kind of de adolescent zich verzet tegen de leiding gegeven door volwassenen, zoals weigeren om te doen wat gevraagd wordt of met drift reageren op correcties of verboden.
Normoverschrijdend externaliserend gedrag
wanneer de fundamentele rechten van anderen geweld wordt aangedaan (bijvoorbeeld vechten en stelen) of belangrijke bij de leeftijd horende sociale normen en regels worden overtreden (bijvoorbeeld liegen en spijbelen).
Agressief externaliserend gedrag
Gedrag is agressief als met opzet schade wordt toegebracht aan een andere persoon of aan een voorwerp.
Drie vormen van agressief gedrag
Fysiek, verbaal en relationeel agressief gedrag
Wat kenmerkt de emoties van kinderen met externaliserend gedrag?
Ongevoeligheid en emotieloosheid (callous-unemotional traits) -> affectieve dimensie van psychopathie
Gebrek aan schuldgevoel en spijt
Tekort aan empathie
Oppervlakkige/beperkte emoties
Reactief agressief gedrag
Een vijandige, boze reactie op een waargenomen frustratie. Deze impulsieve vorm van agressie, ook wel affectieve agressie genoemd, is een verdediging tegen een persoon die bedreigt of frustreert, of als bedreigend of frustrerend ervaren wordt.
Synoniem: reactief agressief gedrag
Affectieve agressie
Proactief agressief gedrag
= Gecontroleerd. Bij deze berekende vorm van agressie, ook wel offensieve of instrumentele agressie genoemd, wordt agressief gedrag gebruikt om een doel te bereiken.
Synoniem: proactief agressief gedrag
Offensieve of instrumentele agressie
Bespreek de betekenis van het woord ‘reactief’
Antecedenten: waargenomen bedreiging
Intentie: impulsief; in reactie op; defensief
Affectie: woede; controleverlies
Gedrag: woede-uitbarsting
Cognitie: geanticipeerde bedreiging en benadeling
Functie: bescherming
Bespreek de betekenis van het woord ‘proactief’
Antecedenten: waargenomen kans op positieve uitkomst
Intentie: weloverwogen;initiërend; offensief
Affectie: geen woede
Gedrag: plagen, domineren
Cognitie: geanticipeerde uitkomst
Functie: doelen bereiken; groepsstatus of op object georiënteerd
Welk leermodel zit er achter reactief agressief gedrag?
Frustratie-agressie-model
Welk leermodel zit er achter proactief agressief gedrag?
Sociaal leren model
Frustratie-agressie- model
Frustratie, pijn en elke andere onplezierige ervaring leiden tot negatieve gevoelens wat op zijn beurt leidt tot emotionele agressie. Een negatieve cognitie ligt aan de basis van de agressie
Sociaal leren model
Leerprocessen observeren en imiteren van gedrag
van anderen
Leren van complexe gedragingen kan door shaping:
steeds kleine stukjes van bepaald gedrag overnemen
Bewust en onbewust
Bandura: Bobo Experiment
Shaping
Steeds kleine stukjes van bepaald gedrag overnemen
Sociaal leren model: op welke manieren wordt agressief gedrag aangeleerd?
Aangeleerd door belonen: Het agressief gedrag heeft effect, het kind krijgt wat het wou door agressief gedrag te stellen
Aangeleerd door modeling: Het kind ziet agressief gedrag bij ouders of rolmodellen en neemt dit over
Wat zijn de twee assen van agressie?
- Destructief - niet destructief
- Overt - Covert
Wat zijn de dimensies van agressie?
- Overt + destructief = agressie bv. pesten en vechten
- Overt + niet destructief = oppositioneel bv. temper tantrums, koppig, boos
- Covert + destructief = covert-property destructive bv. stelen, vandalisme
- Covert + niet destructief = status offenses bv. spijbelen, gebruik van illegale middelen
DSM 5-criteria gedragsstoornissen
Disruptieve, impulsbeheersing- en andere gedragsstoornissen worden gekarakteriseerd door problemen met (emotionele) zelfcontrole:
- Oppositionele-opstandige gedragsstoornis (Oppositional Defiant Disorder ODD)
- Periodieke explosieve stoornis
- Normoverschrijdende gedragsstoornis (Conduct Disorder CD)
Criteria ODD (Oppositioneel opstandige gedragsstoornis)
A. Een patroon bestaand uit een boze/prikkelbare stemming, brutaal/ ongehoorzaam gedrag, of ontevredenheid, dat minstens zes maanden duurt, zoals blijkt uit minstens 4 van de symptomen uit een van de volgende categorieën, en dat wordt vertoond tijdens interacties met minstens één persoon die geen broer of zus van de betrokkene is.
Boze of prikkelbare stemming:
(1) verliest vaak zijn of haar kalmte
(2) is vaak lichtgeraakt of snel geërgerd
(3) is vaak boos en ontevreden
Ruziezoekend/openlijk ongehoorzaam gedrag:
(4) maakt vaak ruzie met volwassenen (5) verzet zich vaak actief tegen of weigert te voldoen aan regels of verzoeken van gezagsfigure
(6) ergert anderen vaak opzettelijk
(7) geeft anderen vaak de schuld van zijn of haar fouten of wangedrag
Wraakzucht:
(8) is in de afgelopen zes maanden minstens tweemaal hatelijk of wraakzuchtig geweest
B. De stoornis veroorzaakt problemen in de sociale omgang met anderen, op school en op latere leeftijd op het werk.
C. Het gedrag komt niet uitsluitend voor tijdens het beloop van een psychose, middelengebruik, depressie of een bipolaire stoornis.
D. Er is niet voldaan aan de criteria van een stemmingsstoornis of antisociale persoonlijkheidsstoornis.
NB. Persisterende karakter en de frequentie en intensiteit worden gebruikt om onderscheid te maken tussen normaal en symptomatisch voor een stoornis, voorkomen in een mate die niet overeenkomt met wat normaal is voor ontwikkelingsniveau, gender, cultuur
Specificatie van ernst ODD
Licht: symptomen beperken zich tot één setting (thuis, op school, op het werk, …)
Matig: in minstens twee settings
Ernstig: in drie of meer settings
Criteria periodiek explosieve stoornis
A. Recidiverende uitbarstingen van gedrag die een uiting zijn van het niet
kunnen beheersen van agressieve impulsen, zoals blijkt uit:
1.verbale agressie of fysieke agressie, gemiddeld twee keer per week in een periode van drie maanden. De fysieke agressie leidt niet tot schade of het vernielen van eigendommen of lichamelijke verwonding van dieren of andere mensen
- drie agressieve uitbarstingen binnen een periode van één jaar , met schade aan of vernielingen tot gevolg, en/of fysiek geweld jegens dieren of andere mensen met lichamelijke verwondingen van dieren of andere mensen tot gevolg
B. de mate van agressiviteit is in grove mate disproportioneel ten opzichte van de aanleiding of van andere precipiterende psychosociale stressoren
C. De agressieve uitbarstingen zijn niet van tevoren beraamd (impulsief en/of gebaseerd op boosheid) en vinden niet plaats om een bepaald concreet doel te bereiken (dus NIET proactief)
D. Lijdendruk/beperkingen in functioneren
E. Leeftijd (of hiermee overeenkomend ontwikkelingsniveau) is minimaal 6 jaar
F. Agressieve uitbarstingen kunnen niet verklaard worden door een andere psychische stoornis,…
Criteria normoverschrijdende gedragsstoornis (CD)
A. Een zich herhalend en blijvend gedragspatroon waarbij de basisrechten van anderen of belangrijke bij de leeftijd passende maatschappelijke normen of regels worden geschonden, zoals blijkt uit de aanwezigheid van minstens 3 van volgende gedragsaspecten het afgelopen jaar voor, waarvan minstens 1 in de voorbije 6 maanden
Agressie tegenover mensen en dieren: (1) Pest, bedreigt of intimideert anderen
(2) Begint vaak met vechten
(3) Heeft een wapen gebruikt
(4) Heeft mensen mishandeld
(5) Heeft dieren mishandeld
(6) Heeft in directe confrontatie een slachtoffer bestolen
(7) Heeft iemand gedwongen tot seksuele handelingen
Vernieling van eigendommen:
(8) Heeft opzettelijk brand gesticht met de intentie ernstige schade te veroorzaken
(9) Heeft opzettelijk eigendommen van anderen vernield
Bedrog of diefstal:
(10) Heeft ingebroken in huis of auto. (11) Liegt vaak om goederen of gunsten van anderen te krijgen of om verplichtingen uit de weg te gaan
(12) Heeft zonder directe confrontatie met het slachtoffer waardevolle spullen of geld gestolen
Ernstige schending van regels:
(13) Komt ‘s avonds of ‘s nachts vaak niet op tijd thuis ondanks verbod van de ouders, beginnend voor de leeftijd van 13 jaar
(14) Is minstens 2 keer weggelopen van huis en ‘s nachts weggebleven of eenmaal voor een langere periode zonder terug te komen
(15) Spijbelt dikwijls beginnend voor de leeftijd van 13jaar
B. De gedragsstoornis veroorzaakt duidelijke beperkingen in het sociale, school- of beroepsmatig functioneren.
! Specificatie:
Met beperkte prosociale emoties (2 of meer van onderstaande kenmerken persisterend gedurende 1 jaar in meerdere relaties en settings vertonen)
– Gebrek aan berouw of schuldgevoel
– Ongevoelig – gebrek aan empathie (kil en harteloos)
– Onverschillig over prestaties
– Vlak of deficiënt affect (toont geen emoties aan anderen)
Specificatie van ernst CD
Licht: Weinig of niet meer normoverschrijdende gedragsproblemen dan noodzakelijk om de stoornis toe te kennen, en ze berokkenen een relatief geringe schade
Matig: Midden tussen licht en ernstig
Ernstig: Veel meer normoverschrijdende gedragsproblemen dan noodzakelijk om de stoornis toe te kennen, en ze berokkenen een aanzienlijke schade
Subtypes CD
Op basis van aanvangsleeftijd:
- Childhood-onset (voor 10 jaar)
- Adolescent-onset (na 10 jaar)
- Ongespecificeerd
Gelijkenissen ODD en CD
Bij beide stoornissen hebben kinderen moeite om hun emoties (woede) en impulsen onder controle te houden.