Złoty wiek RP szlacheckiej Flashcards
Charakterystyka gospodarki forwarczno-pańszczyźnianej
gospodarka naturalna samowystarczalność
produkcja na własny użytek
pańszczyzna
Najbardziej rozwijające się miasto XVI wieku w RP
+ renesansowe miasto
Gdańsk
Zamość
Cechy a gildie
Cechy - zrzeszenia rzemieślników
Gildie - zrzeszenia kupców
Demokracja szlachecka
Ustrój polityczny obowiązujący w XV i XVI wieku w RP, w którym szlachta miała decydujący udział z rządzeniu państwem
Przywilej koszycki - kto, kiedy, treść
1374
Ludwik Węgierski
Treść:
- zmniejszono podatki dla szlachty z 12 do 2 groszy z łana chłopskiego
- zwolniono szlachtę z pozostałych opłata na rzecz państwa
- król zobowiązał się płacić odszkodowanie szlachcie za straty w wyprawach poza granicami kraju
- król musiał wykupić
szlachcica z niewoli
- król zobowiązał się budować zamki warowne na własny koszt
- szlachta została zwolniona z obowiązku budowy i
reparacji zamków warownych
- urząd starosty mieli pełnić tylko Polacy
Okoliczności:
Król chciał uzyskad zgodę szlachty na wybór jednej z córek na króla
Przywilej I piotrkowski - kto, kiedy, treść
1388
Władysław Jagiełło
Treść:
- Jagiełło potwierdził dotychczasowe przywileje
- król zobowiązał się wykupić szlachcica z niewoli jeżeli dostał się do niej poza granicami kraju
- król zobowiązał się wypłacić żołd w wysokości 3 grzywien od kopii podczas wyprawy zagranicznej
Okoliczności:
Krzyżacy podważyli ważnośd chrztu i małżeostwa Jagiełły, zawarli sojusz z książętami zachodniopomorskimi, mazowieckimi i Luksemburgami
Przywilej czerwiński - kto, kiedy, treść
1422
Władysław Jagiełło
Treść:
- zakaz łączenia stanowiska sędziego ziemskiego i starosty w jednym ręku
- nietykalność majątkowa szlachty bez wyroku sądowego
- sądy miały sądzić szlachtę według prawa pisanego
- król musiał uzyskać zgodę rady królewskiej na bicie monety
Okoliczności:
Szlachta zwołała sejm obozowy w obozie wojskowym podczas przygotowywania się do wyprawy przeciwko Krzyżakom
Statut warcki - kto, kiedy, treść
1423
Władysław Jagiełło
Treść:
- szlachta uzyskała zgodę na wykupienie majątku sołtysów krnąbrnych i nieużytecznych
- ograniczono wychodźstwo chłopów ze wsi
- wojewodowie ustalali ceny maksymalne na
produkty rzemieślnicze w miastach
Okoliczności:
Jagiełło chciał zapewnid sukcesję tronu swoim synom
Przywileje jedlnieńsko – krakowskie - kto, kiedy, treść
1430-1433
Władysław Jagiełło
Treść:
- Niemnem captivabimus nisi iure victim – nikogo nie będziemy więzić bez wyroku sądowego – szlachta uzyskała nietykalność majątkową i osobistą
- tylko szlachcic mógł zostać dostojnikiem kościelnym
Okoliczności:
Jagiełło pragnął uznania Władysława III królem Polski – kontynuacja panowania Jagiellonów w Polsce
Przywileje cerekwicko – nieszawskie - kto, kiedy, treść
1454
Kazimierz Jagiellończyk
Treść:
- potwierdzono dotychczasowe prawa szlachty
- król nie mógł wydawad nowych praw, nakładad
nowego podatku i zwoływad pospolitego ruszenia bez zgody sejmików ziemskich
(przywilej ten stał się podstawą polskiego parlamentaryzmu)
Okoliczności:
Nadał przywilej za cenę udziału szlachty w wojnie trzynastoletniej z Krzyżakami w obozie pospolitego ruszenia szlachty wielkopolskiej pod Cerekwicą koło Chojnic
Przywilej II piotrkowski - kto, kiedy, treść
1496
Jan Olbracht
Treść:
- tylko 1 chłop może opuścić wieś w ciągu roku i osiedlić się w mieście
- jedynak nie może opuścić wsi
- zwolniono szlachtę z opłat celnych na towary
własne i sól
- mieszczanie nie mogą kupować ziemi poza miastem
- wprowadzono taksy wojewodzioskie na towary
miejskie
Konstytucja Nihil novi - kto, kiedy, treść
1505
Sejm w Radomiu podczas panowania Aleksandra
Treść:
- król nie może stanowić nowych praw bez zgody szlachty
(podstawa polskiego parlamentaryzmu)
Okoliczności:
Kanclerz Jan Łaski doprowadził do uchwalenia konstytucji przy poparciu średniej szlachty
Przywilej toruński - kto, kiedy, treść
1520
Sejm w Toruniu i Bydgoszczy
Treść:
- ustalono wymiar obowiązkowej pańszczyzny w wysokości minimum 1 dnia z łana w tygodniu
- szlachta uzyskała swobodę żeglugi po Wiśle
- ograniczenie praw sądów miejskich w razie gdy
sprawcą przestępstwa był szlachcic
Okoliczności:
Ostatnia wojna z Krzyżakami
Prawo ziemskie - co to
Prawo regulujące stosunki miedzy szlachtą (w RP każdy stan podlegał innemu prawu, miejskie dla mieszczan i wiejskie dla chłopów)
Polski parlament - skład, pierwsze zwołanie (gdzie, jaki król, kiedy)
3 izby: król, senat (duchowieństwo + możnowładcy), izba poselska (średnia szlachta)
1493
Piotrków
Jan Olbracht
Sejm a sejmik
Sejm - ogólnopolska instytucja reprezentacji stanowej
Sejmik - zjazdy szlachty z poszczególnych ziem
Co składa się na złotą wolność szlachecką ?
Wolna elekcja + liberum veto
Elekcja vivtente rege - co to ?
+ kto tak objął władzę
władca wybrany i koronowany za życia poprzednika
Zygmunt August
Ruch egzekucyjny - co to, postulaty
Ruch średniej szlachty przeciw królowi i magnaterii (od Zygmunta Starego do Zygmunta Augusta)
Postulaty RE: powrót nielegalnie zagarniętych/rozdanych królewszczyzn, stworzenie wojska kwarcianego (1/4 dochodów króla), ujednolicenie systemu prawnego (SB, trybunał korony i litewski), unia realna z Litwą (ZA)
Ustawa o inkompatibiliach
1504
zakaz łączenia przez jedną osobę najważniejszych stanowisk w kraju
Wojna kokosza
1537
rokosz lwowski
Szlachta nie stawia się na pospolite ruszenie (wyprawa na Mołdawię)
„Krótka rozprawa między 3 osobami: panem, wójtem i plebanem”
Mikołaj Rej
Przykłady architektury renesanowej
Wawel
Poznański ratusz
Kaplica Zygmuntowska
Hołd Pruski - kiedy, kto, gdzie
1525
sekularyzacja Zakonu Krzyżackiego (kościelne -> świeckie)
Prusy Zakonne -> Prusy Książęce
Polski król ma prawo do ingerencji wewnętrznej w Prusach Książęcych, a książę Prus Książęcych zasiada w Sejmie
Albrecht Hochenzolern (przeszedł na luteranizm)
Zygmunt Stary
Zygmunt August
