Wetenschapsfilosofie

Question 1

Demarcatievraagstuk

Answer 1

afbakenen van de grens tussen wetenschap en niet-wetenschap

Question 2

Wetenschapsfilosofie

Answer 2

• karakterisering van wetenschappen geven
• onderzoeken in hoeverre de bijzondere aanspraken van de wetenschappen gerechtvaardigd zijn
• inzicht geven in de plaats van de wetenschappen in cultuur en samenleving

Question 3

Type kernvragen binnen de wetenschapsfilosofie

Answer 3

• Ontologische vraag (zijnsleer) welke kenmerken heeft een object.
• Epistemologische vraag (kennisleer)
• Methodologische vraag

Question 4

Ontologische vraag

Answer 4

(zijnsleer) = welke dingen er zijn in de wereld, wat bestaat en welke kenmerken heeft een object.
o Zintuigelijk aanneembaar of niet?
o Algemeen verschijnsel of unieke gebeurtenis?
o Constant door de tijd heen of veranderlijk?

Question 5

Epistemologische vraag

Answer 5

(kennisleer) = kentheoretisch vraag: hoe kunnen we het object van onderzoek leren kennen? Onder welke voorwaarden kunnen we tot geldige kennis komen?
o Isoleren in laboratorium of in context bestuderen?
o Ingrijpen of observeren op afstand?
o Mee praten of alleen meten?

Question 6

Methodologische vraag

Answer 6

praktische uitwerking van Epistemologische vraag: Hoe gaan we daarbij te werk?
o Praktische uitwerking / concrete manier van werken

Question 7

verstehen

Answer 7

als socioloog moet je maatschappij leren begrijpen

Question 8

standaardbeeld goede wetenschap

Answer 8

• Empirische achtergrondinformatie moet correct zijn
• Persoonlijke bias van onderzoek mag geen rol spelen
• Experiment moet onberispelijk zijn
• Theoretische/conceptuele uitgangspunten moeten deugen (steekhouden)

Question 9

kenmerken logisch positivisme

Answer 9

• empirische grondslag
• verificatiecriterium
• inductie als belangrijkste redeneervorm
• eenheid van wetenschap = universele criteria
  (- vooruitgangsgeloof)
  (- rockbottom of knowledge)
  (- fundamentele waarheid)
  (- antimetafysische houding)

Question 10

antimetafysische houding

Answer 10

metafysische houding = filosofische en religieuze beschouwingen die de menselijke ervaringen ontstijgen (God, sterfelijkheid) -> talig onderzoek: geredeneerd naar definitie of invulling van abstract concept. Logisch positivisten verwerpen dit onderzoek op radicale wijze: metafysische uitspraken zijn zinloos, want niet toetsbaar en behoren niet tot domein van wetenschap.

Question 11

empirische grondslag

Answer 11

alleen waarnemingen gelden als enige legitieme bron van kennis, niet om alledaagse observaties of ervaringen, maar om specifieke waarnemingen die voortkomen uit zorgvuldig opgezette experimenten die een heldere en ondubbelzinnige hypothese kunnen toetsen.

Question 12

verificatiecriterium

Answer 12

manier om zinvolle (toetsbare) uitspraken te kunnen onderscheiden van zinloze (niet toetsbare) uitspraken  bepalen welke uitspraken wetenschappelijk zijn en welke niet.

Question 13

inductieve redeneervorm

Answer 13

wetenschap redeneert vanuit hypotheses toe naar universele uitspraken.

Question 14

eenheid van wetenschap (universele criteria)

Answer 14

criteria zouden voor elke wetenschappen hetzelfde moeten zijn.

Question 15

vooruitgangsgeloof

Answer 15

naar mate de wetenschap vordert komen we dichter bij de ultieme waarheid.

Question 16

kenmerken kritisch rationalisme

Answer 16

• probleem met inductie -> verificatiecriterium onmogelijk
• falsificatie
• universele criteria
• uitspraken en observaties zijn theorie geladen
  (- geen fundamentele waarheid maar corroboratiegraad)

Question 17

rockbottom of knowledge

Answer 17

fundamentele en absolute kennis, een soort basis waaraan niet valt te twisten( pure observaties en kennis is zuiver -> zonder mening)

Question 18

repliceerbaarheid

Answer 18

als iemand een onderzoek opnieuw uitvoert volgens dezelfde methoden en op basis van nieuwe data dezelfde resultaten behaalt.

Question 19

waarom kan repliceerbaarheid binnen de sociale wetenschappen niet altijd haalbaar zijn?

Answer 19

• Een maatschappij veranderd: mens- en denkbeelden veranderen
• Sociale wetenschappen zijn veel lastiger meten dan natuurwetenschappen (controleerbare omgeving), omdat het meer gaat over meningen, ervaringen dan getallen (gedrag veranderd en labsetting niet).
• Ethiek meer een rol, iets kan onethisch worden (bezwaar).
• Bij sociaal wetenschappen meer meningen waardoor onderzoek minder als geslaagd gezien.
• Participanten zijn veranderlijk en reflecteren op eigen doen -> doordat repliceerbaarheid niet mogelijk is binnen aantal onderzoeksgebieden zoals psychologie (gedrag veranderd als ze weten wat doel is).

Question 20

Doel repliceerbaar onderzoek

Answer 20

Bevestigd eerder gevonden data -> Betrouwbaarheid

Question 21

Confirmatiecriterium

Answer 21

bevestiging van theorie op basis van nieuwe observaties

Question 22

overeenkomsten positivisme en rationalisme

Answer 22

• Wetenschap als formele activiteit gericht op het creëren en vergroten van kennis
• Wetenschap boekt vooruitgang door zijn systematische methode en consistentie
• Wetenschap benadert de waarheid steeds beter (realisme)
• Eenheid van wetenschappen (universele criteria)
• (empirisch karakter)

Question 23

kernbegrippen Kuhn (empirische wending)

Answer 23

• paradigma’s
• wetenschapsontwikkeling als cyclus
• normale en revolutionaire wetenschap
• praradigmawisseling
• incommensurabiliteit

Question 24

paradigma’s (empirische wending)

Answer 24

samenhangend stelsel van modellen en theorieën die een denkkader vormen waarbinnen de ‘werkelijkheid’ geanalyseerd en beschreven wordt -> is overkoepelend raamwerk van discipline: geheel van overtuigingen, veronderstellingen en uitgangspunten. Biedt dus logisch samenhangend denkkader waarmee verschijnselen begrepen kunnen worden.

Question 25

wetenschapsontwikkeling als cyclus

Answer 25

normale wetenschap -> crisis -> revolutie -> normale wetenschap -> crisis -> enz. wetenschap geen lineaire lijn maar cyclus. door lange periodes van normale wetenschap -> door tot bestaande paradigma steeds meer aan kracht verliest -> korte maar heftige periode van crisis -> leidt tot periode van revolutionaire wetenschap waarin discipline veel ontwikkelingen en verandering in korte tijd doormaakt -> lange periode van normale wetenschap -> enz.

Question 26

normale wetenschap

Answer 26

in periode bestaat er op alle punten overeenstemming binnen wetenschappelijke gemeenschap: consensus over wat centrale problemen zijn, welke standaarden van goed onderzoek gelden, welke oplossingsrichtingen er zijn en wat centrale theoretische begrippen en hun betekenis zijn. Kracht zit in consensus: veel overeenstemming -> vergaande specialisering van taken: iedere wetenschapper helpt mee bij groter geheel (puzzel wordt opgelost)

Question 27

crisis

Answer 27

Kuhn betoogd dat wetenschappers anomalieën (afwijkingen) in de praktijk lange tijd negeren -> wetenschappers staan binnen discipline kritiekloos tegenover paradigma waarbinnen zij werken -> resultaten die niet passen stapelen zich op -> kan niet negeren -> als afwijkingen zich aan basisprincipes van discipline gaan morrelen leidt dit toch crisis .

Question 28

revolutionaire wetenschap

Answer 28

consensus verdwijnt bij crisis door opeenstapeling van anomalieën -> korte maar intense periode van revolutionaire wetenschap: in discipline veel ontwikkelingen en verandering in korte tijd. Grote onzekerheid: geldende paradigma heeft geldigheid verloren: meerdere theorieën en ideeën tegelijkertijd -> geen zuiver rationele beslissing ten grondslag, hangt samen met ‘incommensurabiliteit’.

Question 29

Incommensurabiliteit

Answer 29

ontbreken (in) van gemeenschappelijke (com) maatstaven of criteria (mensura) -> Paradigma’s zijn niet vergelijkbaar, want met paradigmawisseling verandert de interpretatie van ‘de wereld’. Wetenschappers die werken met verschillenden paradigma’s ‘verstaan’ elkaar niet -> gebruiken zelfde termen en concepten maar betekenis is radicaal verschoven.

Question 30

Paradigmawisseling

Answer 30

nieuwe manier om naar wereld te kijken. Blik na periode van revolutie komt nieuwe periode van normale wetenschap -> nieuwe consensus over hoe object bestudeert moet worden, nieuw theoretisch kader, nieuw vocabulaire, nieuwe onderzoeksmethode, nieuwe onderzoeksinstrumenten of leiden tot zien van nieuwe objecten -> nieuwe wereld waargenomen -> nieuwe normen en standaarden voor goede wetenschap en experimenten

Question 31

Consequenties van Kuhn’s analyse voor de wetenschapsfilosofie

Answer 31

- Inzicht dat wetenschap niet allerlei eisen moet bedenken die ver van wetenschapspraktijk staan -> geen ‘leunstoelfilosofie’ nodig hebben, maar juist betere empirische en sociologisch begrip van het werk van wetenschappers. - Startpunt van empirische wending waarin filosofen wetenschap in actie gingen besturen en geen ideale criteria van wetenschap te bedenken. - 70 er – 80er jaren: opkomst van ‘laboratory studies’ en ontwikkeling van constructivistische perspectieven op wetenschap.

Question 32

laboratory studies

Answer 32

wetenschapssociologen (waaronder Latour) gingen wetenschappelijk werk in de praktijk onderzoeken, waardoor zij uiteindelijk heel heel andere wetenschapsfilosofie ontwikkelden: het constructivisme. Etnografisch onderzoek doen in wetenschappelijke laboratoria om vanuit daar nieuwe inzichten te ontwikkelen over hoe wetenschap tot stand komt.

Question 33

kenmerken constructivisme

Answer 33

- bestuderen wetenschap in actie (praktijk) - Feiten worden geconstrueerd / gemaakt (niet ontdekt) - Verschil ‘wetenschap in actie’ en ‘kant-en-klare’ wetenschap - ‘universele’ feiten afhankelijk van netwerken van mensen en dingen (instrumenten, classificaties. Enz.) -> gebaseerd op menselijke en niet-menselijke werk -> dat werk wordt vergeten al het feit eenmaal geaccepteerd is - Geen universele criteria / ‘it could have been otherwise’

Question 34

Antropologie van de wetenschap

Answer 34

- Verschil ‘kant-en-klare’ wetenschap en wetenschap in actie - Vooronderstellingen achterlaten - Wetenschap = tekstverwerken? En de natuur dan? - Door teksten te bewerken en te verplaatsen worden feiten geconstrueerd - Acceptatie van wetenschappelijk werk hangt zowel van cognitieve als sociale factoren af

Question 35

Gestabiliseerd feit

Answer 35

algemeen geaccepteerde kennis die we als vanzelfsprekend zien

Question 36

vragen opstellen die passen bij kenmerken van constructivisme

Answer 36

- Nadruk op werk dat verzet moet worden - Collectief proces dat nodig is om feiten te kunnen creëren (netwerk van actoren) - Rol van niet menselijke actoren als instrumenten en classificatieschema’s - Hoeverre sprake van consensus / in welke mate sprake van gestabiliseerde feiten die niet meer gevraagd worden

Question 37

Reïficeren

Answer 37

van iets een ding maken

Question 38

Surrogaateindpunten

Answer 38

eindpunt die aanleiding geeft tot andere eindpunt die definitief is. Opdelen in stappen en overwegingen. Bij elke stap kom je bij een surrogaateind (afgeleiden).

Question 39

Corroboratiegraad

Answer 39

waarschijnlijkheidsgraad, dus waarschijnlijker dat theorie juist is, maar nooit volledige bewezen

Question 40

Waarom kunnen sociale wetenschappers zich niet één op één kunnen op criteria van goede wetenschap binnen de natuurwetenschap?

Answer 40

- Aard van subject (betekenisgevend) = mensen geven zelf betekenis aan hun handelen (denken, handelen en reflecteren). - Ethische bezwaren tegen bepaalde experimenten = geen controle en manipulatie mogelijk zoals in lab wel kan. - Complexiteit en veranderlijkheid van mens en maatschappij = objecten van onderzoek zijn niet stabiel of voorspelbaar, maar pluriform en complex met veel onzekerheden en variabelen. - Reflexiviteit: resultaten van wetenschap veranderen object van onderzoek = mensen zijn geneigd zich aan te passen op basis van wetenschappelijk inzichten  geen eenduidige meetsituatie.