Week 1 - 'Back to basics': de rechtsstaat Flashcards
Wat is een empirische uitspraak?
Dit is een uitspraak over de werkelijkheid op basis van een systematische observatie.
Welke verschillende vormen van een empirische uitspraak kennen we?
- Beschrijvende empirische uitspraak.
- Verklarende empirische uitspraak.
- Interpreterende empirische uitspraak.
- Voorspellende empirische uitspraak.
Wat is de basis voor een empirische uitspraak?
De basis van een empirische uitspraak wordt gevormd door observatie en duiding.
Wat is een causale empirische uitspraak?
Dit is een empirische uitspraak welke iets zegt over een oorzaak en een gevolg.
De rechtsstaat is een theoretisch begrip. Wat houdt dit in?
Een theoretisch begrip probeert een empirisch fenomeen te vangen. Het is geen juridisch begrip, dus het is niet juridisch vastgelegd.
Er zijn veel rechtswetenschappers met ieder verschillende definities van het begrip rechtsstaat. Wat is iets waar ze het allemaal over eens zijn?
Dat de rechtsstaat een staat is welke gebonden is aan het recht.
Welke normatieve theorieën over welk fenomeen gevangen wordt door het begrip ‘rechtsstaat’?
- Hobbes. De rechtsstaat staat voor een orde in de samenleving die iedereen aan de regels bindt. Om wanorde te voorkomen, dragen burgers rechten over aan de soeverein, die de veiligheid van de burgers beschermt. De soeverein heeft alle macht.
- Locke. Het uitgangspunt voor het rechtsstaatbegrip is het natuurrecht. Het beschermen van de burgers en de vrijheden worden opgedragen aan een groep. De staat ontstaat doordat burgers hun rechten hier vrijwillig aan overdragen.
- Van Augustinus tot Nussbaum. De rechtsstaat staat voor een rechtvaardige inrichting van de samenleving die geregeerd moet worden door een rechtvaardige koning. De rechter heeft een grote rol om de rechtvaardigheid te waarborgen.
- Tamanaha.
Welke rechtsstaat definitie hanteren we voor dit vak?
We hanteren een formele, dunne invulling van de rechtsstaat.
De rechtsstaat is een combinatie van (1) legaliteit, (2) rechtszekerheid en (3) rechtsgelijkheid.
Welke soorten van benaderingen van de rechtsstaat hebben we volgens Tamanaha?
- Formele benadering.
- Materiële benadering.
Wat is een formele benadering van de rechtsstaat?
Dit is een benadering welke in gaat op de aanwezigheid van wetten en juridische procedures.
Wat is een materiële opvatting van de rechtsstaat?
Hier wordt verder in gegaan op de inhoud van de regels en de moraliteit hiervan. De wetten moeten niet alleen bestaan en juist worden toegepast, maar ook rechtvaardig zijn en fundamentele rechten beschermen.
Wat is de dunste opvatting van formele rechtsstatelijkheid?
Rule by Law. Dit houdt in dat de overheid wetten gebruikt om te regeren, zonder dat deze wetten voldoen aan formele of inhoudelijke voorwaarden.
Wat is een formele versie van de rechtsstaat van Lon Fuller?
Formele legaliteit. Er is sprake van een rechtsstaat als aan de volgende eisen is voldaan:
1. Algemeenheid.
2. Kenbaarheid.
3. Verbod op retroactiviteit.
4. Duidelijkheid.
5. Interne consistentie.
6. Mogelijkheid om na te leven.
7. Stabiliteit.
8. Regelmatigheid in toepassing en naleving.
Lon Fuller spreekt van de innerlijke moraliteit van het recht. Wat houdt dit in?
De formele kenmerken van de rechtsstaat dragen niet alleen bij aan een goed functionerende rechtsorde, maar ook aan de menselijke waardigheid en individuele autonomie.
Wat is het rechtsstaatbegrip van Joseph Raz?
Dit betreft een formele benadering:
1. Openbaar en voorspelbaar recht.
2. Stabiliteit.
3. Kenbare regels.
4. Onafhankelijke rechterlijke macht.
5. Naleving van natuurlijke rechtvaardigheid.
6. Toetsingsrecht voor rechters.
7. Toegang tot de rechter.
8. Beperking van beleidsvrijheid door vervolging.
Mark Bovens vergelijkt de moderne rechtsstaat met een herenhuis dat in drie eeuwen is opgebouwd. Hoe werkt het?
- Begane grond. Kamers voor vrijheidsrechter, scheiding der machten, rechtsbescherming en legaliteit. (Liberaal accent)
- Eerste verdieping. Politieke rechten, parlementaire stelsel en scheiding politiek en bestuur. (Democratisch accent)
- Tweede verdieping. Sociale rechten en behoorlijk bestuur. (Sociaal accent)
- Zolder. Focus op digitale rechtsstaat.
Wat is de dikste opvatting van formele rechtsstatelijkheid?
Dit is democratie en legaliteit. De wetgeving voldoet aan formele criteria en wordt op een democratische wijze vastgesteld.
Wat is de dunste materiële rechtsstaat theorie?
Individuele rechten. De rechtsstaat dient niet alleen de macht van de overheid te beperken, maar ook fundamentele rechten en vrijheden van individuen te waarborgen.
Wat is de ‘medium’ materiële benadering van de rechtsstaat?
Recht op menselijke waardigheid en een eerlijk proces. Het legt sterk de nadruk op grondrechten van individuen.
Wat is de dikste materiële opvatting van de rechtsstaat?
Sociaal-economische rechten worden toegevoegd. Door het opnemen van sociaal-economische rechten wordt de waarde van individuele vrijheden in een bredere context geplaatst.
Zet de formele opvattingen van de rechtsstaat in volgorde van dun naar dik.
- Rule by law
- Formele legaliteit
- Democratie en legaliteit
Zet de materiële opvattingen van de rechtsstaat in volgorde van dun naar dik.
- Individuele rechten
- Recht op menselijke waardigheid en eerlijk proces
- Sociaal-economische rechten
Hoe definieert de Venice Commission de rechtsstaat?
De rechtsstaat is een staatsvorm waarin de overheid gebonden is aan het recht. Dat betekent dat wetten en
regels begrenzen hoe de overheid macht uitoefent. De inwoners hebben fundamentele rechten (grondrechten),
die de overheid niet zomaar mag beperken. Het doel van de rechtsstaat is namelijk om burgers te beschermen tegen machtsmisbruik van de overheid.
In het rapport “European Commission for Democracy through Law (Venice Commission). Report on the rule of law” wordt gesproken over het volgende.
Er wordt gekeken naar verschillende opvattingen van ‘rule of law’ in landen. Hieruit volgt dat het begrip in de verschillende landen een heel algemeen karakter hebben waardoor het lastig is om een definitie van het begrip te vinden.
Waarom kiest de docent voor een dunne en formele definitie voor de rechtstaat?
Dit maakt het mogelijk om het rechtsstatelijk bestuur als bestuursvorm los van inhoudelijke keuzes te bestuderen.
